به مناسبت روز جهاني کودک
روز جهانی کودک با ادبیات آفریده شد
علی رزم آرای
تاریخچه روز جهانی کودک: این روز به افتخار زادروز هانسکریستین آندرسن انتخاب شده است. او در دوم آوریل سال ۱۸۰۵ میلادی در دانمارک به دنیا آمد. نخستین داستانش به نام شبح در گور پَلنَتوک را در سال ۱۸۲۲منتشر کرد.
در سال ۱۸۲۹ با داستان سفری با پای پیاده از کانال هولمن به شرق اما اگر موفقیت قابل توجهی به دست آورد. در همان دوران یک نمایش طنز و گلچینی از اشعار را هم منتشر کرد. در سال ۱۸۳۳ از پادشاه دانمارک کمک هزینه سفر اندکی دریافت کرد که سرآغاز سفرهای اروپایی طولانی او شد.
اندرسن با انتشار نخستین رمانش The Improvisatore در اوایل سال ۱۸۳۵ به موفقیت چشمگیری دست یافت. در سالهای ۱۸۳۶ و ۱۸۳۷ نخستین بخش از اثر جاودانش داستانهای پریان منتشر شد، اما هر دو این آثار فروش پایینی داشتند. انتشار دو رمان دیگر به نامهای او. تی در سال ۱۸۳۶ و فقط یک فیدلر در سال ۱۸۳۷ برای وی موفقیت بیشتری داشتند. برجستهترین اثر او جوجه اردک زشت است که در سال ۱۸۳۷ به چاپ رسید.
پس از دیداری از سوئد، در جولای ۱۸۳۹، شعر من یک اسکاندیناویایی هستم را با تأثیر از سه فرهنگ سوئدی، دانمارکی و نروژی سرود. اتو لیندبلد آهنگساز، برای آن شعر آهنگی ساخت که در ژانویه سال ۱۸۴۰ منتشر شد.
در همان دوران اندرسن سفرنامههای خواندنی و قابل توجهی نوشت که در آنها به شرح و توصیف مستند سفرهایش پرداخت و حتی در برخی، داستانهای پریان را نیز آورد.
در دههی ۱۸۴۰توجهش دوباره به صحنه بازگشت، ولی توفیق چندانی نداشت. با انتشار سری دوم داستانهای پریان در ۱۸۳۸ و سری سوم در ۱۸۴۵، به سرعت در اروپا به شهرت رسید، در حالی که در زادگاهش همچنان با او مخالفت می‌شد.در سال ۱۸۴۷ به مهمانی رسمی افراد سرشناس و روشنفکر انگلستان دعوت شد و در آنجا چارلز دیکنز را برای نخستین بار ملاقات کرد. آن دو دست دادند و با هم قدم زدند. این رویداد چنان لذتی برای اندرسن داشت که در خاطرات روزانهی خود نیز شادمانیاش از قدم زدن و گفتوگو با نویسنده معاصر انگلیسی محبوبش را نوشت و ۱۰سال بعد، که به انگلستان رفت، پنج هفته در خانهی دیکنز ماند. تا آن که دیکنز از او خواست تا آنجا را ترک کند. کمی پس از رفتن او دیکنز داستان دیوید کاپرفیلد را منتشر کرد، که گفته می‌شود نمادی از اندرسن را در قالب یکی از شخصیتهای اصلی داستانش به تصویر کشیده است. در حالی که خود او از ملاقات با دیکنز بسیار مسرور بود و هرگز ندانست چرا دیکنز دیگر به نامههایش پاسخ نداد.
در بهار سال ۱۸۷۲ اندرسن بر اثر افتادن از تخت به شدت آسیب دید و دیگر هرگز سلامتیاش را بازنیافت. در حالی که به اوج شهرت جهانی رسیده بود و از سوی دولت دانمارک به عنوان گنجینهی ملی شناخته شده بود سرانجام پس از تحمل درد و رنج فراوان، در چهارم آگوست سال ۱۸۷۵ میلادی درگذشت و در کپنهاگ به خاک سپرده شد.
ادبیات کودک و نوجوان در جهان چگونه شکل گرفت: برای تاریخ ادبیات کودکان چهار مرحله ذکر کرده‌اند: مرحلهی آفرینش و انتقال آثار ادبی به صورت شفاهی، مرحلهی گردآوردن و نوشتن آثار ادبی شفاهی، مرحلهی پدیدآوردن آثار ادبی با الهام گرفتن از آثار ادبی شفاهی و مرحلهی آفرینش آثار ادبی ویژهی کودکان و نوجوانان.
برای قرن‌های طولانی، دوران کودکی از اهمیت خاصی برخوردار نبوده است.
