تک نرخی شدن بنزین بار اقتصادی مضاعف بر دوش مردم

گروه اقتصادی: هنوز از یادها نرفته است که هیات دولت در جلسه اردیبهشت ماه خود کلیات تغییر در قیمت حامل‌های انرژی را تصویب و نهادهای کارشناسی را مسوول تدوین سناریوی مربوطه کرد. این پیشنهاد از سوی نهادهای مسوول ارائه شده که مهم‌ترین بند آن از یکسان‌سازی بنزین و حذف سهمیه آن خبر می‌دهد.
براساس این آمار در رویکرد جدید دولت قرار شد، قیمت بنزین (اعم از سهمیه و آزاد) معادل هزار تومان در هر لیتر تعیین شود. علاوه بر این، قیمت گازوئیل سهمیه‌ای با ۵۰ تومان افزایش در هر لیتر به ۳۰۰ تومان رسید.
این در حالی است که به دنبال اجرای طرح هدفمندی یارانه ها در دولت گذشته بنزین دو نرخی شد. دولتمردان گذشته در اقدامی قیمت بنزین را افزایش دادند، اما این افزایش قیمت بیشتر مربوط به بنزین آزاد بود، حال آنکه با توزیع کارت های سوخت شهروندان در ازای وسایل نقلیه خود سهمیه سوخت دریافت می_کردند.
مسئولان وقت برای این کار دلایل مختلفی را ذکر کردند. هر چند بسیاری از این اهداف محقق نشده است، اما آنطور که آمار ها نشان می دهد عرضه دو نرخی بنزین تا حد زیادی در کاهش مصرف سوخت موثر واقع شده است. سیاست های جدید اما بر این مبنا قرار گرفت که بنزین تک نرخی شود.
بر اساس آن امسال اعلام شد که بنزین به صورت آزاد و با قیمت ۱۰۰۰ تومان توزیع می_شود و برای بنزین های سهمیه ای نیز زمانی برای استفاده در نظر گرفته شد که آنطور که روز گذشته مقامات مسئول عنوان کردند عرضه بنزین ۷۰۰ تومانی تنها تا آخر این ماه ادامه دارد.
این در حالی است که براساس قانونی که در سال ۱۳۸۸ تصویب شد، دولت موظف شد تا پایان دوره برنامه پنجم توسعه (پایان ۱۳۹۴) قیمت‌های داخلی بنزین و حامل‌های انرژی را به ۹۰ درصد قیمت فوب خلیج‌فارس برساند.
در حال حاضر قیمت هر لیتر بنزین فوب خلیج‌فارس حدود ۵۲ سنت است، که با محاسبه‌ای که براساس قیمت ارز مبادله‌ای (۲۸۶۵ تومان) صورت می‌گیرد، هزینه حمل‌ونقل را نیز باید به این مقدار افزود.
بنابراین به‌طور کلی قیمت هر لیتر بنزین فوب خلیج‌فارس به علاوه هزینه حمل‌ونقل معادل ۱۶۳۰تومان خواهد شد، که ۹۰ درصد آن معادل۱۴۶۰ تومان می‌شود.
این محاسبات نشان می‌دهد که با تغییر قیمت بنزین و افزایش آن به هزار تومان، هنوز شکاف ۴۶۰ تومانی در هر لیتر بنزین داخل و قیمت فوب خلیج‌فارس وجود دارد. بررسی‌ها حاکی از آن است که با توجه به مصرف متوسط روزانه ۸۰ میلیون لیتری، به‌طور کلی طی سال حدود۴/ ۱۳ هزار میلیارد تومان هزینه اختلاف قیمت بنزین داخل کشور و ۹۰ درصد فوب خلیج‌فارس خواهد شد. البته این محاسبات با در نظر گرفتن ثابت ماندن نرخ ارز و متوسط قیمت نفت در نظر گرفته شده است.
اخیرا یک مقام مسئول شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی با بیان اینکه دوره مصرف بنزین ۷۰۰ تومانی تمدید نخواهد شد، گفت: از اول آذر ماه عرضه بنزین در سراسر کشور رسما تک نرخی خواهد شد.
