تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور؛ تحقق یا عدم دسترسی به عدالت آموزشی

گروه اجتماعی: بنا بر مصوبه اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، تا سال ۱۴۰۱ سوابق تحصیلی و نمرات دوره تحصیلی دبیرستان به تدریج تا ۶۰ درصد ارزیابی توانایی داوطلبان را به صورت مستقیم به خود اختصاص خواهد داد. تا سال ۱۴۰۱ کنکور تنها سهم ۴۰ درصدی در تعیین مسیر تحصیلی دانش آموزان این کشور خواهد داشت و تنها به دروس تخصصی محدود می‌شود. پس از کش و قوس‌های فراوان به نظر می‌رسد دیگر باید شاهد اجرای شکل دیگری از کنکور باشیم و تغییرات این آزمون سرنوشت‌ساز از سال ۱۴۰۲ قطعی است.
سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی روز سه‌شنبه ۵ بهمن ماه و در پایان جلسه ۸۵۵ این شورا با بیان اینکه طبق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی دیگر طی ۴ ساعت کنکور، سرنوشت دانش‌آموزان تعیین نخواهد شد؛ گفت: معدل سال دوازدهم و اعمال آن در سال ۱۴۰۱ و معدل سال یازدهم در سال ۱۴۰۳ و معدل سال دهم در سال ۱۴۰۱ تأثیر قطعی خواهد داشت.
بر اساس این مصوبه تا سال ۱۴۰۴ سهم ۶۰ درصد ارزیابی توانایی داوطلبان کنکور به دوره تحصیلی دبیرستان منتقل می‌شود.
در ده سال اخیر تأثیر سوابق تحصیلی در آزمون ورودی دانشگاه‌ها متفاوت بوده است. سوابق تحصیلی در سال ۹۳ و ۹۴ تنها در نمره معدل دیپلم با ۲۵ درصد به صورت تأثیر قطعی در کنکور اهمیت داشت. در سال ۹۵ تا ۹۷ نمره معدل دیپلم با ۲۵ درصد اما به صورت تأثیر مثبت و نه تأثیر قطعی لحاظ می‌شد.
این بدان معنا بود که نمره دیپلم تنها یک مزیت برای داوطلب محسوب می‌شد. همچنین در سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ برای داوطلبان نظام سالی واحدی / ترمی واحدی همانند سال ۱۳۹۷ عمل شد و برای داوطلبان نظام ۶-۳-۳ سوابق تحصیلی دیپلم ۳۰ درصد با تأثیر مثبت ملاک عمل قرار گرفت.
پس از این روند طولانی و کاملاً متفاوت؛ شورای عالی انقلاب فرهنگی علاوه بر تخصیص تأثیر قطعی به سنوات تحصیلی، درصد این اثرگذاری را تا ۶۰ درصد افزایش داده است.
موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟
طرح افزایش تأثیر سوابق تحصیلی موافقان و مخالفان زیادی داشته است. در حالی که موافقان از حذف یک آزمون استرس‌زا و اهمیت بخشی به مدارس و آموزش کتب درسی تاکید دارند؛ مخالفان معتقدند به دلیل نبود عدالت آموزشی در مدارس سراسر کشور، عادلانه نبودن امتحانات نهایی و امکان تقلب در آنها و تحمیل استرس چندباره و مضاعف به دانش آموزان، اعمال مستقیم تأثیر ۶۰درصدی معدل در آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها چندان عادلانه نیست.
مخالفان معتقدند حتی هیچ راه تضمینی وجود ندارد تا بتوان تشخیص داد معلمان در مدارس تا چه میزان به درستی به دانش آموزان خود نمره می‌دهند.
اما سید جلال موسوی مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه تنها نمرات ازمون های نهایی در ورود دانش آموزان به دانشگاه‌ها مؤثر است گفت: برگزاری امتحانات نهایی و تصحیح آنها به صورت پراکنده و کشوری بوده و به هیچ عنوان هیچ معلمی در افزایش نمرات معلمان خود دخیل نخواهد بود.
موضوع دیگری که مخالفان در این طرح بر آن تاکید دارند؛ بی توجهی به جمع کثیری از افراد به اصطلاح “پشت کنکوری” است؛ افرادی که در سال‌های گذشته در امتحانات نهایی شرکت کردند و دیپلم گرفته‌اند در حالی که در آن زمان سوابق تحصیلی برای ورود به دانشگاه چندان اهمیتی نداشت.
هامون سبطی دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت کشور در خصوص کاهش اهمیت کنکور در انتخاب دانشجویان گفت: در سال ۹۷ بیش از ۱۷۰ نماینده مجلس در نامه‌ای این موضوع را تصویب کردند که تأثیر قطعی معدل به دلیل مشکلاتی که برای داوطلبان حال حاضر پشت کنکوری دارد و همچنین به دلیل تفاوت فاحش معدل در مدارس دولتی مناطق محروم با سایر مدارس برخلاف مصالح آموزشی و عدالت آموزشی است.
احمد حسین فلاحی نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه وقتی شرط معدل سال آخر را برای طرح کنکور مبنا قرار می‌دهند باید زیرساخت‌های آن را نیز تأمین کنند؛ گفت: آیا عدالت آموزشی را همه جا به یک اندازه مساوی تأمین کرده‌ایم؟ آیا محتوای آموزشی به میزانی است که در سال‌های آخر دبیرستان قابلیت رقابت برای کنکور را داشته باشد. به نظر می‌رسد با این محتوا و شیوه آموزشی نمی‌توان شرط معدل را به عنوان ورودی دانشگاه گذاشت و باید کار کارشناسی در این زمینه صورت گیرد.
