مشورت در فرهنگ اسلامی مقدم بر استخاره است

حجت الاسلام فاطمی نیا
گروه دین و زندگی: مشورت مقدم بر استخاره است. استخاره وقتی است که ابهامی در گوشه‌های قلب شخص بماند. یک زمانی مشورت هم نتیجه نمی‌دهد و یا شرایط مشورت وجود ندارد.
دعای ۳۳ دعای استخاره است. استخاره دو گونه است، یک وقت انسان با قلب و زبان خود از خدا خیر می خواهد که استخاره اصلی هم همین است. نوع دیگر استخاره به این شکل است که با تسبیح یا قرآن استخاره را انجام می‌دهند و آن بحث دیگری است. اینجا امام استخاره قلبی را ذکر می‌کند، منتها مثل حوائج دیگر که انسان از خدا می‌خواهد در اینجا امام به ما می‎آموزد که خدا به قلب ما بیندازد که کدام کار بهتر است؟ این خیلی مهم است. این دعا ممکن است که مستجاب شود شاید هم مستجاب نشود و متوجه اینکه کدام کار بهتر است نشویم، که باز هم از پروردگار می‌خواهیم. اصل این است که امام می‌خواهد بگوید که کار دست خدا است، در استخاره با قرآن و تسبیح هم همین است و کار دست خدا است.
در مورد کلمه استخاره و اینکه استخاره از کجا مشتق شده است؟ بحثی وجود دارد. استخاره در اصل از خیر گرفته شده است و یعنی طلب خیر. منتها در این رابطه یکی از فقها به‌نام محمد بن ادریس عجلی که مرد بسیار بزرگی بوده، کتابی دارد به نام سرائر و در آن می‌گوید استخاره از خوار گرفته شده و خوار صدایی است که بچه گاو از خود در می‌آورد این اصطلاح چه ربطی به استخاره دارد؟ سید علی خان می‌فرماید که این کلام از این مرد بزرگ عجیب است و استخاره یعنی طلب خیر که با معنای مورد نظر ادریس تفاوت دارد. در ادامه سید علی خان می‌گوید اینکه استخاره به معنای طلب خیر است و آن را ربط دهیم به خوار این غلط است چون دو لفظ به هم شباهتی ندارند و گفتار باطلی است زیرا این دو کلمه به هم ربطی ندارند.
اینجا استخاره از استخیار گرفته شده که اجوف یایی است در حالیکه که استخاره‌ای که از استخوار گرفته شده اجوف واوی است. سید می‌فرماید اینها را به هم ربط دادن نوعی باطل گویی است. پس اصل استخاره از استخیار گرفته شده یعنی طلب خیر از خدا.
استخاره این است که هر کاری که می‌خواهیم انجام دهیم از خدا طلب خیر کنیم. بزرگان دین همواره گفته‌اند که مشورت مقدم بر استخاره است. استخاره وقتی است که ابهامی در گوشه‌های قلب شخص بماند.
یک زمانی مشورت هم نتیجه نمی‌دهد و یا شرایط مشورت وجود ندارد، در اینجا شخصی که شرایط استخاره کردن را داشته باشد می‌تواند استخاره را انجام دهد. در روایات آمده است که پیامبر اکرم استخاره را به اصحاب خود آموزش می‌داده مانند اینکه یک سوره از قرآن را آموزش دهد و می‌فرمود چنانچه یکی از شما قصد انجام استخاره داشت دو رکعت نماز بخواند سپس بگوید خدایا من از تو به واسطه علمت خیر می‌خواهم.
حضرت صادق نیز فرمود برای استخاره دو رکعت نماز بخوان و بگو خدایا در این کار به ما خیر عطا کن. این هم یک نوع استخاره است. امام جواد نیز برای استخاره صد مرتبه ذکر استخیر بالله را تکرار می‌کردند و دو رکعت نماز می‌خواندند. در نمونه دیگری از استخاره امام صادق فرمود اگر امر مهمی برای شما پیش آمد با خدا مشورت کنید و اگر خدا به قلبت انداخت آن را انجام بده و این استخاره به این طریق است که بعد از نماز واجب سجده به جا می‌آورد و در آنجا می‌گوید خدایا بهترین کار را نشانم بده، سپس ببیند چه چیزی به دلش افتاد و همان را انجام دهد.
پس استخاره‌ای که امام سجاد در اینجا آورده است مربوط به تسبیح و قرآن نیست، فقط طلب خیر با زبان است.
شیخ مفید فرموده استخاره در واجبات نیست، در چیزی که خدا نهی کرده نیز استخاره وجود ندارد و استخاره در مباح و مستحبات است. از آداب استخاره کننده این است که شخص استخاره کننده ظاهر خود را از آلودگی‌های حدث و خبث طاهر کند.
همچنین باطن خود را از شک و ریب پاک کند. در ادامه می‌فرماید که دو رکعت نماز بخواند و بعد از حمد هر سوره‌ای که می‌خواهد بخواند و در رکعت دوم قنوت را به جا آورد. در این نماز و دعا تا زمانی که تمام شود با قلب و روح خود به خدا توجه کند و از خدا خیر بخواهد.
در باره استخاره با قرآن و تسبیح نیز شیخ مفید می‌گوید در آنجا نیز مؤدبانه برخورد کنید چه خوب بیاید چه بد باید حال یکسانی داشته باشید و در هر صورت سپاس خدا را به جای آورید.
روایاتی نیز وجود دارد که سفارش شده با قرآن استخاره کنید، استخاره قرآن بسیار مشکل است و باید به شخص موهبت داده شود وگرنه هرکسی توانایی انجام چنین استخاره‌ای را ندارد. در استخاره باید معقول بوده و شخص استخاره کننده هم باید بر این امر وارد باشد. البته فراموش نشود که استشاره مقدم است.
در دعای استخاره حضرت فقط قلب و زبان مطرح می‌شود و فقط معنای خیر داشته و بحث تسبیح و قرآن مطرح نیست. حضرت در این دعا می‌فرماید: خدایا من در این دعا طلب خیر می‌خواهم به سبب علم خودت کار خوب را به من حکم کن. الهام کن به ما معرفت اختیار را. خدایا اگر انتخاب صحیح را بر ما الهام کردی شک را از دل ما بیرون کن.خدایا معرفتی به ما عطا کن تا به آنچه برای ما مقدر کرده‌ای راضی باشیم.
بازی کردن با استخاره و تکرار مداوم یک استخاره خطرناک است. البته اگر بعد از چند ماه شرایط استخاره تغییر کرده باشد، می‌شود مجددا استخاره گرفت با توجه به این نکته که استخاره برای اصل یک عمل باشد نه شرایط ظاهری آن. همچنین تأخیر و یا تأجیل آنچه خدا برایمان مقرر کرده را نباید بخواهیم.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از مهر ، وی در پایان گفت: پس در این دعا حضرت طلب خیر از خدا می‌خواهد و این دعای مهمی است. همچنین در این دعا می‌خواهد هرچه خیر ما بود بدون شک و ریبی به آن راضی شویم. یکی از فواید استخاره این است که انسان را به یک سو می‌برد و تردید را از انسان دور می‌کند. استخاره این نیست که دلخواه ما روی دهد بلکه چیزی که خدا می‌پسندد می‌آید، و آن خیر ما خواهد بود. عمده این دعا این است که خدا معرفت برگزیدن را به ما الهام کند.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com