سجادی درباره آخرین وضعیت مصرف سهمیه‌های بنزین با قیمت ۷۰۰ تومانی باقی مانده در کارت‌های هوشمند سوخت، گفت: در طول ماه‌های اخیر روند مصرف و برداشت بنزین ۷۰۰ تومانی در مقایسه با روزهای نخست آزادسازی قیمت این فرآورده نفتی کند شده است.
وی با اعلام اینکه براساس مصوبه دولت عرضه و فروش بنزین ذخیره‌سازی شده در کارت‌های هوشمند سوخت با قیمت ۷۰۰ تومانی تا ۳۰ آبان ماه سال جاری اعتبار دارد تصریح کرد: بر این اساس از ابتدای آذر ماه به‌طور رسمی عرضه بنزین در سراسر کشور با حذف سهمیه‌های باقیمانده در کارت‌های هوشمند سوخت تک نرخی خواهد شد. این مقام مسئول با تاکید بر اینکه تاکنون شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و وزارت نفت هیچگونه درخواستی برای تمدید دوره مصرف ذخیره بنزین ۷۰۰ تومانی کارت‌های سوخت به دولت ارائه نکرده است اظهار داشت: از این رو پیش بینی می‌شود عملا دوره مصرف بنزین ۷۰۰ تومانی توسط دولت تمدید نخواهد شد و ۳۰ آبان ماه آخرین روز عرضه بنزین ۷۰۰ تومانی در کشور باشد.
او با بیان اینکه با حذف بنزین ۷۰۰ تومانی از اول آذر ماه سال جاری و فروش تک نرخی بنزین، عرضه کارتی این فرآورده نفتی همچون گذشته ادامه می یابد، تاکید کرد: تاکنون هیچ برنامه‌ای برای حذف و یا توقف عرضه کارتی بنزین در دولت و وزارت نفت به تصویب نرسیده است.براساس آمارهای رسمی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در شرایط فعلی ذخیره بنزین ۷۰۰ تومانی کارت‌های هوشمند سوخت به کمتر از ۴۸۰ میلیون لیتر کاهش یافته است. از این رو در شرایط فعلی به‌طور متوسط روزانه سه تا چهار میلیون لیتر از موجودی این بنزین (۷۰۰ تومانی) مصرف می شود، این در حالی است که در روزهای نخست آزادسازی قیمت‌ها مصرف بنزین ۷۰۰ تومانی حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیون لیتر در روز بوده است.
از ابتدای سال جاری تاکنون متوسط مصرف روزانه بنزین در ایران حدود ۷۲/۷ میلیون لیتر بوده که از رشدی ۳/۲درصدی در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته برخوردار بوده است. در زمان اجرای طرح آزادسازی قیمت بنزین و عرضه این فرآورده نفتی با قیمت یکهزار تومان، بیش از دو میلیارد و ۱۰۰ میلیون لیتر بنزین با قیمت ۷۰۰ تومانی در کارت‌های هوشمند سوخت ذخیره‌سازی شده بود.
در حالی عملا سناریو تک نرخی شدن بنزین تا پایان این ماه اجرایی می‌شود که به دنبال این اتفاق چگونگی استفاده از کارت های سوخت در هاله ای از ابهام قرار گرفته بود.
شهریور امسال رئیس انجمن جایگاهداران سوخت با اشاره به عدم استفاده مردم از کارت شخصی بنزین در جایگاه‌ها گفت: عرضه کارتی بنزین جز شکل‌گیری صف در جایگاه‌ها دستاورد دیگری ندارد و آماده توقف عرضه کارتی بنزین هستیم.
بیژن حاج محمدرضا با اشاره به فروش بنزین آزاد با قیمت ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ تومان در جایگاه‌های سوخت کشور گفت: پس از آزاد‌سازی قیمت بنزین در خردادماه سال جاری، میزان فروش بنزین آزاد با توجه به ذخیره‌سازی بنزین در کارت‌های سوخت رقم قابل توجهی نبود.
