تقویت زبان و فرهنگ قومیت‌ها موجب امید واعتماد ملی

محمد سهرابی
گروه فرهنگی: دولت تدبیر و امید با دو شعار محوری از مردم آذربایجان رای اعتماد گرفته است؛ ۱- احیای دریاچه اورمیه ۲- تاسیس فرهنگستان زبان و ادبیات ترکی؛ اما چقدر دولت حسن روحانی توانسته در ۱۸ ماه گذشته از مدیریت خود به این دو شعار جامعه عمل بپوشاند؟
وضعیت دریاچه اورمیه نمایان است، علی رغم همه تلاش های دولت هنوز راهکاری برای احیای این زیست بوم عملیاتی نشده است و دریاچه اورمیه به لطف باران های پائیزی هنوز نفس می کشد. دولت در این زمینه جدی است و تلاش می کند؛ اخیراً هم معاون اول رئیس جمهور روحانی در تبریز گفت: ما به هر قیمتی دریاچه اورمیه را احیاء خواهیم کرد. ولی عملکرد دولت در عمل به تعهد دومش چه؟ به کجا رسیده است تاسیس فرهنگستان زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی؟آنطور که مشخص است دولت تلاش هایی هم برای عمل به وعده اش انجام داده، اما با موانعی نیز مواجه شده است! سال گذشته بود که اکثریت اعضاء فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اعلام مخالفت با موضوع آموزش به زبان مادری، این مسئله را تهدیدی جدی برای زبان فارسی و یک توطئه برای کمرنگ کردن این زبان عنوان کردند!
اینکه فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و اعضای آن چه نقش و مسئولیتی در این میان دارند، به کنار »سلیم نیساری« عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفته است: »عده‌ای فکر می‌کنند علاقه به یک قومیت یعنی تحصیل با زبان آن قوم؛ اما این موضوع بسیار خطرناک است ما در ایران شانس داشته ایم که یک فردوسی بزرگ توانسته پایه محکمی برای زبان فارسی ایجاد کند و ما امروز در کنار دین اسلام به داشتن چنین زبانی مفتخر شویم.«
»فتح الله مجتبایی« دیگر عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم موضوع آموزش زبان مادری در کشور را امری وارداتی نامید و گفت:»شک ندارم که این موضوع از خارج به ایران آمده است. قبل از این در هندوستان نیز این مسئله توسط انگلستان تجربه شد و امروز هم انگلستان و کشورهای شمالی ما هستند که می خواهند این مسئله را به ایران وارد کنند.«
وی ادامه داد: » اگر بخواهیم زبان های مادری مان را به عنوان زبان علمی و آموزشی به کار ببندیم به طور حتم به گذشته برگشت خواهیم داشت و این موضوع خطرناک است و از آن بوی توطئه می‌آید.«
هر چند اهتمام اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی به زبان و ادب فارسی، هم قابل درک است و هم قابل احترام، اما قانون اساسی کشورمان چه می گوید؟ اصل ?? قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است.
اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد، ولی استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‏ های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.
مسئله مهمی که اعضای فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در اظهار نظراتشان به آن توجه نکرده اند، مخالفت صریح با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است! کدام یک از سخنان اعضای فرهنگستان زبان فارسی با این اصل قانون اساسی مطابقت دارد؟ همان طور که کسی حق ندارد لطمه ای به زبان فارسی وارد کند، این حق را هم ندارد که دیگر زبان های ایرانی را مورد مناقشه قرار دهد.
این اصل معطل مانده قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در کنار زبان رسمی کشور، استفاده از زبان‌های محلی و بومی را مجاز دانسته است.
تدریس زبان قومیت‌های ایرانی می‌تواند تقویت زبان و فرهنگ ملی را موجب شود و امید، دلبستگی و اعتماد اقوام را بیش از پیش سازد.
»جعفر محمدی« طی یادداشتی که در زمینه آموزش زبان مادری آورده است، می نویسد: هم اکنون زبان های زیادی در دنیا در معرض نابودی اند کما این که بسیاری از زبان ها نیز نابود شده اند. زبان های موجود در ایران، بخشی از »میراث تاریخی ایران« هستند و تدریس آنها می تواند در بقای این میراث ارزشمند بسیار مثمر ثمر باشد. یادمان باشد یکی از زیبایی های ایران، همین تنوع قومی و زبانی است و همان طور که حفاظت از یک کاخ تاریخی، وظیفه ماست، حراست از این زبا ها نیز رسالتی تاریخی است.
چیدمان قومی ایران متشکل از اقوام مختلف، اعم از ترک، بلوچ، عرب، فارس و… به گونه ای است که پتانسیل ویژه ای را جهت به اشتراک گذاری فرهنگ، آداب و سنن به وجود می آورد و اگر ممانعت از تدریس زبان مادری بهانه ای برای از بین رفتن فرهنگ و ادبیات اقوام دیگر شود، این پتانسیل عظیم، در جهت عکس خود حرکت خواهد کرد.
محمدی در ادامه یادداشت خود می نویسد: »تعدد اقوام در یک کشور، به ویژه اگر نظام آن کشور مخالفان و دشمنان خارجی هم داشته باشد، می تواند دشمنان یک ملت را به طمع بیندازد که از این موضوع بهره برداری کنند.«
توجه کنیم با تدریس زبان و ادبیات مادری اقوام ایرانی در مدارس و دانشگاه ها هم هنر و ادبیات محلی ایرانیان تعالی پیدا می کند و هم مردم احساس نمی کنند که کسی آنان را از حقی محروم کرده و در این صورت این مسائل دستاویزی برای گروه های تندوری قومی که مسیر افراط را می پیمایند نخواهد شد. این، همان تدبیر خردمندانه ای است که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دوراندیشانه بدان پرداخته است. ولی چگونه است که کسانی در مقابل اجرای این اصل قانون اساسی سینه سپر می کنند؟ در حالی که عضو مجلس شورای اسلامی هم هستند؟!»حسن روحانی« در سفر انتخاباتی اش به آذربایجان غربی، در بین مردم اورمیه گفته بود: اولین وعده من به شما این است که ما دریاچه اورمیه را احیا خواهیم کرد و نخواهیم گذاشت خشک شود، شما گفته بودید که دریاچه را با اشک چشمتان پر می‌کنید، من به فدای چشمان همه مردم آذربایجان هستم، بدانید که من به شما قول می‌دهم اگر بار مسئولیت اجرایی بر دوش من قرار گرفت در اولین روز دولت دریاچه اورمیه در دستور کار خواهد بود..
دومین وعده من به شما اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی است، این حق مردم است که بتوانند راجع به زبان مادری خود تصمیم بگیرند. وعده سوم من به شما تدوین و اجرای حقوق شهروندی است. در حقوق شهروندی اقلیت و اکثریت نیز وجود ندارد. کرد و آذری و ترکمن و بلوچ و لر و عرب و فارس یکسان هستند.
ظاهراً زور دولت به برخی ها نمی رسد که اگر می رسید تا کنون دولت باید این فرهنگستان را تاسیس می کرد. فشارها تا جایی پیش رفته است که کم کم دولت دارد از موضع خود عقب نشینی می کند.
ولی ما هنوز امیدواریم دولت بتواند بر این فشارها غلبه کند و به تعهد خود به مردم آذربایجان و اجرای قانون اساسی جامه عمل بپوشاند. ما نمی خواهیم نا امید شویم.