نوآوری راه خروج موسیقی عاشیقی از انزوا

صابر چهرقانی
گروه گزارش: موسیقی عاشیقی که امروزه با ظهور انواع جدیدتر موسیقی به سمت انزوا رفته، از جمله موسیقی های کهن و عجین با تعالیم دین اسلام است که فعالان آن باید آن را به درجه اعتبار گذشته خود بازگردانند که مهمترین عامل در این مسیر، استفاده از تجربه های گذشتگان و نگاه مبتنی بر نوآوری است.
موسیقی عاشیقی از جمله موسیقی هایی است که تاریخ شکل گیری آن اگر چه به صورت کامل در دست نیست، ولی قدمت بالایی دارد و از بسیاری از موسیقی های امروزی قدیمی تر است. بنا به گفته برخی از صاحب نظران، قدمت موسیقی عاشیقی مساوی با ظهور اسلام است به طوری که آنها معتقد هستند دده قورقوت به عنوان پیشتاز موسیقی عاشیقی از مبلغان دین مبین اسلام در بین ترک ها بوده است. با وجود اینکه در طول سالیان متمادی موسیقی عاشیقی نقل محافل مختلف در سرزمین آذری ها و ترک ها بوده است، در سال های اخیر به دلیل گرایش مردم به موسیقی های امروزی تر، این نوع موسیقی از رونق افتاده و بیشتر در محافل عاشیق ها و برخی قهوه خانه ها عرضه می شود.برای بررسی علت های انزوای موسیقی عاشیقی و همچنین راه های خروج از این انزوا، مسئولان حوزه موسیقی و کارشناسان موسیقی عاشیقی میهمان میزگرد ایرنا مرکز ارومیه بودند. موسیقی عاشقی؛ خارج از مرزبندی های امروزی ولی منزوی هوشنگ عطاپور مدیرکل اجتماعی و فرهنگی استانداری آذربایجان غربی در این میزگرد با اشاره به اینکه موسیقی عاشیقی نوعی از موسیقی های بومی منطقه آذربایجان به شمار می رود، گفت: خاستگاه موسیقی، موسیقی عاشیقی است که در ایران روی دیگر اقوام نیز تاثیر بسزایی داشته است. وی افزود: بیشترین و مهمترین تاثیر موسیقی عاشیقی روی گروه بیات ها در مناطق زنجان، بیجار و همدان بوده که موسیقی عاشیقی را به موسیقی ایرانی نیز پیوند زد. وی اضافه کرد: پس از آن نیز گوشه های موسیقی مختلف از جمله بیات افشار، بیات ترک و بیات اصفهان و بیات قاجار وارد موسیقی ایرانی شد. حجت الاسلام محمدباقر کریمی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی هم در این میزگرد با اشاره به وجود چهار نوع موسیقی در کشور از جمله موسیقی مقامی، کلاسیک، پاپ و عاشیقی اظهار کرد: در دین مبین اسلام، غنایی که موجب حرام بودن موسیقی می شود، مربوط به محتوای آن است که این نوع محتوای غیرمجاز و غنایی در موسیقی عاشیقی دیده نمی شود. وی ادامه داد: محتوای موسیقی عاشیقی از غنی ترین محتواهای موسیقی ها به شمار می رود و محتوای بیشتر در خصوص اسطوره های دینی و بومی کشورمان است که بسیار نیز مورد توجه جوانان قرار دارد. وی گفت: موسیقی عاشیقی اصیل ترین نوع موسیقی است که با فرهنگ، آیین و دیرینه تاریخی ما گره زده شده است. مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی با اشاره به اینکه یکی از مهمترین جبهه های نبرد نرم دشمنان با ایران اسلامی موسیقی است، افزود: اگر بخواهیم در مقابل تهاجم فرهنگی غرب بایستیم، باید به سمت ترویج موسیقی های بومی از جمله موسیقی عاشیقی حرکت کنیم. داریوش علیزاده کارشناس مسئول موسیقی حوزه هنری آذربایجان غربی نیز در این میزگرد با اشاره به فراتر رفتن موسیقی عاشیقی از مرزهای کشورمان اضافه کرد: در حال حاضر این موسیقی از چین تا بلغارستان مورد استفاده قرار می گیرد و بسیاری از هنرمندان این کشورها مشغول آموزش این نوع