تغییر الگوی کشت حاشیه دریاچه ارومیه نباید به انحراف کشیده شود

مهدی قلی پور
گروه اقتصادی –: تغییر الگوی کشت در اراضی حاشیه دریاچه ارومیه موجب ایجاد ارزش افزوده برای کشاورزان، حاشیه ریسک و مصرف آب کمتر برای آبیاری مزارع کشاورزی می شود.
در طول هزاران سال اخیر تمام تجربیات کشت و زرع از لحاظ سازگاری محصولات با اقلیم هوایی، تناوب زراعی، نیاز به مصرف کم آب و … تجربه شده است و غلات صیفی‌جات و باغاتی که دارای مزیت نسبی هستند جا افتاده و مورد کشت قرار گرفته است.
برخی می‌گویند تغییر الگوی کشت به خاطر کمبود آب است و باید مصرف آب را در بخش کشاورزی کاهش داد این سخن همانند این است که بگوییم چون پول نداریم هر روز پنیر بخوریم که عملی نیست چون انسان دچار ضعف جسمانی می‌شود.
ارزن هم گیاهی کم مصرف است، اما اگر دو سال بکاریم دیگر خاک در سال بعدی ثمر ندارد و برخی مدعی هستند نباید در لنجان برنج کاری شود در حالی که نمی‌دانند هزاران سال است خاک آن منطقه برای کشت این محصول ایزوله شده و آب مصرف شده در زمین آن به چرخه رودخانه و قنات‌ها بازمی‌گردد.
عده‌ای می‌خواهند حقابه مردم و محیط زیست را ببرند لذا این مسائل را مطرح می‌کنند اما باید حقابه مردم و کشاورزان منطقه آذربایجان غربی داده شود؛ چرا که کشاورزان همواره خود به خود به دنبال کاهش مصرف آب هستند.
در سال‌های اخیر نوع کشت در استان آذربایجان_غربی تغییر کرده است، چرا که خود زارعان این گونه خواسته‌اند. برای نمونه می‌توان به افزایش کشت گلخانه‌ای و همچنین روش‌های تسطیح لیزری و …در راستای کاهش مصرف آب اشاره کرد.
پیرامون تغییر الگوی کشت در منطقه و مزارع حوضه دریاچه ارومیه باید گفت که این موضوع بحثی علمی است و نباید به انحراف کشیده شود و معنای آن نیز افزایش بهره وردی در سطح کشت است.
این در حالی است که بر اساس ماده ۴۴ قانون توزیع عادلانه آب، وزارت نیرو مکلف است به هر دلیل که آب حقابه داران را جابجا می‌کند نخست باید به ازای آن آب جایگزین کند بنا بر این اگر قرار است از استان آذربایجان غربی آبی برای انتقال داشته باشد باید این آب به داخل استان یعنی حوضه خشک دریاچه ارومیه برسد.
باید مدیریت حوضه‌ها به بهره‌برداران آن‌ها واگذار شود تا تخلفات دیگر صورت نگیرد و از طرف دیگر قانون نیز باید به درستی اجرا گردد چرا که هزینه امروز به مراتب از هزینه‌های مادی و معنوی آینده کمتر است.
این در شرایطی است که با توسعه کشت محصولاتی که دارای آستانه تحمل بالاتری نسبت به شوری در مقایسه با سایر محصولات زراعی و باغی دارند، در الگوی کشت ارائه شده برای دشت های اطراف دریاچه از جمله تبریز، جایگزین کشت محصولاتی مانند پیاز و یونجه می‌شود.
طرح الگوی کشت گیاهان زراعی و باغی در حاشیه دریاچه ارومیه اهمیت فوق العاده ای دارد و ایجاد ارزش افزوده برای کشاورزان، حاشیه ریسک و مصرف آب کمتر از تاثیرگذارترین اصول در راستای تعیین الگوی کشت به شمار می‌روند.کشت محصولات مختلف در بهترین شرایط اقلیمی بدون ایجاد ارزش افزوده برای کشاورزان و سودآوری برای آن‌ها موضوعیت نخواهد داشت و باید در راستای اجرای طرح الگوی کشت حمایت‌های خود را از کشاورزانی که طبق الگوی تعیین شده عمل می‌کنند افزایش داده و به تبع آن باید حمایت‌ها از بهره‌بردارانی که توجه کمتری به الگوی مورد نظر دارند، کاهش پیدا کند.
به نظر می رسد برای تعدیل اثرات پسروی دریاچه ارومیه بر روی فعالیت های کشاورزی، کشت پسته در اراضی شور حاشیه این منطقه ضروری است. این در حالی است که باید کشت پسته از نوع مرغوب و عمل آوری آن برای نخستین بار در سه هکتار از اراضی شور شهرستان های حاشیه دریاچه ارومیه صورت بگیرد و نتایج و خروجی آن بررسی شود البته برآرودهای کنونی مثبت و قابل قبول است.
از سوی دیگر، ویژگی های پسته و سهولت کشت آن در زمین های شور و کم آب نیز حائز اهمیت است و پسته محصولی است که در مقابل شوری زمین و کم آبی تحمل بالایی دارد و از همین رو این محصول می تواند در بیش از یکصد هکتار از اراضی شهرستان های حاشیه که بدلیل خشکی دریاچه ارومیه دچار شوری اراضی شده اند، مورد کشت قرار گرفته و جایگزین دیگر الگوی زراعی شود.
گسترش کاشت محصول با ارزش پسته در حاشیه دریاچه ارومیه ضمن اینکه موجب کاهش آسیب‌های ناشی از پسرفت آب این دریاچه در بخش کشاورزی می‌شود بلکه با توجه به بالا بودن قیمت این محصول در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی، به لحاظ اقتصادی نیز برای کشاورزان منطقه بسیار می تواند دارای اهمیت باشد.
درخت پسته به دلیل تحمل به کم آبی و شوری، سازگاری مناسبی با مناطق حاشیه دریاچه ارومیه داشته و وجود درختان پسته با عمری در حدود یک قرن در جزیره اسلامی و روستاهای اطراف آن، حاکی از قابلیت منطقه در توسعه سطوح باغات این محصول دارد.
این در حالی است که بیش از نود درصد کشت پسته در آنسوی دریاچه ارومیه یعنی سمت آذربایجان شرقی انجام شده و تاکنون اقدامات موثر و تشویقی از سوی مسئولین استان آذربایجان غربی برای ترویج کاشت این محصول با ارزش گزارش و اطلاع رسانی نشده است.
این در حالی است که تجدید نظرکلی در شیوه کشت اراضی حاشیه دریاچه ارومیه یک ضرورت و یک اولویت اساسی برای کشاورزی استان باید باشد و تغییر روش کاشت محصولات کشاورزی خصوصاً گسترش کشت محصولات کم آب و تغییر الگوی کشت با توسعه سطوح زیر کشت پسته در حاشیه دریاچه ارومیه با توجه به تحمل بالای این محصول به کم آبی با هدف جلوگیری هرچه بیشتر از وقوع فاجعه زیست محیطی در شهرستان‌های حاشیه این دریاچه در راستای حمایت مستقیم از بهره‌برداران بخش کشاورزی، از جمله اقداماتی است که باید توسط سازمان جهاد کشاورزی در اراضی حاشیه‌ای دریاچه، با جدیت دنبال و پیگیری شود.