تغییرات ناهنجار در نگرش به سنتها و عرف جامعه
گروه اجتماعی: در طول تاریخ سنتها و مراسمی در زندگی مردم ایجاده شده که در جایگاه خودشان دلایل اجرایی مشخصی داشتند. بهدلیل علاقه زیاد ما ایرانیها به مهمانی و دورهم جمعشدنهای دوستانه، بیشتر این سنتها در قالب جشن و مهمانی بروز و ظهور پیدا کردهاست.
امروزه بهدلیل گذشت زمان و تغییر سبکزندگی، علل اولیه بسیاری از آنها ازمیان رفته و در اغلب موارد حتی نشانهای هم باقی نمانده اما در این میان برخی سنتها که ریشه در فرهنگ داشتند باقی مانده و به زندگی امروز ما رسیدهاند.
این تغییر هنجار، نگرش و عرف جامعه، سنتهای باقیمانده را بهرغم ریشهداشتن در فرهنگ دستخوش تغییر کرده و به سمتوسویی دیگر کشاندهاست.
شب چله یا شب یلدا یکی از همین آیینهای سنتی است که بهدلیل ریشه فرهنگی داشتن در متن زندگی ما باقی مانده و هرساله برگزار میشود.
درگذشته، بهار و تابستان فصل رویش و زندگی و در جبهه مخالف پاییز و زمستان فصل خشکی و سرما بود. درنتیجه این سرما، قحطی پدید میآمد که عامل مرگ کودکان و ضعیفترها محسوب میشد. از همین رو خانوادهها در طول بهار و تابستان که فصل فراوانی و برکت بودند به ذخیره موادغذایی در حالتهای مختلف میپرداختند. و حتی میوهّها را خشک میکردند و به شکل آلبالوخشکه، قیصی، برگه، آجیل و… برای فصول سرما نگه میداشتند.
در اصل بزرگترها تمام تلاش خودشان را میکردند تا از خانواده خود در برابر قحطی و خشکی محافظت کنند.
و البته تمام این فعالیتها در شرایطی رخ میداد که خانوادهها در کنار هم و حول محور بزرگ خانواده زندگی میکردند و زندگیهای مستقل به این صورت وجود نداشت. خانهای بزرگ بود با چندین اتاق کوچک و بزرگ در اطراف که همه با هم و در کنار هم کار میکردند و زندگی میگذراندند. بزرگ خانواده نسبت به شرایط تکتک افراد مسوول بود و کوچکترها هریک برای انجام وظایف خانه تلاش میکردند.بنابراین پس از اتمام پاییز، در شب نخست زمستان که بلندترین شب سال هم بهشمار میآید و آغاز سرما و سختی زندگی، بزرگ خانواده مهمانی ترتیب میداد و همه را دور هم جمع میکرد، خانوادهای که از کوچکترین عضو تا بزرگترها ترس چگونگی گذراندن این زمستان را در دل داشتند.
از هریک از ذخیرههای قبلی ظرفی آماده میکرد و در این مهمانی از تمام آذوقه نمونهای و گزیدهای و البته انار یا در برخی شهرها هندوانه بهعنوان میوه تازهای که وجود داشت، میگذاشت تا به آنها دلگرمی بدهد از داشتن آذوقه کامل و به سلامت گذراندن زمستان و دیدن بهار پیش رو. برایشان قرآن میخواند که قلبشان آرام بگیرد، به یاد خدا و غزلی از حضرت حافظ میخواند تا امید را زنده نگهدارد.
عملاً با دورهم جمع کردنشان و ارائه آذوقه کافی و گفتن و خواندن از اشعار و آیات دلگرمکننده، امید را برای گذراندن دوران سخت به خانواده برمیگرداند.
و البته رسوم حاشیهای زیبایی هم داشت مثل شبچلهای بردن برای عروس. زمانی که برای پسر خانواده، دختری را نشان میکردند یا به عبارت امروزی نامزد میکردند ولی آن دختر هنوز وارد خانواده همسر خود نشده بود.
خانواده پسر، بستهای حاوی مقداری از آذوقه زمستانی آماده میکردند و در این شب به سراغ خانواده دختر میرفتند.
