شعریمیزین قادین فضولی سی

اکبرسعادت
گوزلرین دونیا منه ،هر نفسین صون نفسیم
منی تک قویما گینان ای منه سن هامّی کسیم
تکجه قورخوم بودوکی عاشیقیوی تک قویاسان
نئیله ییم بیر گون اگر سن عاشیقیندن دویاسان
ایسته رم همیشه منله اولاسان، آتما منی
حیرانام سندن اوتور ، اوزگه لره قاتما منی
آنا دیلیمیز: بیردفعه اوز کیتاخاناسینی یئنیدن صاف چوروک ائدن تزه یاراشیقلی جلد لری گوز قاباغینا چکن،کوهنه لری آرخا سیرالارا ایتله ین،بعضی لرینی ایسه عمومیتله اوز کولئکسیونونا لایق بیلمه ین تانیشلاریمدان بیری نین آتماغا حاضرلاشدیغی کتابلارین ایچریسینده حیران خانیمین اثرلرینه راست گلدیم.
گورونور،زواللی کتابین بختی ائله بو ائوه دوشدوگو گوندن گتیرمخ میشدی.یوغون مدادلا چکیلمیش مختلیف ایری اویرو خطلر چیرکلنمیش لکه لی ازیک صحفه لر اونون اوزون مدت یئمکدن بویوق قاچیران یا دا دجللیک ائله ین اوشاقلارین باش قاتما واسطه سینه چئوریلدیگینی گوستریردی.
اوشاقلار آرتیق بویوموشدو کتاب اوز وظیفه سینی باشا چاتدیرمیشدی و تانیشیم اونسوز دا آتماغا حاضرلاشدیغی بو کتابی گوتورمگیمه اعتراض ائتمه دی.اوندا اونیوئرسیته نین بیولوژی فاکولته سی نین ایکینجی دوره طلبه سی ایدیم.آذربایجان کلاسیک لرینین اثرلرینی سیستملی شکیلده توپلاماغا چالیشیردیم.طبیعی کی حیران خانیم حاقیندا بیلدیکلریم ده یالنیز اونون تانینمیش آذربایجان قادین شاعرلریندن بیری اولماسی ایدی.
همیم گوندن حیران خانیمین شعرلرنین ماسا اوستو کتابیما چئوریلدیگینی سویله سم چوخ بویوک مبالغه اولاردی.آما آرا سیرا بوراداکی غزللرین بعضی لرینی من دونه دونه اوخودوم.بیر سیرا مصراعلاری اوزوم ده فرقینه وارمادان ازبرله دیم.حیران خانیم طالعلی ربابه خانیمین ایفاسیندا اونلارا قولاق آسدیم و اون ایللیک لرین او تاییندا قالمیش دوغوم-اولوم ایلی یئری –مزاری بللب اولمایان بو تنها لاکین وقارلی قادین نه دنسه منه چوخ یاخین چوخ دوغما و مونس گوروندو.
بو همین واختلار ایدی کی هله محمد ابراهیم آدی ایله تانیدیغیمز شاعر محمد آرازین آذربایجانلی قیزلارا دئدیگی:
او سسین آهنگی او اوزون رنگی/او گولوشون دوزو هئچ هاردا یوخدو
سندن وفالیسی سندن قشنگی/سندن انصافسیزی هئچ هاردا یوخدو
منیم قارا شانیم منیم آغ دوزوم/منیم نار چیچگیم آذری قیزی…
مصراعلاری ائله هئی حافظم ده دولاشیردی و هر دفعه بو مصراعلار یادیما دوشنده نه دنسه منه ائله گلیر دی کی اونلار باشقا هئچ کیم حاقیندا یوخ،یزدن یوز اللی ایل می ایکی یوز ایل می_بوندان اول یاشامیش گوزل عاغیللی هامیدان سئچیلن و فرقلنن بیر آذربایجانلی قیزی –شاعره حیران خانیم حاقیندا دئییلیب.نییه بئله دوشونوردوم؟سببینی اوزوم ده بیلمیردیم.
حیران خانیمین انصافسیزلیغی حاقیندا بیر شئی سویله مک چتیندیر.آنجاق اونون انصافسیز زمانه ده دوغولماسی و یاشاماسی انصافسیز آداملارین احاطه سینده اولماسی عومور بویو اوزونه و یارادیجیلیغینا قارشی ناانصاف مناسبت گورمه سی ثبوتونا احتیاج دویولمایان گئرچک لیک دیر.
آه گور نه عجب معجزه دیر کیم نئجه بیتمیش/بیر سنبل تر آتش سوزان آراسیندا
شاعره نین بو یانیقلی آغریلی مصراعلاری اصلینده اونون حیاتینی حیاتا مناسبتینی اوزونده ایفاده ائدیر.آتش سوزان ین عدالت سیزلیک لری محاربه لری آیریلیقلاری ایله یاندیریب –یاخان زمانه نین مقابلینده حیران خانیم حقیقتا ده بیر سنبل تر ایدی.اوزونو هیجرانین آلولاری قارسیمیش قلبینی لاقیدلیگین کم اعتنالیغین بوزلاری اوشوتموش شوخلوغونو طراوتینی طالیعین ضربه لری آلتینداواختیندان اول ایتیرمیش لاکین اوزونو همیشه وقارلی توتماغی باشینی همیشه دیک ساخلاماغی باجاران سنبل تر.