در حقیقت این نکته غیر قابل کتمان است که در مدارس مناطق کم برخوردار با کمبود معلم و تجهیزات و امکانات آموزشی مواجه هستیم؛ به همین دلیل افزایش تأثیر آزمون‌های نهایی و سنوات تحصیلی نه تنها موجب عدالت آموزشی نمی‌شود؛ بلکه حتی به گسترش بی عدالتی در آموزش منجر خواهد شد.
ابراهیم خدایی رئیس سابق سازمان سنجش آموزش کشور آبان ماه سال جاری در همایش ملی «سنجش علمی و آزمون‌های ورودی آموزش عالی: مبانی، چالش‌ها و راهکارها با تاکید بر کنکور سراسری» دو گروه دلیل را دلایل عدم حذف کنکور برشمرد و گفت: یک جنبه آموزشی و یک جنبه اجتماعی است.
وی ادامه داد: از منظر آموزشی، انتخاب بر اساس علاقه، بازار کار، هدایت تحصیلی، متضرر شدن داوطلبان مناطق محروم، اطلاعات سابقه تحصیلی و تورم نمرات بالاتر موجب شده حذف کنکور سخت‌تر باشد. از منظر اجتماعی نیز موضوع جنبه روانشناختی دارد. نگرش افراد به تحصیلات عالی، نگاه خانواده و جامعه، داشتن عناوین، تب مدرک گرایی و سرمایه گذاری سنگین خانواده‌ها، تغییر طبقه اجتماعی و رابطه مدرک تحصیلی با ارتقا شغلی و حقوقی نیز موجب عدم حذف کنکور است.
شاید مجموع عوامل فوق موجب شده است تا بخش قابل توجهی از افکار عمومی علی‌رغم انتقاد از وضع موجود، با تأثیر مستقیم ۶۰درصدی سوابق تحصیلی چندان موافق نباشند.
سبطی با اشاره به وضع افکار عمومی در استقبال از تغییرات پیش رو گفت: در نظر سنجی‌های گسترده‌ای که هم در صدا و سیما و هم در سازمان سنجش انجام شده است، بیش از ۸۰ درصد مردم و خانواده‌ها با تأثیر قطعی معدل در کنکور مخالفت کردند. در شبکه شاد یک نظرسنجی صورت گرفته که در آنجا هم تنها ۳۴ درصد با تأثیر قطعی سوابق تحصیلی موافق بودند.
وی ادامه داد: با اینکه در شبکه شاد سوالات به صورت شفاف مطرح نشده و سوالاتی در مورد کیفیت وضع فعلی پرسیده شده بود؛ نه آن وضعی است که در آینده با اجرای این طرح ایجاد می‌شود؛ ضمن اینکه در آن نظرسنجی کودکان ابتدایی هم می‌توانستند رأی بدهند؛ در حالی که این طرح برای آنان چندان واضح نبوده است.
سبطی تأکید کرد: هم خرد جمعی و هم نظر کارشناسان بر این موضوع تأکید دارد که تأثیر قطعی معدل تبعات ناگواری را بسیار بیشتر از مزایای آن به دنبال دارد. این طرح قدمی رو به جلو در نظام آموزشی محسوب نمی‌شود؛ مگر برای برخی مؤسسات کنکوری یا مؤسسات خروج دانشجو از کشور.
دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت کشور با بیان اینکه اگر بتوانیم میزان رقابت را کاهش دهیم، می‌توان به بهبود فعالیت آموزشی امیدوار بود؛ گفت: اینکه میزان رقابت تفاوت چندانی نکند و تنها زمین رقابت از یک به دو زمین تبدیل شود، رقابت دانش آموزان و فعالیت مؤسسات کنکوری کم نشده و بیشتر هم خواهد شد.
وی افزود: طرح اخیر اهداف بسیار خوبی را معرفی می‌کند اما در عمل خلاف آن اهداف گفته شده رخ خواهد داد.
در همین زمینه موسوی که خود از طراحان مصوبه اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی است در خصوص افزایش تعداد ازمون های مؤثر گفت: اتفاقاً این که به جای یک آزمون ۴ ساعته در هر سال دو بار آزمون برگزار می‌شود و دانش آموزان در طول سه سال چند بار خود را محک می‌زنند موجب می‌شود استرس آنان کاهش یابد زیرا می‌دانند سرنوشت آنها در گروی یک آزمون نیست. کجای دنیا سرنوشت یک دانش آموز با یک آزمون ۴ ساعته سنجیده می‌شود.نظر بیشتر اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی و برخی از موافقان این مصوبه این است که با این تغییر در تأثیر سنوات، تلاش و زحمات آموزش و پرورش و دانش‌آموزان در دوران تحصیل معنادار می‌شود. با این وجود به دلیل تفاوت در کیفیت آموزش در مدارس سراسر کشور؛ به نظر می‌رسد با این مصوبه، دانش‌آموزان مناطق کم برخوردار بیش از گذشته از دسترسی به دانشگاه‌های تراز اول باز خواهند ماند.علی‌رغم وجود اشکالات متعدد در برگزاری کنکور به شکل فعلی و تصریح قانون در برطرف کردن این اشکالات، سوالات بسیاری در مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود دارد که به سرانجام رسیدن کنکور را همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار داده است؛ تا جایی که گفته شده است معاون حقوقی رئیس‌جمهور در نامه‌ای به وزیر علوم هشدار داده است که مطابق تدبیر مقام معظم رهبری در اولویت دهی به مصوبات مجلس، شورای عالی انقلاب فرهنگی صلاحیت ورود ندارد و در موضوع سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ملاک هم اولویت با مصوبه مجلس شورای اسلامی است.
Arazazarbaijan.ejtemai@gmail.com