بادهايي نمکي براي زدودن غبار غفلت
ناقوسها برای خاموشی دریاچه ارومیه به صدا درآمدند
حسن عبداللهی
گروه اجتماعی: خشک شدن دریاچه ارومیه پدیده ای است که از ۱۴ سال پیش شروع شده و در چند سال گذشته با توجه به خشکسالی عمومی در کشور، این روند سرعت نگران کننده و بیشتری به خود گرفته است و در نهایت باید گفت؛ ناقوسها برای خاموشی دریاچه ارومیه به صدا درآمده است.متأسفانه با وجود هشدارهای متعدد در خصوص پیامدهای زیست محیطی خشک شدن دریاچه ارومیه، تا کنون اقدامی عملی برای نجات دومین دریاچه آب شور دنیا و بزرگترین دریاچه داخلی کشور صورت نگرفته است اما گویی با بروز اولین نشانهها از اثرات فاجعهآمیز خشکی دریاچه ارومیه، زنگ خطری که از سالها قبل به صدا درآمده بود اکنون رساتر به گوش میرسند.انتشار تصاویر و اخباری از وزش نخستین بادهای نمکی در مناطق مجاور دریاچه ارومیه از سوی برخی رسانه های مجازی آذربایجان شرقی در اوایل هفته گذشته واکنشها و نگرانیهای متعددی را در پی داشت هرچند که این موضوع طبق معمول در ابتدا با تایید و تکذیبهایی روبرو شد ولی سرانجام مسوولان جهاد کشاورزی و اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی وقوع بادهای نمکی در حوزه دریاچه ارومیه را با توجه به آغاز بادهای موسمی در این منطقه تایید کردند تا بار دیگر بحران خشکی دریاچه ارومیه بر سر زبانها افتد.بر اساس برآوردهای صورت گرفته، این پدیده که گاه با عنوان “پسروی آب دریاچه ارومیه” سعی بر تلطیف شرایط اضطراری آن میشود، نه تنها بر شرایط زیست محیطی و اکولوژیکی حوزه های مجاور دریاچه ارومیه اثرگذار است بلکه میتواند زندگی و معیشت میلیونها نفر از مردم منطقه شمالغرب را با مشکلات جدی مواجه کند.
مسئول امور دریایی مجتمعی چند منظوره و مرتبط با فعالیتهای اقتصادی و گردشگری در حوزه دریاچه ارومیه که عملیات اجرایی آن با تسریع روند خشکی دریاچه تقریباً متوقف شده است، در مورد اقدامات صورت گرفته در این خصوص گفت: عملکرد دولت پیشین برای نجات دریاچه ارومیه به هیچ وجه قابل دفاع نیست چرا که با وجود تاثیر این پدیده بر زندگی میلیونها نفر، اقدامات صورت گرفته تنها در حد شعار و ارائه طرحهایی بوده است که هیچ کدام اجرایی نشدهاند.احمدی با اشاره به سوابق همکاری خود با سازمان شیلات و دانشگاه های اروپایی برای تولید و تکثیر آرتمیای بومی دریاچه ارومیه اظهار داشت: به مدت هشت سال بر اساس قرارداد سازمان جهاد کشاورزی با دانشگاه کنت بلژیک فعالیتهای پژوهشی امیدوار کننده ای جهت تولید و تکثیر آرتمیای دریاچه ارومیه انجام دادیم که متاسفانه با شروع وضعیت فعلی و افزایش میزان شوری آب دریاچه به ۴۰۰ گرم در لیتر، میتوان گفت که حیات آرتمیای بومی دریاچه که به شوری ۱۸۰ تا ۲۰۰ گرم در لیتر برای بقا و تکثیر نیاز دارد، عملاً به پایان رسیده است.
*لزوم تبدیل کمیته نجات دریاچه ارومیه به کمیسیون
نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی نیز مشکلات زیست محیطی و اثرپذیری حیات وحش و فعالیتهای کشاورزی را از بارزترین پیامدهای خشکی دریاچه ارومیه نام برده و گفت: به دلیل خشکی دریاچه و در نتیجه فرسایش بلورهای نمک بر اثر بادهای موسمی و تبدیل آنها به ریزگردهای نمکی کارآیی بخش وسیعی از اراضی کشاورزی از میان میرود.
ادامه از صفحه۴:محمد حسین فرهنگی تصریح کرد: پیش از این، اثر پدیده خشکی دریاچه ارومیه بر زمینهای کشاورزی منطقه ملموس بود و از این پس علاوه بر سطح زمین شاهد تاثیر آن بر افزایش شوری چاهها و سفره های آب زیرزمینی خواهیم بود.
