ضرورت استفاده از منابع آبی تجدید شونده دراستان
مهدی قلی پور
گروه اقتصادی: – استفاده بهینه از منابع آب کشاورزی با توجه به بالا بودن میزان مصرف آب در این بخش و در کنار آن پایین بودن راندمان آبیاری، ضرورت مصرف بهینه این ماده حیاتی در آذربایجان غربی را مشخص می‌کند. طبق استانداردهای بین الملی باید از ۴۰ درصد منابع آبی تجدیدشونده استفاده شود تا شرایط پایدار به وجود آید.در سال‌های اخیر به‌ویژه تابستانی که گذشت کاهش محسوس سطح سفره‌های آب زیرزمینی در استان آذربایجان غربی سوژه بسیاری از رسانه قرار گرفت. استفاده بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی زمین را تشنه‌تر از گذشته کرده است به‌طوری‌که کارشناسان معتقدند؛ عمق برخی از چاه‌های آب آذربایجان غربی از مرز ۲۰۰ متر گذشته و این گواه یک واقعیت تلخ و زنگ خطری برای آینده کشاورزان و محیط‌زیست استان است.
در کشور شش حوضه آبریز اصلی درجه‌یک و ۳۰ حوضه آبریز درجه‌دو وجود دارد. بخش عمده‌ای از استان آذربایجان غربی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه واقع‌شده است و جزو حوضه آبریز درجه‌دو محسوب می‌شود. طبق استانداردهای بین الملی باید از ۴۰ درصد منابع آبی تجدیدشونده استفاده شود تا شرایط پایدار به وجود آید. در غیر این صورت اگر بین ۴۰ تا ۶۰ درصد از منابع آبی تجدیدشونده استفاده شود بحران به وجود خواهد آمد اگر بیش از ۶۰ درصد آب تجدیدشونده استفاده شود شرایط فوق بحرانی به وجود خواهد آمد که در حال حاضر استان آذربایجان غربی در شرایط فوق بحرانی است و به عبارتی شرایط منابع آبی در این استان بدلیل برخورداری از حوضه آبریز دریاچه نیمه جان ارومیه بحرانی است. یکی از چالش‌های عمده در استان آذربایجان غربی وضعیت منابع آب‌های زیرزمینی است. در این استان اراضی کشاورزی زیادی وجود دارد کشاورزان علاقه‌مند به تولید محصولاتی آب بَر مانند صیفی و سبزیجات هستند که به‌سرعت در اختیار مصرف‌کننده قرار بگیرد ولی به علت وضعیت وخیم منابع آبی نحوه کِشت و نوع محصولاتی که آب بَر هستند نیازمند اصلاح الگوی کشت و مصرف است.برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی در این استان باعث شده است که دیواره‌های جدار چاه‌ها آسیب ببیند و همین مسئله باعث کاهش عمر مفید آنها می‌شود درصورتی‌که این وضعیت ادامه داشته باشد مشکلات زیادی از قبیل تحمیل بار اقتصادی فراوان برای حفر چاه‌های آب به وجود خواهد آمد.طی سال های گذشته به دلیل استفاده کشاورزان از آبیاری سنتی و حفر چاه های عمیق متعدد و بدون مجوز توسط کشاورزان و همچنین احداث سدهای بدون کارشناسی شده در مسیر رودخانه های بزرگ، سفره های زیر زمینی آب در حال کاهش شدید است و آبیاری قطره ای بدلیل صرفه جویی در مصرف آب و امکان آبیاری در اراضی شیبدار بدون نیاز داشتن به تسطیح و جلوگیری از جریان سطحی آب و فرسایش خاک و محافظت از گیاه در مقابل یخبندان ناشی از سرمای زودرس می‌تواند به عنوان یک راهبرد اصولی در حوزه کشاورزی استفاده شود.