موسیقی هستند. وی اظهار کرد: با توجه به این امر، می توان موسیقی عاشیقی را موسیقی بین المللی خواند که با وجود مشکلات موجود، حفظ شده و به حیات خود ادامه می دهد. وی ادامه داد: در داخل کشورمان نیز موسیقی عاشیقی در استان های مختلف به اجرا در می آید که می توان به آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، زنجان، اردبیل، مرکزی، قم، تهران، همدان، کرمان، فارس و خراسان شمالی اشاره کرد. کارشناس مسئول موسیقی حوزه هنری آذربایجان غربی با اشاره به اینکه سبک های مختلفی در موسیقی عاشیقی استان های مختلف وجود دارد، گفت: سبک آذربایجان غربی در این موسیقی، سبکی منحصر به فرد به نام اورمو عاشیق مکتبی است که در ایران به ثبت ملی رسیده است. داریوش علیزاده افزود: در این نوع موسیقی چهار گام اساسی وجود دارد که طریقت، شریعت، حقیقت و معرفت بوده و باید توسط عاشیق رعایت شود. عاشیق علی کریمی از عاشیق های ارومیه ای نیز در این میزگرد با اشاره به سابقه طولانی موسیقی عاشیقی بر خلاف دیگر انواع موسیقی در این خطه اضافه کرد: ارشاد مردم و تبلیغ آموزه های دینی از مهمترین وظایف عاشیق ها از زمان دور تاکنون بوده است و باید همه عاشیق ها بر این اصول پایبند باشند. وی با اشاره به عدم توفیق موسیقی عاشیقی در سال های پس از رواج موسیقی پاپ در کشور اظهار کرد: از مقصران مهم این امر، مسئولان حوزه فرهنگی کشور و استان هستند چرا که موسیقی عاشیقی را به صورت کلی کنار گذاشته اند. وی ادامه داد: در حال حاضر هیچ تبلیغی از سوی مسئولان و رسانه ها برای موسیقی عاشیقی صورت نمی گیرد و آشنایی جوانان با این هنر بومی روز به روز کمتر شده است. این عاشیق ارومیه ای با انتقاد از برخی عاشیق های این شهر که ادوات موسیقی به غیر از قوپوز را وارد این کار کرده اند، گفت: نباید عاشیق ها به خود اجازه دهند که از دیگر ابزارها در حوزه موسیقی عاشیقی استفاده شود چرا که این امر با روح موسیقی عاشیقی تناقض دارد. حمایت همه جانبه مردم و مسئولان، کلید حل مشکلات موسیقی عاشیقی هوشنگ عطاپور مدیرکل فرهنگی و اجتماعی استانداری آذربایجان غربی در این خصوص با اشاره به اینکه دولت، حامی موسیقی در کشور به ویژه موسیقی عاشیقی است، گفت: یکی از مهمترین نشانه های این حمایت، تلاش دولت بر راه اندازی دفتر بنیاد فرهنگ، هنر و ادب آذربایجان در ارومیه است که به ثمر نشسته و می تواند منشا تحول در حوزه های مختلف به ویژه حوزه موسیقی عاشیقی باشد.
وی افزود: علاوه بر آن، دولت تدبیر و امید نگاه ویژه ای به موسیقی نواحی کشور داشته و همواره از آن حمایت کرده است.وی اضافه کرد: در کنار حمایت های دولتی، فعالان عرصه موسیقی عاشیقی هم باید خود پای کار بیایند و با راه اندازی تشکل غیردولتی و سازمان مردم نهاد در حوزه این نوع موسیقی، سهم خود را در راستای کمک به موسیقی عاشیقی ادا کنند.مدیرکل فرهنگی و اجتماعی استانداری آذربایجان غربی اظهار کرد: کانون عاشیق های ایران در تهران به عنوان یک تشکل مردم نهاد راه اندازی شده و ما نیز از راه اندازی نظیر این تشکل در استان حمایت می کنیم.عطاپور با اشاره به اینکه کشور جمهوری آذربایجان موسیقی عاشیقی را به نام خود در یونسکو ثبت جهانی کرده است، ادامه داد: می توان با تلاش بیشتر، این موسیقی را به عنوان میراث مشترک با جمهوری آذربایجان ثبت مشترک کرد که در این خصوص زمینه های لازم باید مهیا شود.
