تاثیر موسیقی در رسانه ملی بر فرهنگ افزایی

مهرداد احمدی ورامینی
گروه فرهنگی:موسیقی یکی از پرکاربردترین مواد در تولیدات رسانه‌ای و از دغدغه‌های همیشگی فعالان و پژوهشگران این حوزه است. یکی از مسائلی که باید بسیار مورد توجه باشد، تفاوت کارکردی و معنایی موسیقی رادیو با موسیقی رسانه‌های تصویری است که البته کمتر مورد توجه قرارگرفته.
دلیل عمده این تفاوت نیز معطوف به تفاوت تأثیر رادیو و تلویزیون یا سینما بر معنا و مفهوم موسیقی است، زیرا موسیقی پدیده‌ای با ماهیت صوتی است و فقط از طریق گوش باید شنیده، درک و تفسیر شود و وقتی از طریق چشم و گوش دیده و شنیده شود، دخالت حس دیگر در این فرآیند، معنای دیگری برای آن ایجاد یا از آن کم می‌کند.
متأسفانه بیشتر پایان نامه‌های دانشجویان رادیو، تلویزیون، برنامه ریزی فرهنگی و هنر معطوف به وضع موجود کارکردهای موسیقی در یک رسانه یا در محیط اجتماعی است و هنوز از مقایسه‌های کارکردی یا تفاوت‌های معنایی خبری نیست.
درک معنای موسیقی در رادیو یا سایر رسانه‌های شنیداری مبتنی بر تداعی معانی و احساس است درصورتی که تصویر، متن و بینامتن تفسیری را ایجاد و به نحوی معناسازی کند. البته بین موسیقی در حضور با موسیقی در غیاب نیز تفاوت‌های بسیار مهمی وجود دارد.
چند سالی هست که سودای شبکه افزایی بر سر سازمان صدا و سیما افتاده است و هر از چند گاهی شاهد افزوده شدن شبکه ای رادیویی یا تلویزیونی هستیم شبکه های تلویزیونی مثل آی فیلم ، نمایش ، مستند ، نسیم ، تماشا ، افق و… که این البته کاری بسیار پسندیده است که موجب جلب نظرات متعدد و سلیقه های مختلف می شود.
اما آنچه که جای تعجب و حتی تاسف دارد این است که چرا در میان این همه شبکه های تلویزیونی افزوده شده شبکه ای برای موسیقی وجود ندارد ؟ آیا تاسیس شبکه ای ویژه موسیقی از تاسیس سه شبکه ویژه فیلم و سریال دشوار تر است ؟
آیا امکانات موسیقی کشور به حدی محدود است که اجازه تاسیس چنین شبکه ای را نمی دهد ؟ آیا ضرورتی در کار هست که سه شبکه خاص فیلم و سریال داشته باشیم ولی شبکه ویژه موسیقی نداشته باشیم ؟ آیا این شبکه ها که بیشتر فیلم و سریال های تکراری یکدیگر را پخش می کنند خیلی مورد اقبال هستند که شبکه موسیقی نمی تواند باشد ؟ آیا شبکه مستند یا سلامت یا … ضرورت وجودیشان بیشتر از شبکه موسیقی است ؟
به هر حال به نظر می رسد مسئولین امر باید به این پرسش که چرا شبکه ای خاص موسیقی تاسیس نمی شود پاسخی قانع کننده دهند؟
شاید مسئولین در جواب بگویند که ما نه محدودیت نرم افزاری داریم و نه محدودیت سخت افزاری .
آنچه ما را محدود می کند حدود شرعی است .در پاسخ باید گفت که در باب موسیقی نظرات متعدد و متنوع فقهی وجود دارد در جایی خواندم که حدود ۱۸ نظر فقهی در باب موسیقی داریم که البته پرداختن به آنها از بحث ما خارج است اما آنچه در اینجا باید بدان پرداخت نظر فقهی امام خمینی است ( کسی که بنیانگزار و نظریه پرداز جمهوری اسلامی است ) .
امام خمینی در نظر فقهی خود موسیقی را به دو نوع موسیقی مطرب و موسیقی غیر مطرب تقسیم بندی می کند و بیان می کنند که آنچه در شرع مشکل دارد موسیقی مطرب و مناسب مجالس لهو و لعب هست و موسیقی غیر مطرب اشکالی ندارد و البته تا آنجا که اطلاع داریم تعدادی از مراجع فعلی و از جمله رهبر انقلاب نیز این نظر فقهی را دارند .
اگر چه ممکن است مراجعی باشند که با موسیقی فی نفسه مخالف باشند و آن را ذاتا حرام بدانند ؛ اما باید توجه داشت در نظام اسلامی آنچه معیار و ملاک است ، البته در جایی که اختلاف نظر باشد ، نظر مقام رهبری است و این نظر ایشان هست که پایان بخش اختلاف نظر هاست بنابراین از آنجا که نظر ایشان همانند نظر امام است و امام نیز با موسیقی غیر مطرب و حلال مشکلی نداشت پس جا دارد شبکه خاص موسیقی ایجاد شود .