این بسته حامل پیام امید و مهربانی بود. با این کار در اصل خانواده پسر به خانواده دختر این دلگرمی را میدادند که نگران دخترتان در این زمستان سخت نباشید، در خانه ما آذوقه و مواد غذایی به اندازه گذراندن این زمستان وجود دارد. ما مراقب عزیز شما هستیم. و البته که این حضور فقط در حد ارائه بسته و یک گپوگفت کوتاه انجام میشد.
با گذشت زمان اما شرایط تغییر کرد، دیگر زمستان روزگار سخت و قحطی نبود، همیشه آذوقه به اندازه وجود داشت، وسایل گرمایشی و نگهداری مواد غذایی کاراتر شدند و دیگر زمستان فصل سخت و دلهرهآوری نبود. اما مردم این یادگاری زیبا را نگهداشتند و شب یلدا را همچنان جشن میگرفتند برای دور هم بودن و صحبت از امید و گذشتن روزهای سخت، ساده گرفتن زندگی، با آیاتی از قرآن شروع میکردند و میگفتند و میخندیدند و حافظ و شاهنامه میخواندند تا آخرشب و سپس هرکسی به زندگی مستقل و شخصی خودش بازمیگشت.
امروزه اما دستخوش تغییر شدن این آیین به سمتی دیگر کشیده شدهاست. سادگی از میان رفته و تجمل و چشم و همچشمی جای آن را گرفته، همدلی و مهربانی جایش را به وظیفه و رسوم متکلف و اجباری دادهاند، قرآن و شاهنامه و حافظخوانی رنگ باختند و شاید فقط برای زیبایی سفره بهکار گرفته شوند، از امید هم خبری نیست.اصل صلهرحم و مهمانی بسیار اتفاق نیک و پسندیدهای است اما تا زمانی که درگیر تکلف و تجمل نشود. اینک از آیینهای گذشته فقط یک پوسته و ظاهری باقیمانده و عملاً از معنا تهی شدهاند و مردم برای نگهداشتن این آیین به رنگ و نشانههای ظاهری آن بیشتر میپردازند تا مفاهیم.شب یلدا تبدیل شده به یک فستیوال خوراکی، سفرهای هزار رنگ از انواع خوراکیها و چندین مدل پیشغذا، غذا و دسر، ژله و کیک انار، آجیل و انواع میوه و… آنقدر این سفره پرتنوع و رنگارنگ است که نهتنها زمانی برای صحبتکردن و حافظ خواندن باقی نمیگذارد که برای یک خانواده هشت تا ??۱۰ نفره هزینهای ۳۰۰حدود ???-۴۰۰??? هزارتومان به همراه دارد.این تغییرات و تجملات بیشتر از خود شبیلدا، رسوم حاشیهای آن را دچار دگرگونی کردهاست. آن صله ساده و پرمعنایی که در گذشته برای عروس خانواده میبردند تبدیل شد به یک اتفاق پرهزینه و پرحاشیه در زندگی هرخانواده.
بستهای شامل مقداری از آذوقه زمستان و شاید هدیهای کوچک برای عروس، امروز به یک رسم جدی و اجباری تبدیل شده که در نواحی گوناگون کشور و بسته به رسوم متفاوتشان از یک میلیون تومان تا دهها میلیون تومان هزینه به همراه دارد.
یک سبد میوه تزیینشده شامل چندین نوع میوه عجیب و جدید، یک ظرف بزرگ آجیل و شیرینی و یک سبد گل خاص که به همراه آنها سکهطلا و هدیههایی از این دست نیز قرار دارد. و این همه ماجرا نیست، از آن طرف خانواده دختر تمام این موارد را بهعلاوه شام مفصل و چندین رنگ تزیینات و ملحقات آماده میکنند و این را خوب و پسندیده نمیدانند که از هدایای خانواده داماد برای پذیرایی استفاده کنند و در مجموع امروزه مهمانی تجملگرایی است که به جای شبیلدا جشن میگیریم.
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۰۲ دی ۱۳۹۵ ساعت ۷:۰۳ ق.ظ