حجت الاسلام محمدباقر کریمی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی هم در این خصوص لزوم وجود انسجام و وحدت در بین فعالان این عرصه را مورد تاکید قرار داد و گفت: بهترین راهکار در این خصوص، برگزاری جشنواره های مختلف است که ما در این راستا دو دوره موسیقی ساز و سوز عاشیقی را برگزار کردیم و آماده برگزاری دوره سوم هم هستیم.وی با اشاره به اینکه تشکیل تشکل عاشیق های ارومیه در حوزه هنری، کار بسیار خوبی در حمایت از این هنر بوده است، افزود: در صورتی که این تشکل ثبت شود، می توانیم از آن در حوزه اعتباری و معنوی حمایت کنیم.
وی تاکید کرد: اهالی موسیقی عاشیقی در آذربایجان غربی به رغم شعارهایی که می دهند، وارد عرصه نمی شوند و در این خصوص نیز اهتمام لازم را ندارند ولی در صورت ورود آنها، ما همکاری های لازم را برای رونق این موسیقی انجام می دهیم.مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی راه اندازی دفتر بنیاد فرهنگ، هنر و ادب آذربایجان در ارومیه را یکی از مهمترین گام های دولت برای حمایت از هنر این استان عنوان کرد و ادامه داد: مهمترین اقدام در این خصوص، اجرای کارهای پژوهشی است که در این باره در طول سال های گذشته غفلت کرده ایم.
حجت الاسلام کریمی با تاکید بر این که موضوع پژوهش حوزه موسیقی استان در دولت گذشته رد شد، اضافه کرد: امیدواری ها برای اجرای این طرح در دولت تدبیر و امید بسیار زیاد است و امیدواریم این امر محقق شود.
داریوش علیزاده کارشناس مسئول موسیقی حوزه هنری آذربایجان غربی خواستار حمایت مسئولان از موسیقی عاشیقی شد و اظهار کرد: در سال های گذشته، کار عملی برای حمایت از موسیقی عاشیقی انجام نشده و حتی مراسمی در حمایت از این موسیقی برگزار نشده است.
وی ادامه داد: در ماه گذشته با حمایت خانه عاشیق های ایران از یکی از عاشیق ها تجلیل شد که در ایرانی بودن این عاشیق شک داریم در حالی که بسیاری از عاشیق های بومی بهتر از او نیز در کشور وجود دارند که دیده نمی شوند.
وی با اشاره به نگارش کتاب پژوهشی برای نخستین بار در خصوص موسیقی عاشیقی در ارومیه گفت: این طرح با کمک عاشیق های ارومیه ای و با استفاده از متون قدیمی و جدید در حال نگارش است که در صورت اتمام، منبع غنی تحقیقاتی برای موسیقی عاشیقی خواهد بود.
کارشناس مسئول موسیقی حوزه هنری آذربایجان غربی همچنین توزیع لوح های فشرده اورمودان گلن سسلر به نام عاشیق های ارومیه ای را یکی دیگر از کارهای صورت گرفته در راستای آشنا کردن مردم با این نوع موسیقی عنوان کرد و افزود: علاوه بر آن، دو لوح فشرده به نام اوزانلار گونشی تهیه شده که برای انتشار آن، اعتباری نداریم.ترویج موسیقی عاشیقی؛ ممکن ولی مشکل
هوشنگ عطاپور مدیرکل فرهنگی و اجتماعی استانداری آذربایجان غربی با اشاره به وجود نگاه های مختلف به مقوله های فرهنگی در کشور گفت: نگاه متوازن و اعتدالی به فرهنگ به ویژه حوزه موسیقی از جمله مواردی است که باید مورد توجه فعالان و مسئولان قرار گیرد.وی افزود: در کنار نگاه اعتدالی مسئولان، فعالان فرهنگی در بخش موسیقی نیز باید ضعف های موجود را رفع کنند و با نشستن در کنار هم برای اعتلای جایگاه موسیقی عاشیقی استان تلاش بیشتری داشته باشند.
وی اضافه کرد: در دولت تدبیر و امید، فضا برای راه اندازی سازمان های مردم نهاد به خوبی باز شده است که با توجه به این امر، می توان از ظرفیت موجود برای ایجاد تشکل های مختلف غیردولتی در حوزه موسیقی عاشیقی بهره برد.