حیران خانیمین شخصیتی حیاتی و ترجمه حالی حاقیندا الده هئچ بیز یازیلی سند یوخدور.وفات ائتدیگی شهر و دفن ائدیلدیگی مزار بئله کیمسه یه بللی اولمادیغیندان اونون وفاتی تاریخی ده اورتولو قالمیشدیر.بو سوزلری کلاسیک ادبیاتیمیزین جانلی آنسیکلوپئدیسی مرحوم غلام ممدلی حیران خانیمین ۱۹۶۰ جی ایلده آذرنشر طرفیندن چاپ اولونان مقدمه سینده یازیلیب.دوغوم و اولوم تاریخارینی بعضا طمطراقلی شکیلده قورو رقنلر آدلاندیرلار.لاکین بو قورو رقملر اولمایاندا معین شخصیت یاخود حادثه حاقینداکی تصورلریمیز نه قدر محدودلاشیر.هر شی بیر یانا قالسین اگر حیران خانیمین نئچه نجی ایلده دوغولوب هانسی ایلده وفات ایتدیگینی بیلسه یدیک چوخ شئیلری آیدینلاشدیرماق دقیق لشدیرمک اولاردی.اونون مصراعلارینین کیملر اولدوغونو بیلردیک.وطنیندن یاخین آداملاریندان نه واخت آیریلدغینی اویرنردیک.شعرلرینده مراجعت ائتدیگی آداملارین آدلارینی گومانلا فهمله ده اولسا معین لشدیرردیک.حیران خانیمین حیاتی حاقیندا معلومات توپلایا بیله جگیمیز یگانه منبع اونون اوز اثرلریدیر.واختی ایله آذربایجان عالمی محمدعلی تربیت شاعره نین اوزاق قوهوملارینی اونون نسلیندن اولان آداملاری آختاریب تاپمیشدیسا دا بو آداملارین هئچ بیریندن حیران خانیمین حاقیندا ائله بیر صحیح یئرلی یاناقلی معلومات توپلایا بیلمه میشدی.بلکه ده ائله همین تبریزده کوک سالمیش اوزلرینی بورالی سایان قوهوملارین تشویقی ایله عالم اوزونون دانشمندان آذربایجان کتابیندا حیران خانیمین اصلا تبریزدن اولدوغونو بو شهرده دونیایا گوز آچدیغینی و بورادا بویویوب بویا باشا چاتدیغینی یازمیشدی.حیران خانیمین اوزو ایسه غزللریندن بیرینده اصل –نسبی و دوغما یوردو حاقیندا اوته ری ده اولسا بئله معلومات وئرمیشدی”
سوروشورسان نسبینی بو یازیق حیرانین/بیر علی خادمیدیر جمله جهانه بیلدیر
ناخچیوان شهرینین اشرافینا چاتسا نسبی/اصلینه وارسان اگر طایفه سی دونبولیدیر
تورک سویلو دونبولی طایفاسی همین دوره ده آذربایجانین مختلف یئرلرینده یاشاماسی مسلم دیر.لاکین بونا باخمایاراق شاعره آچیق شکیلده ناخچیوان شهری نین اشراف عائله لریندن بیرینده دونیایا گوز آچدیغینی بیلدیریردی.یئری گلمیشکن قید ائدیم کی حیران خانیمین منسوب اولدوغو بو طایفادا صاحب سلطان دونبولی آدلی باشقا بیر قادین شاعره ده یئتیشمیشدی.
حیران خانیمین غزللرینده تئز تئز غربته دوشدوگوندن آجی آجی شیکایت له نیر.دوستلاریندان قوهوملاریندان آیری دوشدوگوندن یانیقلی بیر دیلله سوز آچیر.
سارایین یوکسک دایره لری ایله علاقه ساخلایان و سارای سرلرینه بلد اولان خاتین آدلی بیر قادینا گوندردیگی منظومه دن آیدینلاشیر کی همین خاتین کومگی ایله حیران خانیم و قوهوملاری آذربایجانا کوچورولدوکدن سونرا بیر مدت بیرلیکده یاشامیش لاکین نامعلوم سببلر اوزوندن تئزلیکله آیریلمالی اولموشلار.شاعره بو منظومه سینده کئچمیشده کی شن و قایغیسیز گونلرین حسرتی ایله یاشادیغینی بیلدیریر.یاخینلاریندان اوزاق دوشدوگوندن آزاد بیر اینسان ایکن زندان حیاتینا محکوم ائدیلدیگندن آجی آجی شیکایت له نیر:
هزار حیف قیریلدی او تئل بوگون احباب
جفای دهردن اولموش جهاندا سرگردان
بیری مراغه ده دیر بیری اورمیه ده بیرینه مسکن اولوب بوردا گوشه ی زندان