اروميه عطش دارد هم اکنون نيازمند ياري سبزتان هستيم
آذربایجانی‌ها آستین بالا بزنید؛ شوری چشم خشکسالی در آوردنیست
سحر فکردار
گروه گزارش: در وضعیت کنونی بحران آب که کم از اضطرار ندارد شاید بتوان با صرفه‌جویی روزانه یک لیتر شوری نمک دریاچه محبوبمان را بشوییم و نمک از چشم شور خشکسالی بیرون کنیم و در نهایت حجم عظیمی از آب را به سمت این دریاچه سوق دهیم.
این روایت حالا دیگر تکراری شده و آن زنگ صدای گذشته را ندارد. آن طنین پر صلابتی که تا همین چند سال پیش با بردن اسمش ذهن‌ها کنجکاو می‌شد و تیترها فقط تیتر نبودند و آن قدر متن زیرش را می‌خواندیم تا کنجکاوی‌مان حل شود، حالا دیگر نخ نما شده انگار.
نمی‌دانم گناه این تکراری شدن را باید گردن رسانه‌ها انداخت که فقط وظیفه ذاتی‌شان را انجام دادند یا گردن سازمان‌های عریض و طویل مرتبطی که خواندند و دیدند و شانه بالا انداختند و رد شدند تا ما رسانه‌ای‌ها باز هم بنویسیم. این بار تیزتر و رساتر تا صدای‌مان به جایی برسد.
هر چند در تمام این سال‌ها که دریاچه ارومیه آرام آرام آغاز به تغییر کاربری خود به نمکزار ارومیه می‌داد کسی از آگاه‌سازی مردم منطقه نسبت به آثار مخرب این شوره‌زار خبر نمی‌داد ولی امروز رئیس شورای اسلامی آذربایجان‌شرقی با صراحت از درگیری مردم ۵۰ شهر با پیامدهای این بی‌دریاچگی خبر می‌دهد و تازه این جاست که زنگ خطر مثل ناقوسی ممتد و هشدار دهنده در ذهن‌ها کشیده می‌شود.
»مشارکت مردمی« تمام آن چیزی است که در تمام این سال‌ها که دریاچه ارومیه تمام می‌شده و می‌شود، جدی گرفته نشده و انگار وقتی از تغییر و اصلاح الگوی مصرف حرف می‌زنیم، چیزی غیر از همین مشارکت‌هایی است که فقط به دست مردم منطقه عملی می‌شود.
*بی توجهی به مشارکت مردم/ حرف زدیم اما عمل نکردیم
وقتی از مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست کشور می‌پرسم چرا تا امروز از این ظرفیت مردمی استفاده نکرده‌اید، می‌گوید: متاسفانه با وجود اینکه همیشه در این مورد بحث‌هایی بوده ولی این‌ها هیچ وقت عملی نشد و حالا گرچه کمی دیر شده ولی ما از این به بعد از ظرفیت ان جی اوها استفاده می‌کنیم.
محمد درویش ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد اگر بنا باشد طرحی موفقیت آمیز به انتها برسد، این مورد بدون مشارکت مردمی شدنی نیست و امکان موفقیت ندارد؛ چنانچه ما در موضوع تالاب‌ها هم مشارکت مردم را جلب کردیم.
وی با بیان اینکه هم اکنون برای احیای دریاچه ارومیه استفاده بیشتری از مشارکت مردمی انجام می‌شود، می‌گوید: مثلا یکی از این طرح‌ها استفاده از ظرفیت ان. جی. اوها برای بحث‌های آموزشی در ۵۰ روستای هدف اطراف دریاچه است که جا دارد در این روستاها کار بیشتری انجام شود.
مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست کشور ادامه می‌دهد: ظاهرا آموزش در مدارس این ۵۰ روستا هم بر عهده سازمان‌های مردم نهاد است، هر چند که تا پیش از این به بحث توانمندسازی نیروهای مردمی که در اطراف دریاچه زندگی می‌کنند توجهی نشده بود.
ولی حالا قضیه فرق کرده و انگار شوری نمک دریاچه آنقدری چشم را می‌سوزاند که نمی‌شود بی‌گریه رد شد. گریه برای دریاچه‌ای که داشتیم و این روزها این آفتاب تیز تابستان آن چند درصد باقی مانده از آبی که همه امیدمان بود را هم تبخیر می‌کند.
این بار وقتی از مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران می‌پرسم چرا اینقدر دیر سراغ استفاده از مشارکت‌های مردمی و سهیم کردن آن‌ها در این بحران زیست محیطی آمدید، می‌گوید: تمایل به مشارکت مردم در برنامه‌ها از دولتی به دولت دیگر متفاوت است و حالا در دولت فعلی میل زیادی به این مباحث وجود دارد.
محسن سلیمانی ادامه می‌دهد: این موضوع در تمام دوره‌های به نوعی مطرح می‌شده و همه اظهار علاقه می‌کردند ولی باید قبول کنیم که کار با جوامع محلی زمان بر است و یک سری الزامات خاصی را طلب می‌کند؛ در واقع جنس کار ساده نیست و معمولا کمتر برای تحقق این ایده‌ها تلاشی می‌شود.
وی با بیان اینکه مهم‌ترین و کلیدی‌ترین محور در احیای دریاچه ارومیه توجه به همین موضوع است که مردم به شکل جدی‌تری وارد فرایند پروسه احیای دریاچه شوند، اظهار می‌کند: در سال‌های گذشته فضای مناسب برای مشارکت مردم در این موضوع فراهم نشده بود ولی حالا اوضاع متفاوت‌تر از گذشته شده و دولت و ستاد احیای دریاچه علاقمند به مشارکت مردم هستند.
