بي توجهي به مرز باريک مراقبت يا آسيب

مصادیق پنهان کودک آزاری در خانواده ها

ونوس بهنود
گروه خانواده و سلامت: انتشار اخباری پراکنده و هر از چندگاه از کودک آزاری بویژه با منشاء خانواده ها که به کانون گرم تربیت کودک تعبیر می شود، بازنگری در خصوص برنامه های تربیتی خانواده ها را از سوی روانشناسان و کارشناسان تربیتی مورد تاکید قرار داده است.
کودک آزاری به هر گونه فعل یا ترک فعلی که باعث آزار روحی و جسمی و ایجاد آثار ماندگار در وجود یک کودک شود، تعریف شده است.
برخی از این آثار می‌تواند مخفی باشد از جمله ممانعت از حاضر شدن در کلاس درس، محروم کردن او از غذا، حبس در حمام یا زیر زمین و برخی با تنبیه جسمی و آزار جنسی به صورت عیان اعمال می شود.
موضوعی که این روزها با بروز آن در یکی از مهدهای کودک اردبیل به عنوان یک آسیب پنهان تربیتی مورد توجه قرار گرفت و مسئولان امر مواجهه منطقی با آن را به عنوان مطالبه به حق خانواده ها بر خود واجب دیدند.
با این حال بسیاری از روانشناسان و کارشناسان حوزه تربیتی مصادیق کودک آزاری را محدود به موضوع مهد کودک ندانسته و تاکید دارند که در برخی خانواده های اردبیلی نمونه های قابل توجهی از جمله تنبیه بدنی، آزار و اذیت جسمی و روحی و حتی اجبار به انجام کارهای خاص مشاهده می شود.
آسیبی که البته با زندگی مدرن امروزی با وجود ادعای برخی خانواده ها به کودک سالاری در منازل به شکل های جدیدی اعمال شده و در نهایت تربیت ناصحیح کودک تاثیر منفی در خانواده و در ادامه در جامعه برجای می گذارد.
*اجبار کودک به پذیرش شخصیت مد نظر والدین
یکی از مصادیق کودک آزاری مشاهده شده در برخی خانواده ها الزام کودک به پذیرش نقش های خاص شخصیتی و اجازه ندادن به پرورش فکری و خلاقیت و قوه تعقل کودک است. بطوریکه در فرهنگ عامیانه اردبیلی ها فرزندی نیکو است که دقیقا به حرف پدر و مادر عمل کرده و ذره ای متجاوز از خواسته و پسند آن ها گام برندارد.
این مهم در وهله اول شایسته به نظر می رسد چرا که در ذهن هر شهروندی والدین به عنوان مناسب ترین الگوی رفتاری کودک بوده و این حق را دارند که انسان دیگری مطابق شخصیت خود تربیت کنند.
با این وجود روانشناسان نظر دیگری در این خصوص دارند. به گفته ساناز رستگار این الگوی فکری در برخی مواقع و زمانی که والدین کودک پختگی تربیتی، اخلاقی و رفتاری دارند کارساز است.
رستگار تاکید دارد اینکه یک پدر و مادر تجمل گرا به دنبال تربیت فرزند خود مشابه الگوی فکری خود هستند در واقع تکرار یک اشتباه تربیتی است و آسیب آن متوجه نسل بعد می شود.
وی افزود: علاوه بر این اصرار به خواندن رشته تحصیلی خاص، اصرار به پذیرش شغل خاص، گزینش دوستان فرزند، گزینش نوع پوشش، رفتار های اجتماعی و حتی شخصیت اخلاقی در برخی مواقع نتیجه مطلوب ندارد.
در تائید این علل باید به خیل عظیم دانش آموزان و دانشجویانی که علاقه مند به رشته تحصیلی خود نیستند اشاره کرد که در واقع گرایش به چند رشته تحصیلی در میان خانواده ها به دلیل چشم و هم چشمی حتی موجب به چالش کشیده شدن برنامه های آموزشی و تحصیلی در این منطقه شده است.
*تنبیه بدنی اهرم همیشگی والدین در تربیت
آسیب دیگر که به تعبیر کارشناسان به دلیل خشونت موجود در روابط اجتماعی در تربیت کودک نیز تاثیر گذاشته است، نحوه برخورد با کودک خاطی است.