به هر روی همه می دانیم که موسیقی حلال و خوب مورد نیاز مردم و جامعه است و یکی از اسباب تفریح و تفنن و نیز والایش روح است به طوری که امروزه از نقاره خانه حرم امام رضا گرفته تا رژه نظامیان و از خودروهای مسافربری گرفته تا مهد کودک ها یا آسانسورها یا خانه هایی که تلویزیونی در آن است یا حتی بعضی پارک ها ؛ از همه آوای موسیقی به گوش می رسد ( حال چه موسیقی بی کلام و چه موسیقی با کلام ) لذا مخالفت با موسیقی مخالفت درستی به نظر نمی_رسد .
از اینها گذشته ، از آنجا که تاسیس شبکه تلویزیونی ویژه موسیقی خوب و حلال موجب ایجاد تنوع در شبکه ها و برنامه های تلویزیونی می شود و همین امر موجب کاهش اقبال مردم به شبکه های ماهواره ای و بیگانه می شود . پس بسی پسندیده است که مسئولین صدا و سیما توجه جدی به تاسیس چنین شبکه ای نمایند و همانطور که بیان شد نظر امام و رهبری را فصل الخطاب خود قرار دهند .
( البته در همین جای بحث ، گر چه می دانم غیر منتظره است اما چون مجال دیگری ندارم ، پیشنهاد دیگری را نیز مطرح می سازم و آن پیشنهاد تاسیس شبکه تلویزیونی ویژه کشورهای فارسی زبان یعنی ایران و افغانستان و تاجیکستان است.
البته قرار ایجاد چنین شبکه ای سالهاست که گذاشته شده اما عملی نگشته است و ضرورت ایجاد چنین شبکه ای در این است که اگر ایجاد نکنیم آن را ، در آینده ای نه چندان دور همین سه کشور که فارسی زبان هستند زبانشان برای یکدیگر نا مفهوم و بیگانه می شود و باید هر کدام از این سه کشور را دارای زبانی مستقل و مجزا دانست و این به ضرر فرهنگ و تمدن ایرانی است بنابراین بهتر است صدا و سیمای خود ما شبکه ای ویژه فرهنگ و آداب و رسوم و زبان و ادب و هنر و … این سه کشور بنیاد نهد ).
در پایان این جستار کوتاه بیان این مطلب ضروری است که انقلاب و نظام ما که داعیه تاسیس و ایجاد تمدن نوین اسلامی – ایرانی را دارد ، و این داعیه در سخنان مقام رهبری کاملا ظهور دارد ، نمی تواند نسبت به هنر و از جمله هنر موسیقی یا مجسمه سازی یا نقاشی بی اهمیت و سهل انگار باشد ، زیرا هنر یکی از مهمترین تجلی گاه های روح یک تمدن و مایه سربلندی آن تمدن و نیز مایه امتیاز آن تمدن از دیگر تمدن هاست بنابراین امیدواریم به زودی شاهد تاسیس شبکه تلویزیونی خاص موسیقی در صدا و سیما باشیم و با اینکار از شمار تماشاگران ماهواره و نیز شماتت کنندگان دین و آیین ، که آن را نسبت به انواع هنر از جمله موسیقی سهل انگار و بی توجه می دانند ، کم کنیم .
و بدانیم که مردم دیگر کشورها و نیز آیندگان خودمان نظاره گر عملکرد امروز ما هستند لذا بهتر است تا با هنر که در فطرت هر انسانی جا دارد خدایی ناکرده مخالفت نکنیم . ان شا الله .
گودوین برای موسیقی تصویری این ویژگی‌ها را برشمرده است.
۱٫ ارتباط میان شعر و بصریات.۲٫ ارتباط میان موسیقی و بصریات (متضاد، مکمل، تشدیدکننده).
۳٫ موسیقی تصویری مبین ویژگی ژانر و نوعی موسیقی است یا کاملاً تحت تاثیر آن قرار دارد.
۴٫ القای مفهوم نگاه کردن (نگاه گودوین در اینجا بر شیء انگاری زن در موسیقی کلیپ‌های غربی است، اما هر کلیپی به اقتضای خود می‌تواند در بردارنده این مفهوم باشد.)
۵٫ ارجاعات بینامتنی، یعنی تصاویر می‌تواند بینامتن‌های موجود در ذهن شما را فعال کند. به‌عنوان مثال؛ حادثه‌ای، شخصیتی، مکانی و… را یادآوری کند.
۶٫ توجه گودوین به بازار و شیوه‌های بازاریابی است که روی برچسب‌ها وجود دارد و اغلب استفاده از چهره نزدیک و کلوزآپ هنرمند است. از این جهت تولیدکننده باید در اصل متن آن را طراحی کند تا تصاویر مطلوب برای بازار تهیه شود.
ورای آنچه گفته شد، انواع میکس‌ها از صدای سازها در رادیو و تلویزیون می‌تواند معناهای متفاوت و ظرفیت‌های جدید یا گسترده‌تری در بهره‌برداری از موسیقی فراهم کند.