زمین‌لرزه خوی؛ نمونه ای از ضعف مدیریت ما در بحران

کمال الدین نیک رفتار خیابانی
گروه اجتماعی: زلزله بلایی طبیعی هست که بصورت ناگهانی رخ داده و لذا تلفات جانی و مالی متناسب با شدتش را ایجاد می کند. زمین لرزه اخیر خوی نیز با توجه به شدتی که داشت (۵٫۹ ریشتر) بیش از هزار نفر مجروح و چندین نفر کشته داشت.
به گزارش آراز آذربایجان، کمک رسانی به افرادی که در زلزله بناهایشان آسیب دیده و مجبور به ترک خانه شان شده اند، از مشکلاتی بوده که همواره در کشورمان دیده شده و در زمین لرزه خوی نیز مشهود بود. اینکه چرا کمک رسانی به مردم متولی خاص و مشخصی نداشته و به علت ضعف در اطلاع رسانی نیز شایعات زیادی را بدنبال داشته است، در این یادداشت مورد بررسی قرار می گیرد.
مرکز زلزله نگاری مستقل در خوی ایجاد می_شود
استاندار آذربایجان‌غربی طی سخنانی در جلسه ستاد بحران خوی در هفته گذشته گفت: مرکز پایش گسل و زلزله نگاری بصورت مستقل در شهرستان خوی ایجاد می شود.
محمدصادق معتمدیان در جلسه ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان افزود: مرکز بزرگ پدافند غیر عامل چند منظوره در شهرستان خوی ایجاد می شود. همچنین رییس سازمان زمین شناسی کشور نیز در جلسه ستاد بحران خوی گفت: با تلاش کارشناسان، گسل اصلی زلزله خوی شناسایی شد و این زلزله کاملا منشاء طبیعی داشته است.
علیرضا شهیدی در جلسه ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران آذربایجان غربی که در خوی تشکیل شده بود، افزود: خوی بر روی گسل سیه‌چشمه – خوی به طول ۱۸۰ کیلومتر قرار دارد که از این میزان، ۱۱۰ کیلومتر در ایران و ۷۰ کیلومتر در کشور ترکیه است. این گسل در خوی به پنج شاخه تبدیل می_شود.
شهیدی با اشاره تاریخچه وقوع زمین لرزه در خوی اظهار کرد: از سال ۱۸۴۳ میلادی تاکنون هفت زلزله در خوی ثبت شده که بزرگترین آنها ? ریشتر بوده است.
وی افزود: امسال سه زلزله با بیش از ۱۵۰ پس لرزه ثبت شده که نشان می دهد که این گسل در حال تخلیه انرژی خود است.
سئوالی که برای هر خواننده ای پیش می آید این هست که با توجه به لرزه خیز بودن خوی و قرار گرفتن آن روی گسل، چرا تاکنون مرکز لرزه نگاری در این شهر تاسیس نشده است!
سئوال دیگر اینکه چرا برای شناسایی گسل منطقه خوی تاکنون اقدامی نشده و دیرهنگام درباره آن اطلاع رسانی می شود؟
نقش هلال احمر در بحران ها
بر اساس ماده دوم اساسنامه هلال احمر اهداف این جمعیت عبارتند از: تلاش برای تسکین آلام بشری، تامین احترام انسانها و کوشش در جهت بر قراری دوستی و تفاهم متقابل و صلح پایدار میان ملت ها و همچنین حمایت از زندگی و سلامت انسانها بدون در نظر گرفتن هیچگونه تبعیض میان آنها. همچنین بر اساس بندهای ماده سوم، وظایف این جمعیت در سطح کشور و خارج در مواقع وقوع بلایای طبیعی بطور خلاصه عبارتند از:
ارایه خدمات امدادی در هنگام بروز حوادث و سوانح طبیعی مثل زلزله و سیل و غیره در داخل و خارج از کشور- ارائه کمک های اولیه در حوادث غیر مترقبه به وسیله ی امدادگران و ایجاد حس تعاون، تفاهم، دوستی و نیکوکاری بین مردم. همچنین بر اساس تبصره های ماده سوم کمک های ارسالی جمعیت هلال احمر به سایر کشورها به صورت جنسی و یا نقدی و یا خدمات انسانی خواهد بود و جمعیت مکلف است حتی الامکان نسبت به کمک های نقدی و جنسی که به آسیب دیدگان و نیازمندان خصوصاً در خارج از کشور انجام می دهد دقت و نظارت کامل اعمال کند تا این کمک ها به افرادی که استحقاق آن را دارند، برسد.
باز هم در اینجا سئوالی که به ذهن می آید این هست که آیا دقت و نظارت بر کمک رسانی به افراد فقط مختص مواردی هست که در خارج از کشور هستند و برای داخل کشور نباید نظارتی کرد!
مدیریت بحران یا بحران مدیریت!
با نگاهی به روند امدادرسانی در مواقع بحرانی نظیر زلزله می بینیم که ما با وجود سازمان هایی نظیر هلال احمر- ستاد مدیریت بحران- نیروهای نظامی و انتظامی- بنیاد مسکن- وزارت کشور و موارد دیگر نتوانسته ایم چنین بحران_هایی را بصورت یکپارچه مدیریت کنیم. اینکه در یک اتفاقی مانند یک زمین لرزه ویرانگر، هر کسی یا گروهی می تواند حساب بانکی برای کمک به مردم معرفی کند و یا راسا به منطقه زلزله زده رفته و می خواهد به مردم کمک کند، رواج نوعی هرج و مرج بوده و کنترل منطقه را با مشکل مواجه می سازد.
وظیفه سازمانی ستاد مدیریت بحران، مدیریت منطقه بحران زده بوده و بایستی برنامه مدونی برای اینکار تدوین و اجرایی نمایند. در چنین برنامه ای بایستی جایگاه و وظایف سازمان ها و ارگان های مختلف تعریف شده و از حضور مردم سایر شهرها در منطقه جلوگیری شود. حتی در چنین مواقعی جایگاه رسانه ها و امر اطلاع رسانی نیز بایستی مورد توجه قرار بگیرد تا از اشاعه شایعات جلوگیری گردد. می توان گفت امکانات به اندازه کافی در دسترس بوده و فقط در موضوع مدیریت امکانات و سازمان ها و ارگان های مسئول دچار ضعف های فراوانی هستیم و معتقدم چاره کار در رجوع به اساسنامه هلال احمر و حمایت از این جمعیت برای انجام وظایف ذاتی اش می باشد.بدین صورت که هلال احمر همه موارد کاری مورد نظر را در اساسنامه اش داشته و سازمانی هست که وظایف اصلی آن مدیریت بحران می باشد و لذا نیازمند تفویض اختیار و حمایت های مورد نیاز دولتی می باشد و بس.امیدوارم دولت و مجلس با بازنگری در تجربه زلزله اخیر خوی و نیز زمین لرزه های قبلی، بتواند تصمیمات اساسی در مورد مدیریت بحران ها و ایفای نقش موثرتر هلال احمر همانند سایر کشورهای دنیا را گرفته و بیش از این مدیریت بحران را بحرانی نکنند.