به گفته رستگار اغلب مادران و پدران در ابتدا اخم سپس داد و فریاد و به فاصله کوچکی آزارهای جسمی و روحی را آغاز می کنند.
این روانشناس تاکید دارد که تعداد خانواده هایی که در هنگام بروز خطا از سوی کودک وی را به صحبت، واکاوی علت بروز خطا و حل ریشه ای مشکل کودک می پردازند بسیار اندک است.
وی معتقد است اینکه گوش کودک را باید کشید تا پررو نشود فرهنگی است که برخی از خانواده ها با اعتقاد قلبی آن را اجرا می کنند.
*کودکان بهانه باج گیری والدین
در عین حال روانشناسان مصداق کودک آزاری قابل توجه دیگری را نیز در خانواده رصد کرده اند. اختلافات خانوادگی و باج گیری والدین با بهانه قراردادن کودک که نمونه بارز آن در پرونده های طلاق مشاهده می شود.
مطابق قوانین خانواده زن در هنگام طلاق حق حضانت فرزند خود را فقط تا هفت سالگی می تواند داشته باشد. البته به شرط تامین هزینه ها و بعد از این سن، مادر باید فرزند خود را به همسرش برگرداند. همین موضوع در سایه غفلت مشاوران و خلاء های قانونی کودکان را گوشت قربانی پرونده های طلاق کرده است.
علاوه بر این هستند کودکانی که با یکی از والدین خود که جدای از هم زندگی می کنند زندگی کرده و به واسطه آسیب عاطفی ناشی از این جدایی دچار مشکلات روحی و تربیتی می شوند.
*”کودکان کار” آسیب اجتماعی جدی
رستگار در بیان مصادیق دیگر کودک آزاری در حوزه تربیتی و اجتماعی، کودکان کار را مورد تاکید قرار داده و اعتقاد دارد که این مهم آسیبی جدی برای جامعه است.
وی ادامه داد: این روزها در جای جای شهر کودکان کار با دست فروشی، فال فروشی، کار در رستوران ها و مغازه ها و حتی انجام فعالیت های سنگین فیزیکی در سایه غفلت دستگاه های مسئول روز به روز تعداد خود را افزایش می دهند.
این روانشناس تصریح کرد: برخی از این کودکان توسط والدین از کار افتاده، بیکار و معتاد خود به کار گرفته می شوند و در واقع زیر پوست شهر شکلی از برده داری جریان می یابد.
*رواج کودک آزاری در بین والدین دارای مشکلات روحی
به گفته یکی دیگر از روانشناسان شکل گیری شخصیت انسان درست در سنینی است که غالبا توسط خانواده ها مورد غفلت واقع می شود.
صادق فرهمند امین با بیان اینکه کودکان در دو گروه ایمن و ناایمن دسته بندی می شوند، اضافه کرد: کودکان ایمن کودکانی هستند که از والدین برخوردار شده اند که با ایجاد فضایی از عاطفه، محبت و امنیت روانی محیط بسیار آرام برای آنها فراهم آورده اند بطوری که کودکان احساس اعتماد به نفس، آرامش و سلامت روانی از خانواده کسب می کنند.
وی اضافه کرد: در عین حال کودکان نا ایمن به گروهی اتلاق می شود که وقتی بزرگ می شوند با مشکلات اساسی روحی، روانی و ناکامی ها و شکست های متعدد روبه رو می شوند.
فرهمند امین تاکید کرد که این گروه از والدین و مربیان خشن، دارای مشکلات رفتاری، روحی و شخصیتی و محیط نا آرام و پرتنش به چنین شخصیتی دچار می شوند.
به گفته وی با اتفاق نظر اکثر نظریه پردازان حوزه تعلیم و تربیت شخصیت انسان در دوره سنی بسیار پایین یعنی دو و سه سالگی شکل می گیرد.
*امنیت نیاز اصلی کودک است
وی یادآور شد: برای دستیابی به موفقیت در تعلیم و تربیت کودک باید در خانواده، مدرسه، مهد کودک، رسانه و تمامی نهادهای تربیتی بازنگری کرد.
فرهمند امین نیاز اصلی تربیت کودک را امنیت می داند و معتقد است تمامی نهادهای تربیتی باید با هم افزایی توان خود چنین احساسی را برای کودک فراهم کنند.