او با اعلام اینکه در شرایط فعلی متوسط فروش روزانه بنزین با قیمت آزاد به ۶۰ تا ۷۰ درصد افزایش یافته است، تصریح کرد: همزمان با افزایش فروش بنزین آزاد، میزان استفاده از کارت‌های سوخت خودروهای شخصی هم به شدت کاهش یافته است به‌طوری که بالغ بر ۸۰ تا ۸۵ درصد مردم به جای استفاده از کارت سوخت شخصی از کارت جایگاهداران برای خرید بنزین آزاد استفاده می کنند. این مقام مسئول با بیان اینکه هر کارت سوخت جایگاهداران از ذخیره ۱۰ هزار لیتر بنزین آزاد برخوردار است، اظهار داشت: برای صدور مجدد کارت‌های جایگاهداران علاوه بر پرداخت ۱۰ هزار تومان به ازای هر کارت، مدت زمانی هم برای صدور کارت طول می کشد.
او با اشاره به محدودیت تعداد کارت‌های بنزین آزاد در جایگاه‌های سوخت، بیان کرد: در یک جایگاه در هسته مرکزی شهر تهران و یا برخی از کلان شهرهای کشور، یک کارت بنزین آزاد ۱۰ هزار لیتری تنها پاسخگوی یک روز نیاز جایگاه‌های سوخت است و صدور کارت جدید هم معمولا مشمول زمان می شود.
در این میان هر‌گاه صحبت از گرانی بنزین مطرح می‌شود همه کار‌شناسان اقتصادی، پای قیمت فوب خلیج‌فارس را وسط می‌کشند.
به این ترتیب است که در طی روزهای گرانی بنزین به خصوص در زمان اجرایی شدن فاز اول هدفمندی یارانه‌ها که بنزین ۱۰۰ تومانی را ۴۰۰ تومانی و بعد هم ۷۰۰ تومانی کرد، بار‌ها و بار‌ها از سوی دولت مردان سخنانی چون: دولت برای واردات بنزین هزینه می‌کند و آن وقت عده‌ای آن را ارزان‌تر مصرف می‌کنند، دولت بنزین را فلان‌قدر وارد می‌کند و ارزان‌تر به‌فروش می‌رساند و قیمت فوب خلیج‌فارس بنزین الان فلان قدر است، اما ما هر لیتر آن را فلان قدر پایین‌تر از قیمت اصلی عرضه می‌کنیم و… شنیده شده است.این در حالی است که رساندن نرخ بنزین به فوب خلیج فارس در حالی امکان پذیر است که نرخ ارز در کشور کنترل شود و ارزش پول ملی روز به روز پایین‌تر نیاید.
از سوی دیگر، اگر قیمت‌گذاری‌ها، آن هم در مورد کالاهای پر‌اهمیتی مثل سوخت باید جهانی باشد، بنابراین باید میزان دستمزد و درآمد مصرف‌کنندگان نیز باید جهانی باشد. یعنی مردم باید بر اساس دلار حقوق بگیرند تا بر اساس دلار خرج کنند.
گفتنی است، قیمت فوب (FOB) به زبان ساده، یک اصطلاح در بازرگانی و به معنی قیمت کالا تا لحظه تحویل روی کشتی است. بنابر قوانین بین‌المللی در شرایط فوب فروشنده وظیفه دارد تمام هزینه‌های کالا را تا محل حمل اصلی (با کشتی یا هواپیما یا راه‌آهن) متقبل شود و تمامی هزینه‌های بعد از این مرحله اعم از کرایه حمل، بیمه، تعرفه‌های وارداتی و … را خریدار متقبل می‌شود.
قیمت فوب پایین‌ترین قیمت یک کالا به شمار می‌رود و تنها در خلیج‌فارس هم مطرح نیست، بلکه در اکثر خلیج‌های بین الملی دنیا که محل تجارت هستند، وجود دارد.به این ترتیب با شرایط اقتصادی کشور، رساندن نرخ بنزین به فوب خلیج فارس عملا ممکن نیست چرا که بار اقتصادی مضاعفی بر دوش مردم وارد می‌کند.