نگاه به دوران کودکی، در واقع، نگاه به دوران برزخ انتظار بود: انتظار برای ورود به بزرگ‌سالی و کامل شدن. در این دوران طولانی، استدلال این بود که کودکان تنها از نظر نیروی جسمانی قابل اعتنا هستند.
با توجه به چنین نگرشی، انتظار وجود پدیده‌ای مستقل به نام ادبیات کودکان و نوجوانان نیز واقع‌بینانه نیست. کودکان و نوجوانان به همان ترتیبی که در همهی مسائل زندگی بزرگسالان سهیم بودند از ادبیاتی که به پدران و مادرانشان تعلق داشت، نیز بهره می‌گرفتند … و با وجود شکل نگرفتن جریان ادبی خاص برای آنها، با آزادی و اختیار از پهنهی ادب شفاهی خاص بزرگسالان آرامآرام آنچه را که می‌فهمیدند و از آن لذت می‌بردند برای خود برمی‌گزیدند. در این دوران طولانی، ادبیات کلاسیک و مکتوب نیز راه تکامل خود را طی می‌کرد، ولی به سبب عدم گسترش سواد در میان بزرگسالان، آنچه نصیب کودکان و نوجوانان می‌شد بیشتر برگرفته از ادبیات شفاهی بود.
پس از قرن پانزدهم میلادی و تحت تأثیر دگرگونی‌های عصر روشنگری، به خصوص گسترش زبان‌های ملی و گسترش سواد و ابداع صنعت چاپ، به تدریج خواندن و نوشتن از انحصار گروه‌های برگزیدهی جامعهی آن روز اروپا خارج شد و به میان مردم عادی راه یافت.در نیمهی دوم قرن هفدهم میلادی، جان ایموس کامینیوس نویسندهی چکتبار اهل بوهم با انتشار جهان دیدنی در تصویرها که کتابی درسی بود و در نوع خود در غرب به منزله‌ی نخستین کتاب تصویری کودکان نیز تلقی می‌شود، این فکر را عرضه کرد که کودکان به مواد خواندنی خاص خود نیاز دارند. او یکی از شخصیت‌هایی است که مصرانه خواستار آزادی کودکان و تأمین امکانات سرگرمی برای آنها همپای آموزش بود. او در کتاب خود، حروف مختلف را با تصاویر حیوانات مشخص کرد تا کودک از طریق خواندن نام آنها به تلفظ حروف برسدو از همان زمان پیوند میان تصویر و متن در کتاب‌های کودکان آغاز شد؛ ولی حدود یک قرن به طول انجامید تا اندیشه و استدلال او پیروانی پیدا کرد.نخستین کتاب‌های کودکان که در اروپا، به خصوص انگلیس، پدید آمد حاوی همان افسانه‌ها و اشعار و مثل‌ها و حکایت‌هایی بود که قرنها به کودکان لذت بخشیده و آنها را پرورش داده بود و این‌بار با همت گردآورندگان بزرگی چون شارل پرو، ویلهلم و یاکوب گریم، پیتر آسبیورِنس و دیگران با وسواس و دقتِ وصفناپذیر گردآوری شد و دستمایهای برای پدیدآورندگان نخستین کتاب‌های کودکان و نوجوانان گردید که تاریخ‌های یک پنی از آن جمله است. پس از آن هنرمندان بزرگ و صاحب‌نامی در اروپای آن روزگار با برداشت از این ادبیات، آثاری خاص کودکان و نوجوانان به وجود آوردند؛ لافونتن فابل‌های کهن منسوب به ازوپ را به شعر درآورد و پوشکین قصه‌های قدیمی روس را در قالب شعر برای کودکان بازنویسی کرد.به تدریج نویسندگانی پا به عرصهی وجود گذاشتند که به کودکان و نیازها و تمایلات آنها می‌اندیشیدند. رشد و شکوفایی ادبیات مستقل کودکان و نوجوانان را باید حاصل تلاش‌ها و علاقه‌مندی‌های این بزرگان دانست که هانسکریستین اندرسن، کارلو کلودی، لوئر کارون، مارک تواین، لوئیز امی آلکوت و رابرت لوئی استیونس از این شمارند.ادبیات کودکان و نوجوانان بسیار دیرتر از ادبیات بزرگسالان پدید آمد و آهنگ رشد آن تا حدودی کندتر از روند رشد ادبیات بزرگسالان بود، اما پس از جنگ جهانی دوم با توجه ویژه‌ای که به زندگی کودکان مبذول گردید و نشأت گرفته از اعلامیهی جهانی حقوق بشر بود، تحولات چشمگیری در ساختار و محتوای متن و تصویر کتاب‌های کودکان به وجود آمد.
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۱۶ مهر ۱۳۹۲ ساعت ۵:۳۴ ق.ظ
