گزارش//

آذربایجان‌غربی کریدوری امن برای پرندگان مهاجر

گروه گزارش: آذربایجان‌غربی با داشتن بیش از ۷۰ زیستگاه آبی شامل تالاب های فصلی و دایمی، دریاچه سدها و رودخانه های دایمی به یکی از کریدوری امن برای پرندگان مهاجر در غرب کشور تبدیل شده است. آذربایجان‌غربی با داشتن بیش از ۷۰ زیستگاه آبی طبیعی و غیرطبیعی یکی از سه استان مهم کشور در زمینه مهاجرت بهاره و پاییزه پرندگان به شمار می رود و از این لحاظ هم ردیف استان های شمالی از جمله مازندران و گلستان و در جنوب مانند خوزستان قرار دارد.
آذربایجان غربی با داشتن ۴۵ تالاب فصلی و دایمی از جمله تالاب های اقماری دریاچه ارومیه، تالاب های سولدوز و دورگه سنگی و حسنلو در نقده، کانی برازان و قوپی باباعلی و یوسفکند در مهاباد، نوروزلوی در میاندوآب، شیب لو در پلدشت و بورالان در ماکو به یکی از استان های امن برای پرندگان بومی و مهاجر تبدیل شده است.
در کنار این تالاب های فصلی و دایمی وجود ۱۴ سد مهم شامل سدهای نوروزلوی میاندوآب، شهیدکاظمی و خراسانه بوکان، بارون ماکو، قیقاچ پلدشت، ارس، ارس ۲ شهرچای ارومیه، سنجاق و سد مهاباد، احمدآباد تکاب و حسنلو نقده و رودخانه‌های زاب (کلوی)، گادر، مهاباد، زرینه، سیمینه، نازلو، شهرچای، ارس و باراندوز این استان را به زیستگاه مهم پرندگان تبدیل کرده است.وجود این منابع آبی سطحی در آذربایجان غربی باعث شده که علاوه بر پرندگان مهاجر برخی گونه های آبزی و کنار آبزی شامل انواع غازها مثل غاز خاکستری، غاز پیشانی سفید بزرگ، غاز پیشانی سفید کوچک، عروس غاز، انواع اردک ها، قوها و پلیکان ها در این استان زمستان گذرانی کنند.
آذربایجان غربی جزو سه استان برتر از لحاظ زیستگاه پرندگان است
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی اظهار کرد: این استان با داشتن منابع آبی سطحی زیاد و حدود ۷۰ زیستگاه آبی جزو سه استان برتر از لحاظ زیستگاه پرندگان در کشور به شمار می آید و سالانه ۳۰۰ هزار بال پرنده مهاجر با شروع فصل پاییز به این استان مهاجرت می‌کنند.
سعید شهند با اشاره به وضعیت مطلوب تالاب های استان افزود: با توجه به شرایط فعلی دریاچه ارومیه و اهمیت بارندگی‌های پاییزه برای حضور پرندگان در استان تلاش‌های لازم برای آبگیری به موقع تالاب‌های اقماری دریاچه ارومیه در جنوب و نیز تالاب‌های شمال استان و حاشیه رودخانه ارس انجام شده است.وی ادامه داد: در این فصل علاوه بر سدها و رودخانه های استان، تالاب های سولدوز و دورگه سنگی و حسنلو در نقده، کانی برازان و قوپی باباعلی و یوسف‌کند در مهاباد، نوروزلوی در میاندوآب، شیب لو در پلدشت، بورالان در ماکو، درک در سماس و ناور و پیراحمدکندی در چالدران میزان پرندگان مهاجر و بومی هستند.
وی با اشاره به اینکه پرندگان از عرض‌های شمالی و سیبری به این منطقه مهاجرت می‌کنند، ادامه داد: مهاجرت پرندگان آبزی، کنار آبزی و شکاری به استان به شرایط تالاب‌ها و دریاچه ارومیه بستگی دارد و فراهم بودن شرایط می‌تواند بستر خوبی برای پذیرش این پرندگان باشد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی ادامه داد: اولین گروه پرندگان مهاجر به استان شامل پرندگان شکاری از جمله عقاب‌ها، شاهین، بالابان، دلیجه کوچک و معمولی و کرکس‌ها هستند و درناها در سری بعد قرار دارند.