وی با اشاره به وزش نخستین بادهای نمکی در اوایل هفته گذشته خاطرنشان کرد: متأسفانه چندی پیش در یکی از برنامه های رسانه ملی از بحران خشکی دریاچه ارومیه به عنوان مسئله ای غیرضروری یاد شد که وزش بادهایی نمک و آثار آن حتی در شهرهایی چون تبریز نیز قابل رویت بود، لزوم توجه ویژه به این موضوع را با وجود چنین ادعاها و اظهارنظرهای غیرمسئولانه ای کاملاً مشخص ساخت.
این عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در مورد راهکارهای نجات دریاچه ارومیه گفت: برای سرعت بخشیدن به این فرآیند با تبدیل کمیته نجات دریاچه ارومیه به کمیسیون که به تازگی با دستور رییس جمهور تشکیل شده، هم طرحهای پیشنهادی این کمیته حالت مصوبه دولت را مییابند و هم زمینه برای تخصیص بودجه جهت عملیاتی کردن هر چه سریعتر ۲۴ طرح ارایه شده فراهم میشود که متأسفانه به خاطر برخی اختلاف نظرها تاکنون تنها دو ردیف بودجه برای چنین طرحهایی در نظر گرفته شده است.
فرهنگی با اشاره به عوامل زمینه ساز خشکی دریاچه ارومیه افزود: کاهش بارندگی، افزایش بهره برداریهای غیر اصولی از حوزه های آبریز و نبود مطالعات پژوهشی مناسب و منسجم، از مهمترین مولفه های موثر بر وضعیت کنونی آن است.
وی خاطرنشان شد زمینه قانونی تبدیل کمیته نجات دریاچه ارومیه به کمیسیون بر اساس اصل ۱۳۸ در قانون اساسی وجود دارد و نیازمند درخواست رییس جمهور است که در این صورت میتوان به برداشتن گامهای بلند و عملی برای نجات دریاچه ارومیه ای بود.
*احیای دریاچه ارومیه مسئله ای ملی است نه منطقه ای
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی نیز افزایش نیم متری سطح آب دریاچه ارومیه را مستلزم ورود سه میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب به آن دانست و گفت: متأسفانه تا کنون حرکتی برای نجات دریاچه ارومیه که مردم را خوشبین کند، صورت نگرفته و برگزاری همایشها و نشستهای متعدد نیز هیچ خروجی و اقدام عملی در پی نداشته است.
عابد فتاحی با اشاره به برگزاری همایش باری برای نجات دریاچه ارومیه در سال ۸۷ اظهار داشت: در همان زمان مسوولان وزارتخانه های نیرو، جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست و نیز استانداران آذربایجان شرقی آذربایجان غربی و کردستان نسبت به اقدام جدی در این خصوص متعهد شدند که چنانچه این تعهدات شکل عملی مییافت اکنون دریاچه ارومیه شاهد چنین وضعیت وخیمی نبود.
وی وجود برخی اختلافات را نیز در عملی شدن طرحهای نجات دریاچه ارومیه موثر برشمرد و تصریح کرد: در سال ۸۲ بودجه ای ۴۷ میلیارد ریالی برای انتقال آب ارس به دریاچه مصوب شد که با مطرح شدن موضوع آبرسانی به دشت شبستر و درخواست برخی دیگر از شهرستانهای واقع در این حوزه برای برخورداری از آب ارس، این مصوبه با مغایرت قانونی مواجه و در نتیجه عملیاتی نشد که اگر چنین اتفاقی نمیافتاد و مسوولان و سازمانهای مرتبط نیز به تعهدات خود عمل میکردند، اکنون دریاچه ارومیه نیازی به نسخه های درمان خشکی نداشت.
فتاحی تاکید کرد: متأسفانه گاهی مسئله خشکی دریاچه ارومیه، مسئله ای قومیتی و مربوط به منطقه آذربایجان نشان داده شد در حالی که بایستی با رویکردی ملی و کلان به این بحران نگاه کرد چرا که اثرات آن محدود به منطقه آذربایجان نبوده و و در صورت بروز تبعات خشکی دریاچه ارومیه، دامنه ای وسیع از کشور تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
*اولویت مدیریت منابع آبی درون حوزه ای در احیای دریاچه ارومیه
یک کارشناس ارشد محیط زیست کشور نیز در خصوص اولویتهای احیای دریاچه ارومیه گفت: در این خصوص دو موضوع مدیریت منابع آبی داخل حوزه و انتقال آب از حوزه های آبی خارجی مطرح است که بدون تردید راهکار اول یعنی مدیریت آبریز های داخل حوزه دریاچه ارومیه از اهمیت بیشتری برخوردار است.
