واکاوی مشکلات صنعت فرش در آذربایجان غربی

مهدی قلی پور
گروه اقتصادی: در بودجه سال ۹۳ مقدار بالای برای تبلیغات داخلی و خارجی فرش در کشور در نظر گرفته شده است و در این بودجه حدود ۲۹ میلیارد تومان برای تبلیغات داخلی و خارجی فرش در کشور در نظر گرفته شده که به نظر مبلغ مناسبی می آید.
صنعت فرش به عنوان یکی از صنایع مهم و پر اقتصاد در کشور و به خصوص در استان آذربایجان غربی به شمار می رود که صادرات ۱۲۱٫۶ میلیون دلاری فرش و صنایع دستی در هشت ماهه اول سال جاری نشان از اهمیت بالای این صنعت در رشد صادرات دارد.
این استان با وجود قابلیت های بالا در زمینه های هنری و صنایع مختلف با اندک توجه بیشتر به نیازهای هنرمندان و صاحبان صنایع می تواند شکوفایی خاصی به صنایع این استان بدهد.
آذربایجان غربی نخستین استان کشور دارای برند فرش است و فرش نقش ریزماهی خوی و اقشار تکاب شهرت جهانی دارد. نقش ماهی خوی، برند جهانی است که بیشترین صادرات فرش استان را به خود اختصاص داده است.
آذربایجان غربی از قطب های مهم تولید فرش دستباف در کشور است و این استان با تولید سالانه ۴۲۴ هزار مترمربع فرش دستباف، ۴/۵ درصد از کل تولیدات فرش کشور را به خود اختصاص داده است. براساس آمار موجود هم اکنون ۱۰۵ هزار نفر قالیباف در استان فعالیت می کنند که از این تعداد ۲۴ هزار ۷۰۷ نفر از بیمه تامین اجتماعی بر خوردار شده اند.
با توسعه تولیدات صادرات محور ، زمینه برای جداسازی اقتصاد از درآمدهای نفتی فراهم خواهد شد و قالی بافی یکی از هزاران هنر کهن ایرانیان است که در آن هزاران گره بر رج های موازی زده می شود و طرح های ماندگاری را از خود به یادگار می گذارد.
جوشقانی، کاج، گل و بلبل، گل بوته هندسی، هراتی، بوته ای، خرچنگی، لچک ترنجی، مینا خانی، گل ماهی، سردار جنگل، شاه عباسی، گل حنایی و بید مجنون از جمله طرح های به کار رفته در قالی های ایرانی و شانه، کارد، قیچی، قلاب و دار از جمله ابزارهای اصلی کار در قالی بافی است. کارشناسان معتقدند که در بودجه ۹۳ مقدار بالای برای تبلیغات داخلی و خارجی فرش در کشور در نظر گرفته شده است و در این بودجه حدود ۲۹ میلیارد تومان برای تبلیغات داخلی و خارجی فرش در کشور در نظر گرفته شده که به نظر مبلغ مناسبی می آید.
هم اکنون صنعت تولید فرش بیشتر در اختیار هنرمندان ایرانی بوده و با وجود رقبای متعدد، فرش ایران به دلیل ویژگی های منحصر بفرد مشتری خاص خود را دارد.
اهل ذوق و هنر؛ فرش را سرمایه و ارزش هنری آذربایجان غربی می نامند که البته این موضوع در سطح جامعه کمرنگ شده که برای رفع این مشکل باید نهادهای مسئول از جمله سازمان صنعت، معدن و تجارت و مرکز ملی فرش ایران و برای احیای این هنر صنعت و این ارزش در سطح جامعه بیشتر تلاش کنند.
آذربایجان غربی در صنعت فرش تاکنون در سطح کشور تاثیرگذار بوده است به طوریکه در اثر دوام، نقشه های جالب، ظرافت بافت و … همواره مطلوب و مورد توجه خریداران و مشتریان بوده است. طرح هایی مانند محرابی، قندیل دار، شکارگاه، هراتی، قابقابی، گل فرنگ و … از جمله طرح های رایج قالی در منطقه آذربایجان قلمداد می شود به طوریکه در این رشته ها هنرمندان زیادی مشغول هستند که باید بیش از بیش مورد توجه قرار گیرند.
فرش آذربایجان غربی از زمره فرش‌های صادراتی کشور است که در این راستا برای نخستین بار در کشور برند فرش استان به ثبت ملی رسیده است و در حال حاضر تعداد ۱۲۰ کارگاه فرش‌بافی در استان فعالیت دارند که در این کارگاه‌ها بیش از یک‌هزار و ۸۰۰ نفر در زمینه بافت و تولید فرش مشغول کار هستند.
این در شرایطی است که ثبت ملی دو برند فرش به عبارتی فرش افشار تکاب و ریزماهی خوی در سال های اخیر از سوی مسئولان امر پیگیری شده است و با اهتمام مسئولان این دو اثر هنری به عنوان برند ملی به ثبت رسیدند که امید می رود به ثبت جهانی نیز برسند. در اغلب شهرستان های استان به ویژه خوی، تکاب، میاندوآب، بوکان، شاهین دژ، مهاباد و ارومیه صنعت فرش بافی به طور گسترده رواج دارد و از مهم ترین مراکز تولید قالی قلمداد می شود زیرا فرش های زیبا و ارزشمندی در کارگاه های آنها تولید می شود. این در حالی است که نبود نظام حمایتی جامع و مناسب برای بافندگان فرش، کمبود نقدینگی، نظام ناکارآمد و سنتی تولید، موجب شده تا صنعت فرش آذربایجان غربی با مشکلاتی روبرو شود.
کارشناسان معتقدند که قیمت تمام شده بافت فرش در کشورمان به طور کلی در مقایسه با کشورهای رقیب بیشتر است و اگرچه فرش ابریشم آذربایجان غربی دارای اصالت است اما قیمت بالای تمام شده فرش موجب شده است تا فروش آن در خارج از کشور کاهش یابد.
پایین بودن توان مالی برای تامین مواد اولیه و نبود حمایت از فرشبافان، نبود دستگاه چاپگر شناسنامه برای فرش های تولیدی استان، بالا بودن تعرفه های گمرکی صادرات فرش از مشکلات پیش روی فرشبافان آذربایجان غربی است.
استفاده از مواد اولیه نامرغوب، طرحها و نقشه های تکراری و منسوخ شده، بی توجهی به استفاده از علم روز و فناوری های جدید از جمله مشکلات صنعت فرش دستباف استان آذربایجان غربی است.
هنر فرش بافی با دارا بودن جاذبه و زیبایی های زیاد با دشواریهایی نیز همراه است که علاقه عمیق به این هنر و حمایتهای مادی و معنوی دولت رمز ماندگاری آن است به خصوص در استان آذربایجان غربی که فرشبافان استان سال های سال است که به این حرفه مشغول هستند.