وی اضافه کرد: مهاجرت پرندگان آبزی و کنار آبزی در مراحل بعدی قرار دارد و شامل خانواده مرغابی‌ها و اردک سانان هستند که در تالاب‌های استان از ۱۵ شهریور تا دی ماه مستقر می‌شوند.
۳۰۰ گونه پرنده آبزی و کنارآبزی در آذربایجان‌غربی شناسایی شد
رییس اداره نظارت بر حیات وحش حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی اظهار کرد: این استان به دلیل دارا بودن زیستگاه های آبی مناسب یکی از مسیرهای مهم هفتگانه مهاجرت پرندگان در کشور به شمار می رود و تاکنون ۳۰۰ گونه پرنده آبزی و کنارآبزی در این استان شناسایی شده است.امید یوسفی با اشاره به اینکه مهاجرت پرندگان به زیستگاه‌های آبی استان در ۲ فصل پاییز و بهار انجام می گیرد افزود: با توجه به مناسب بودن شرایط زیستی در تالاب‌ها و زیستگاه‌های آبی در فصول مهاجرت هر سال بیش از ۲۰۰ گونه پرنده مهاجر مختلف وارد آذربایجان‌غربی می‌شوند.وی با بیان اینکه بیشترین مهاجرت به حوزه تالاب‌های مهاباد و نقده انجام می‌شود، اظهار کرد: مهاجرت هزاران پرنده به تالاب‌ها و رودخانه‌های آذربایجان‌غربی اتفاق کم‌نظیری است که در هنگام مهاجرت در ۲ فصل پاییز و بهار در استان روی می‌دهد که نمونه مشابه آن را کمتر می‌توان در سایر استان‌های کشور مشاهده کرد.وی در خصوص گونه‌های پرندگان مناطق آبی استان افزود: هم اکنون پرندگانی آبزی و کنارآبزی همانند آنقوت، تنجه، پلیکان‌های سفید و خاکستری، قوی فریادکش و گنگ، فلامینگو و انواع درناها در زیستگاهای استان وجود دارند.وی اضافه کرد: تالاب‌های آذربایجان‌غربی به دلیل امنیت و شرایطی زیستی مناسبی که برای پرندگان دارد، استراحتگاه بسیار مناسبی برای انواع پرندگان مهاجری است که همه ساله در مسیر پرواز خود وارد آنها می‌شوند.وی با اشاره به گونه‌های پرندگان اعم از مهاجر و بومی در استان افزود: مرغ آتشین، فلامینگو، انواع مرغابی‌ها، پلیکان، تنچه، قو، عروس غاز، غاز خاکستری، درنای طناز، درنای خاکستری، کاکائی صورتی، اردک سرسبز، آنقوت، کرکس، قرقی، عقاب طلایی، دلیجه، کبک معمولی، آوست، کاکائی نقره ای، جغد کوچک و کبوتر چاهی از پرندگان پارک ملی دریاچه ارومیه و سایر زیستگاه‌های استان هستند.
جوجه‌آوری گونه‌های در حال انقراض در آذربایجان‌غربی
رییس اداره نظارت بر حیات وحش حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی اظهار کرد: یکی از ویژگی های مهم تالاب های آذربایجان غربی جوجه‌آوری گونه‌های در حال انقراض مانند اردک سرسفید، اردک مرمری و اردک مرمری است.امید یوسفی افزود: ۳ گونه بسیار مهم مانند دُرنای معمولی و غاز خاکستری نیز تنها در آذربایجان غربی جوجه آوری می کنند و همین امر باعث شده که تالاب های استان از لحاظ تنوع زیستی در مقایسه با سایر استان های همجوار از اهمیت ویژه ای برخوردار شوند.