حفر چاه های غیر قانونی برای کشاورزی، سد سازی های بیشمار دهه های اخیر و خشک سالی باعث شده تا دریاچه ارومیه فرایند خشک شدن را آغاز کند و به دنبال آن آب‌های سطحی منطقه آذربایجان نیز شور شده و به مرور امکان کشاورزی را در آن با مشکل مواجه خواهد کرد. در چند ماه اخیر به کرات مسئولان جهاد کشاورزی منطقه نیز با اعلام اینکه در پی خشک شدن دریاچه ارومیه آب‌های سطحی در حال شور شدن هستند، هشدار داده اند که در برخی مناطق شوری آب به حدی است که امکان کاشت محصولاتی چون گندم مهیا نیست. اختصاص ۹۰ درصد منابع آبی منطقه به بخش کشاورزی تبخیر زیاد در پی گرم شدن هوا و برداشت غیرمجاز از آب‌های زیر زمینی در پی حفر چاه از دلایل خشک شدن دریاچه ارومیه است. کارشناسان ابراز داشته‌اند در صورت خشک شدن این دریاچه هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد و زیست محیط منطقه را تغییر خواهد داد.
اکنون کشاورزی استان های آذربایجان غربی و شرقی که به عنوان قطب کشاورزی کشور مطرح هستند به سمت محصولاتی که نیاز به آب کم‌تری مانند یونجه و کنجاله دارند، حرکت می‌کنند و این محصولات جایگزین محصولاتی چون گندم می شوند که آب بیشتری مصرف می‌کنند. با آبیاری قطره ای به نسبت آبیاری به روش سنتی به مقدار زیادی در مصرف آب صرفه جویی می شود. این در حالی است که آبیاری قطره ای بدلیل صرفه جویی در مصرف آب و امکان آبیاری در اراضی شیبدار بدون نیاز داشتن به تسطیح و جلوگیری از جریان سطحی آب و فرسایش خاک و محافظت از گیاه در مقابل یخبندان ناشی از سرمای زودرس می تواند به عنوان یک راهبرد اصولی در حوزه کشاورزی استفاده شود.
کارشناسان معتقدند که زمان آن رسیده که از راهکارهای جدید برای جلوگیری از پرت آب در بخش کشاورزی استفاده و کوتاهی و تأخیر در اتخاذ تدابیر مناسب می‌تواند آینده منابع آب کشور را در آستانه بحران قرار دهد و در این راستا از مهمترین راه‌های افزایش راندمان آبیاری استفاده از روش‌های مختلف آبیاری نوین از جمله آبیاری تحت فشار است که باید بیش از پیش مورد توجه برنامه‌ریزان قرار داشته و از آن حمایت شود تا کشاورزی بتواند به توسعه مطلوب مورد نظر دست یابد. این در حالی است که بخش کشاورزی با ۹۰ درصد بزرگترین مصرف کننده آب کشور است و هدر رفت بخش اعظمی از منابع آبی در این بخش نگران کننده است و در چنین شرایطی لزوم اعمال مدیریت یکپارچه آب مورد تاکید است و انتقال آب باید با کمترین صدمه به منابع آبی صورت گیرد.وجود خلاء و کمبود آب را نمی‌توان انکار کرد و در صورت تداوم وضعیت کنونی زبان مفاهمه می‌تواند به زبان مخاصمه برای بهره مندی از آب در ابعاد محلی و ملی تبدیل شود.البته گسترش سد سازی نمی‌تواند جوابگو باشد و مدیریت مصرف و ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضای آب ضروری است.این در حالی است که استفاده بهینه از منابع آب کشاورزی با توجه به بالا بودن میزان مصرف آب در این بخش و در کنار آن پایین بودن راندمان آبیاری، ضرورت مصرف بهینه این ماده حیاتی در آذربایجان غربی را مشخص می‌کند و باید سیاستی توسط مدیران اجرایی استان دنبال شود تا از منابع آبی تجدید شونده استفاده حداکثری صورت گیرد.
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۰۳ آذر ۱۳۹۴ ساعت ۷:۱۴ ق.ظ