ناصر مقدسی با بیان این مطلب اضافه کرد: در حالی که بهرهوری آب درون حوزه ای در مناطق مجاور دریاچه بین ۳۰ تا ۳۵ درصد است و از سوی دیگر شاهد افزایش تعداد چاهها و بهره برداریهای غیر اصولی از این منابع هستیم چگونه میتوان انتظار داشت که طرحهای انتقال آب از حوزه های آبی خارج از محدوده دریاچه ارومیه بر جلوگیری از خشکی آن اثرگذار باشند.
وی در خصوص بحثهای مطرح شده درباره تاثیر احداث سدها و آبگیرها یا روشهای نادرست آبیاری کشاورزی بر خشکی دریاچه ارومیه گفت: در گذشته میان مصارف کشاورزی و نیازهای آبی طبیعی منطقه تعادل و توازنی درست برقرار بود ولی امروزه این تعادل از میان رفته و حالتی یک سویه به سمت مصارف کشاورزی یافته است.
این کارشناس مسایل محیط زیست در ادامه تصریح کرد: آموزش بهره برداران از سوی نهادهایی چون سازمان جهاد کشاورزی و اجرای طرحهای مناسب آبخیزداری میتواند نقش تأثیرگذاری در افزایش راندمان بهره برداری و توسعه منابع آبی حوزه دریاچه ارومیه داشته و با سرریز آبهای حاصل از این طریق به دریاچه در کنار انتقال هرچه سریعتر آب از مسیرهایی چون زرینه رود و ارس، میتوان به جلوگیری از خشکی دریاچه ارومیه و احیای آن امیدوار بود.
*برای نجات دریاچه ارومیه باید جهادی و انقلابی عمل کرد
در کنار تمام این طرحها که از سوی سازمانها و نهادهای اجرایی و قانونگذاری ارائه میشوند مردم عادی و فعالان بخش خصوصی نیز آمادگی خود را برای احیای دریاچه ارومیه و نجات آن از خطر خشکی اعلام میکنند به طوری که یکی از همین فعالان بخش خصوصی معتقد است میتوان با همان نگاه جهادی که در جنگ سبب ایجاد موانعی طبیعی چون حور و هویزه برای جلوگیری از پیشروی دشمن بعثی شد، نسبت به نجات دریاچه نیمه جان ارومیه نیز اقدام کرد.
امیر میران به عنوان مجری یکی از بزرگترین پروژه های گردشگری و سیاحتی در منطقه نمونه گردشگری جزیره اسلامی گفت: میتوان از آمادگی مردم منطقه برای نجات دریاچه به خوبی بهره برد و با بهکارگیری اصناف و مشاغلی چون تولید کنندگان خطوط لوله و یا شرکتهای حمل و نقل و حتی اعلام شماره حسابی برای دریافت کمکهای نقدی مردم، هزینه های مورد نیاز برای اموری چون ساخت خطوط لوله انتقال آب به دریاچه را تامین کرد.
با وجود تمام موضوعات مطرح، لزوم اقدامی عاجل و عملی برای نجات دریاچه ارومیه امری کاملاً مشهود است چرا که بر اساس برخی ارزیابیها نابودی این زیست بوم آبی، زندگی ۲۸ میلیون نفر را به طور مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر قرار خواهد داد و پیامدهایی چون طوفانهای نمکی که تنها وقوع نمونه ای کوچک و کم دامنه از آن در هفته گذشته مردم منطقه را با نگرانیهای جدی روبرو ساخت، حتی مناطق مرکزی کشور را نیز تهدید میکند و به نظر میرسد برخی اظهار نظرها چون جایگزینی زیست بوم آبی فعلی با زیست بوم خشک و گیاهی، چیزی بیش از پاک کردن صورت مسئله نباشد.
حال باید دید که زنگها چه زمان و برای چه کسانی به صدا درمی آیند و آیا این زنگها، زنگار از چهره خسته دریاچه ای بی رمق را کنار میزنند یا خاموشی ابدی ارمغان غفلت ما برای دریاچه ارومیه ای خواهد بود،و باز باید دید که مصوبات و یا اقدامات دولت تدبیر و امید باریکه امیدی برای نجات این دریاچه به وجود خواهد آورد.
نوشته شده توسط admin در یکشنبه, ۲۱ مهر ۱۳۹۲ ساعت ۵:۵۴ ق.ظ