وی با اشاره به وجود ۵۶ تالاب فصلی و دایمی در آذربایجان غربی افزود: تعدادی از تالاب های استان از جمله تالاب های کانی برازان و قوپی باباعلی هابادف سولدوز و دورگه سنگی نقده و نوروزلوی میاندوآب جزو کنوانسیون رامسر و بین المللی هستند.وی اضافه کرد: کارهای مقدماتی و اولیه برای ثبت ۳ تالاب شیب‌لو پلدشت و بورالان در ماکو به دلیل وضعیت آبی مطلوب و زیستگاه خوب پرندگان، در سایت رامسر انجام شده و بزودی این ۳ تالاب در شمال استان نیز به تالاب های بین المللی استان اضافه می شوند.رییس اداره نظارت بر حیات وحش حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی گفت: ثبت تالاب ها در سایت رامسر می تواند حساسیت جوامع محلی و مسوولان امر برای حفاظت از این تالاب ها را بیشتر کند و حمایت های بین المللی برای حفاظت از آنان صورت می‌گیرد.
تالاب کانی‌برازان مهاباد میزبان ۶ هزار قطعه پرنده مهاجر شد
رییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد با اشاره به ورود نخستین دسته از پرندگان مهاجر به تالاب بین المللی کانی‌برازان این شهرستان افزود: این تالاب بین المللی، اکنون میزبان بیش از پنج هزار قطعه پرنده آبزی و کنارآبزی مهاجر شده است.فاروق سخنور اظهار کرد: این پرندگان مهاجر که شامل فلامینگو، چنگر، اردک بلوطی، اردک سرسفید، حواصیل خاکستری، پرستوی دریایی، اردک مرمری، باکلان کوچک، پلیکان سفید، چوب پا، کشم بزرگ و عروس غاز هستند که در مناطق شمالی تر جوجه آوری کرده و اکنون به تالاب کانی برازان بازگشته اند.
وی اضافه کرد: تعدادی از این پرندگان مهاجر پس از استراحت و تغذیه، این تالاب را ترک و به مناطق جنوبی تر مهاجرت می کنند و برخی نیز تمام طول زمستان را در این تالاب سپری می کنند.رییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد افزود: در بین این پرندگان مهاجر، گونه های کمیابی نظیر کفچه‌نوک، خروس سینه سیاه و پلیکان نیز وجود دارد که پس از سال ها در این تالاب مشاهده شده است.وی در خصوص شرایط کنونی تالاب بین المللی کانی‌برازان بیان کرد: با رهاسازی یک میلیون مترمکعب آب از سد مهاباد به سمت این تالاب و بارش های پاییزی بخشی از زهکش‌ها و چشمه‌های اطراف این تالاب نیز احیا شده و هم اکنون وضعیت آبی تالاب رو به بهبودی است.رییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد گفت: این تالاب یکی از زیستگاه‌های مهم پرندگان در جنوب دریاچه ارومیه است و اکنون بیش از ۱۵ هزار قطعه پرنده آبزی و کنارآبزی مهاجر و بومی در آن زیست می‌کنند.تالاب بین‌المللی»کانی‌برازان« مهاباد با وسعتی افزون بر ۹۱۰ هکتار یکی از مهمترین تالاب‌های اقماری جنوب دریاچه ارومیه و با ارزش‌ترین زیستگاه‌های انواع پرندگان آبزی و کنارآبزی مهاجر و بومی در شمال‌غرب کشور به شمار می‌رود.این تالاب که به دلیل موقعیت ویژه و شرایط زیستی منحصربفرد خود در سال ۱۳۸۵ به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شد، به نخستین پناهگاه حیات وحش آذربایجان‌غربی تبدیل و به این ترتیب به عنوان یکی از مناطق چهارگانه کشور با جایگاه قانونی معرفی شده است.
براساس آخرین بررسی‌ها تعداد ۷۵ گونه پرنده آبزی و کنارآبزی متعلق به ۱۱ خانواده در این تالاب شناسایی شده است که در صورت اضافه کردن گونه‌های خشک‌زی، این تعداد به بیش از ۱۸۰ گونه خواهد رسید که همین امر اهمیت تالاب را بیش از پیش آشکار می‌سازد.