مدیرکل فرهنگی و اجتماعی استانداری آذربایجان غربی اظهار کرد: در کنار این امر راه اندازی پژوهشگاه، انجام پژوهش های مستمر، چاپ کتاب و دیگر فعالیت های ترویجی در خصوص موسیقی عاشیقی باید اعمال شود تا این نوع موسیقی از انزوا بیرون بیاید.
عطاپور ادامه داد: ترویج موسیقی عاشیقی وظیفه دولت نیست و ما باید تنها به فکر بسترسازی برای این امر باشیم که آن نیز در دولت تدبیر و امید اتفاق افتاده است.
وی گفت: باید موسیقی عاشیقی را از قهوه خانه ها به سمت فضاهای حضور جوانان ببریم و در این خصوص از فضاهای ورزشی، تفریحی و رفاهی موجود باید به نحو احسن استفاده شود.
حجت الاسلام کریمی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی هم در این باره از همراهی این نهاد برای اجرای برنامه های موسیقی عاشیقی خبر داد و افزود: مشکلی برای ترویج این نوع موسیقی در شهرستان ها نداریم و هر نوع مجوزی که لازم باشد برای برنامه های این نوع موسیقی ارائه می شود ولی باید ملاک ها رعایت شود.
وی اضافه کرد: اعتقاد ما این است که موسیقی اصیلی که می تواند نماینده موسیقی آذربایجان باشد، موسیقی عاشیقی است و نباید از آن غفلت کرد.
وی اظهار کرد: موسیقی عاشیقی با توجه به تاریخچه خود، همواره در راستای تبلیغ معارف دین مبین اسلام حرکت کرده که این حرکت می تواند در محافل موسیقی مجوزدار ادامه یابد که در این صورت می توانیم زمینه ترویج این نوع موسیقی را فراهم کنیم.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی ادامه داد: در سال گذشته نیز همراهی های قابل قبولی برای ترویج موسیقی عاشیقی در استان داشتیم که صدور مجوز کنسرت برای اجرای این نوع موسیقی در شهرستان های ارومیه، سلماس، میاندوآب، نقده و ماکو و صدور پنج مجوز اجرای موسیقی عاشیقی در جنگ ها و برنامه های مختلف در شهرستان ارومیه از جمله آنها بود.
داریوش علیزاده کارشناس مسئول موسیقی حوزه هنری آذربایجان غربی هم در این خصوص با تاکید بر اینکه اجرای کارهای فرهنگی زمانبر است، گفت: در این راستا کتابی با نام اولیه تذکره العشاق در دست تالیف است که کار پژوهشی منحصر به فردی در خصوص موسیقی عاشیقی سبک های مختلف به شمار می رود و در صورت انتشار می تواند گامی موثر در ترویج این نوع موسیقی باشد.وی افزود: در این کتاب آواهای مختلف موسیقی عاشیقی معرفی شده و علاوه بر آن، اطلاعات ارزشمندی در خصوص ابعاد مختلف این نوع موسیقی ارائه شده است.
وی اضافه کرد: در خصوص آموزشگاه های موسیقی عاشیقی در آذربایجان غربی خوب عمل نشده است و آموزشی برای نسل جوان نداریم که البته رغبتی هم از سوی نسل جوان به این موضوع وجود ندارد که باید این رغبت با خلق جذابیت_های لازم ایجاد شود.
کارشناس مسئول موسیقی حوزه هنری آذربایجان غربی اظهار کرد: یکی دیگر از فعالیت هایی که می تواند در حوزه ترویج موسیقی عاشیقی کارساز باشد، تبادل عاشیق بین این استان و کشورهای همسایه در جشنواره های مختلف است که این امر نیاز به همراهی استانداری و همچنین وزارت امور خارجه دارد که امیدواریم این همکاری انجام شود.با توجه به این گفته ها و مطرح شدن بسیاری از مشکلات موسیقی عاشیقی، انتظار می رود راه حل های این موارد نیز با اهتمام مسئولان و فعالان حوزه موسیقی استان به اجرا در آید تا شاهد رونق روز افزون موسیقی عاشیقی در آذربایجان غربی به عنوان یکی از استان های فعال در این عرصه باشیم.