به گفته مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، کارهای مشارکتی همیشه موضوعی وقت‌گیر بوده و در کشور ما هم تازگی‌های خاص خود را دارد و هم اینکه اساسا افراد باید علاقمند به این کار باشند.
سلیمانی با تاکید بر اینکه مثلا مردم می‌توانستند طی این مدت با اصلاح الگوی مصرف آب در احیای دوباره دریاچه مشارکت کنند، می‌گوید: اصلاح الگوی مصرف باید در مصرف آب اتفاق بیفتد، هر چند که در موضوع احیای دریاچه ارومیه اصلاح مصرف در آب کشاورزی اولویت بیشتری دارد ولی باید این اصلاح را در تمام بخش‌ها اجرایی کنیم تا تبدیل به فرهنگی بنیادی شود.
با این وجود او از آغاز حرکت‌هایی مشارکتی با مردم خبر داده و می‌گوید: در همین زمینه حرکتی را با جهاد کشاورزی آغاز کردیم تا با ایجاد ۴۱ سایت کشاورزی پایدار در منطقه، که محوریت اصلی این طرح مردم هستند که باید تکنیک‌هایی را در مزرعه خود پیاده کنند، آن‌ها را در برنامه‌های اجرایی سهیم کردیم.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران ادامه می‌دهد: مثلا فرآیند آموزش و اطلاع رسانی، درگیر کردن مبلغان مذهبی در موضوع احیای دریاچه، برگزاری مسابقات پوستر و نقاشی، بازدیدهای محلی از اثرات مخرب حاصل از خشک شدن دریاچه و همچنین آموزش زنان منطقه از دیگر این اقدامات است.
* به نظر نمی‌رسد حالا که وضعیت دریاچه ارومیه اورژانسی‌تر از پیش شده، راهکارهای آقای مسئول مبنی بر مسابقات پوستر و نقاشی در کوتاه مدت جواب داده و تمام استفاده از توان آگاه سازی مردم منطقه در همین‌ها خلاصه شده و همین هم منجر به اتفاقی خوب شود.
دریاچه ارومیه تشنه است و نیاز به آب دارد؛ در چنین وضعیتی که کم از اضطرار ندارد نقاشی کشیدن شوری نمک را کمتر نمی‌کند. آبی که هر روز بی‌هوا جدی‌اش نمی‌گیریم و نمی‌دانیم اگر ما آذربایجانی‌ها حتی روزانه یک لیتر در مصرف آن صرفه جویی کنیم در نهایت همین یک لیترها چه حجم عظیمی می‌شود.
در این بین مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌شرقی هم می‌گوید: باید با آموزش‌های شهروندی صحیح رد پای اکولوژیک را در حوضه آبریز دریاچه کمرنگ‌تر کنیم تا زیان کمتری به ته مانده آن وارد شود.
حمید قاسمی با اشاره به اینکه چرا در گذشته این همکاری بین سازمان‌های مرتبط و مردم اتفاق نیفتاده خبری ندارم، ادامه می‌دهد: یکی از کارهایی که باید در این زمینه انجام دهیم، بحث فرهنگ سازی و مباحث اجتماعی است که با همین روش‌ها تغییر اصلاح الگوی مصرف محقق شود.
قاسمی با تاکید بر اینکه برای احیای دریاچه باید همگی احساس مسئولیت کنیم، یادآوری می‌کند: صرفه‌جویی نیازمند فرهنگ سازی است و این هم تنها با همت چند سازمان عملی نمی‌شود و نیاز به همت و مشارکت همگانی دارد. نشریات و صدا و سیما در این بین می‌توانند نقش زیادی داشته باشند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی می‌گوید: در حال حاضر برنامه‌های سازمان‌های مختلف که در این موضوع دخیل هستند، منطبق بر اصول مشترکی است که استفاده هرچه بیشتر از سازمان‌های مردم نهاد و جوامع محلی نقش پررنگی در این برنامه‌ها دارد.
این روزها خبرهای زیادی از بحرانی بودن وضعیت منابع استان به گوش می‌رسد و ما مردمی که انگار هنوز این وضعیت قرمز را باور نکرده و جدی نگرفته‌ایم.
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان‌شرقی هم با تاکید بر این موضوع ادامه می‌دهد: هر شهروند تبریزی روزانه ۱۲۴ بطری ۱٫۵ لیتری آب مصرف می‌کند، در صورتی که ۱۰ درصد کاهش مصرف آب داشته باشیم قطعی آب نخواهیم داشت.
رضا پور رجب مصرف سرانه آب در آذربایجان شرقی را برای هر نفر در شبانه‌روز ۱۸۵ لیتر عنوان کرده و می‌گوید: میانگین استاندارد مصرف سرانه ۱۵۰ لیتر است در حالی که آذربایجانی‌ها ۳۵ لیتر در شبانه‌روز بیشتر مصرف می‌کنند.
شاید اگر در تمام این سال‌ها که پشت بند هم سمینار و همایش و بخش‌های ویژه در برنامه‌های صدا و سیما برپا شده و از علل خشکی دریاچه ارومیه تا راهکارهای تکراری برای برون رفت از بحران که در تمام آن‌ها به طرز کج سلیقه‌ای فقط تکرار شده، بخش کوچکی از این اعتبار و انرژی صرف اصلاح الگوی مصرف آب در حوزه کشاورزی می‌شد، امروز نتیجه حداقل این وضعیت قرمز نبود!
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۰۲ مرداد ۱۳۹۳ ساعت ۴:۴۷ ق.ظ