تاکنون ۴۵ گونه گیاهی از ۳۵ جنس و ۱۷ خانواده در کانی‌برازان شناسایی شده که بیشتر آنها از خانواده »اسفناج/ Chenopodiaceae« و »گندمیان/ « است؛ گونه‌های شناسایی شده در داخل تالاب نیز شامل نی، بوریا، جگن و گز است.
نخستین دسته از دُرناهای مهاجر وارد تالاب‌های نقده شدند
رییس اداره حفاظت محیط زیست نقده اظهار کرد: نخستین دسته از دُرناهای مهاجر به منظور استراحت و تغذیه وارد تالاب‌های این شهرستان از جمله تالاب سولدوز شدند.
اکبر محمدیان افزود: کارشناسان این اداره در پایش‌های خود؛ نخستین دسته از دُرناها که شامل ۱۵۰ تا ۲۰۰ قطعه بودند را در تالاب‌ سولدوز مشاهده کردند.وی افزودد: کاشناسان همچنین در آسمان این منطقه دسته‌هایی از دُرناهای مهاجر را مشاهده و سر وصدای آنها را شنیدند که به سمت مناطق جنوبی در حال پرواز بودند.رییس اداره حفاظت از محیط زیست نقده گفت: آذربایجان‌غربی یکی از معدود استان‌های کشور است که دُرناها در آن جوجه‌آوری می‌کنند البته زادآوری دُرناها در مناطق شمالی استان صورت می‌گیرد و در فصل پاییز دُرناهای جوان نیز به همراه گله خود به مناطق جنوبی مهاجرت می‌کنند.دُرناها پرندگانی هستند بزرگ، با پاها و گردن دراز، دم نسبتا کوتاه، بال‌های دراز و منقاری بلند و کلفت، ظاهر شبیه لک‌ لک که شاهپرهای ثانوی داخلی بال‌های آنها خیلی بلند است و روی دم آنها را می‌پوشاند.گله‌های این پرنده که نر و ماده آن هم‌شکل بوده و بطور معمول روی زمین آشیانه می‌سازند، هنگام مهاجرت در یک خط به شکل هفت پرواز می‌کنند و اغلب در مناطق آبی، دشت‌های بوته زار، کشتزارها و حاشیه دریاچه‌ها به سر می‌برد.تالاب سولدوز در نقده یک منطقه حفاظت شده است و هر گونه فعالیت صیادی و شکار پرندگان و دیگر وحوش در آن ممنوع بوده و با متخلفان برابر مقررات برخورد قانونی صورت می‌گیرد.
این تالاب واقع در ۲۵ کیلومتری شهرستان نقده، در سال ۱۳۸۰ احیا شد و وضع خوب زیستگاهی این تالاب سبب مهاجرت و حضور بسیاری از پرندگان آبزی و کنار آبزی و همچنین آبزیان و جانوران دیگر به این منطقه شده است.
در شهرستان نقده هفت تالاب فصلی و دائمی وجود دارد که سالانه بیش از ۱۰ هزار قطعه انواع پرندگان مهاجر و بومی در آن زندگی می‌کنند که از این تعداد، تالاب‌های درگه سنگی، حسنلو و یادگارلو جزو تالاب‌های بین المللی هستند.
حال مسوولان آذربایجان غربی با داشتن این قابلیت خود در زمینه تبدیل شدن این استان به یکی از کریدورهای مهم مهاجرت پرندگان ضمن به کارگیری تمام توان خود برای حفاظت و مراقبت از این مهمانان مهاجر و زیبا و جلوگیری از فعالیت شکارچیان متخلف، زمینه را برای استفاده از صنعت پرنده نگری و حضور گردشگران علاقمند به این حوزه فراهم کنند.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایرنا، دیگر زمان آن فرا رسیده است که مسوولان آذربایجان‌غربی برای پرنده‌نگری که از شاخه‌های پرطرفدار صنعت گردشگری طبیعت (اکوتوریسم) است و در این استان که یکی از غنی‌ترین استان های کشور به لحاظ زیست انواع پرندگان به شمار می رود مورد غفلت قرار گرفته است، فکری اساسی و زیرساختی کرده و این صنعت را احیا کنند.