توقف فعالیت نخستین مرکز وازکتومی خاورمیانه

رقیه قربانی
گروه خانواده و سلامت: مرکز تحقیقات بهداشت باروری،به‌عنوان یکی از مراکز تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ارومیه با هدف ارتقای سلامت باروری از طریق انجام پژوهش‌های مبتنی بر نیاز جامعه و همکاری با سازمان‌های کشوری و بین‌المللی ذی‌ربط با اخذ موافقت اصولی از شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی در سال ۱۳۸۹ تاسیس شده است.
این مرکز که به عنوان دومین مرکز آموزشی وازکتومی جهان و نخستین مرکز آموزشی خاورمیانه شناخته شده، فعالیت‌های خود را در چهار حوزه آموزشی، پژوهشی، درمانی و مشاوره‌ای در زمینه سلامت زنان و زایمان ایمن، تنظیم خانواده و سلامت جنسی، سلامت باروری جامعه‌نگر، عفونت‌های منتقله از طریق تماس جنسی، پریناتولوژی و ناباروری ارائه کرده که فعالیت‌های این مرکز با توجه به سیاست‌های جمعیتی دولت از سال ۹۱ متوقف شده است.
از فعالیت‌های عمده این مرکز از بدو تاسیس، برگزاری دومین کنگره بین‌المللی سلامت باروری و تنظیم خانواده، برگزاری دوره‌های آموزش بین‌المللی سلامت باروری، وازکتومی، مشارکت در طراحی دستورالعمل بین‌المللی افزایش دسترسی تنظیم خانواده از طریق تغییر وظایف ارائه‌کنندگان خدمت توسط سازمان بهداشت جهانی و مشارکت در طرح پژوهشی بین‌المللی سازمان بهداشت جهانی در خصوص روش تزریق پیشگیری از بارداری سیکلوفم بوده است.
اگر چه مرکز تحقیقات بهداشت باروری در سال ۱۳۸۹ تاسیس شده ولی فعالیت بخش‌های اصلی آن در سطح کشوری، منطقه‌ای و بین‌المللی ارائه خدمت وازکتومی پیش از تاریخ تاسیس مرکز بوده است.مرکز وازکتومی در بزرگ‌ترین مرکز بهداشتی درمانی شماره شش شهرستان ارومیه واقع شده که شامل مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری، ارائه خدمات آموزشی و اجرایی مرتبط با حیطه سلامت باروری در بخش‌های مختلف مانند خدمات مراقبتی مادر و کودک و مشاوره ازدواج بوده که خود از مزیت‌های این مرکز تحقیقاتی با توجه به اهداف سازمانی بوده است.برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با دکتر حمیدرضا فرخ اسلاملو، رئیس مرکز تحقیقات بهداشت باروری دانشگاه علوم پزشکی ارومیه و مشاور سازمان جهانی بهداشت و بهداشت باروری به گفت‌وگو نشسته‌ایم تا با اهداف و برنامه‌های این مرکز با توجه به سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری مبنی بر افزایش جمعیت ایران آگاه شویم.
لطفا در خصوص سیاست‌های جمعیتی که اخیر بیشتر طرح است توضیحی بفرمایید و نظر شما در این خصوص چیست؟
سیاست‌های جمعیتی کشور متناسب با زمان و نیاز روز آن کشور تغییر پیدا می‌کند، بر این اساس کشور ما نیز در چندین مقطع زمانی مختلف دچار تغییر سیاست جمعیتی شده، که این تغییر برای اولین بار در سال ۱۳۵۵ و دخالت حکومت شاهنشاهی مردم را با استفاده از ابزارهای مختلف تبلیغی به داشتن فرزند کمتر سوق می‌داد.بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران برای دومین بار سیاست‌های جمعیتی به وسیله رهبر کبیر انقلاب دچار تحول شده و مردم به فرزندآوری بیشتر تشویق شدند در راستای تحقق افزایش جمعیت در ایران، اداره تنظیم خانواده تعطیل و دسترسی مردم به روش‌های پیشگیری از بارداری محدود شد.سیاست افزایش جمعیت در ایران تا حدی پیش رفت که این کشور در بین سال‌های ۶۰ تا ۶۵ بیشترین رشد جمعیت را با ۳٫۹ و حتی چهار درصد به خود اختصاص داده بود که اگر با همان سرعت جمعیت ایران افزایش می‌یافت هر ۱۷ سال یک بار جمعیت ایران دو برابر می‌شد.رشد بی‌رویه جمعیت و تغییر سیاست جمعیتی در ایران باعث بروز بسیاری از مشکلات اجتماعی، اقتصادی و معیشتی شد که در نهایت، دولت در دی ماه سال ۱۳۷۲ قانون محدود کردن جمعیت را با عنوان جمعیت و تنظیم خانواده در مجلس شورای اسلامی تصویب کرد.
بر اساس این قانون اداره تنظیم خانواده در مراکز بهداشت راه‌اندازی و روش‌های پیشگیری از بارداری در کشور رایگان اعلام شد و کشور ایران در خصوص پوشش تنظیم خانواده یکی از موفق‌ترین کشورهای جهان به شمار می‌رفت.روند اجرای قانون محدود کردن جمعیت و تنظیم خانواده در کشور تا سال گذشته ادامه داشت، ولی مقام معظم رهبری این قانون را در سال ۹۳ به طور رسمی لغو و سیاست افزایش جمعیت را جایگزین آن اعلام کردند.
آیا مشکل سنی جمعیت ایران با افزایش موالید بهبود خواهد رفت؟
با توجه به اینکه ۲۵ درصد جمعیت کشور ایران متولدین دهه ۶۰ تا ۷۰ هستند ایران در موج جمعیت جوان قرار داشته، به تعبیر جامعه‌شناسان، ایران پس از ۳۰ سال با حجم زیادی از جمعیت پیر مواجه خواهد شد و زاد و ولد هیچ تاثیری در جلوگیری از پیری جمعیت نداشته و این معضل در سال‌های آینده غیر قابل اجتناب است.
با این اوصاف لزوم افزایش جمعیت در ایران چیست؟
نگرانی سیاست‌مداران ایران در این است که میزان کل باروری یک زن ایرانی در ۵۰ سال گذشته به طور متوسط ۶ فرزند بوده در صورتی که در حال حاضر میزان کل باروری یک زن ایرانی ۱٫۶ اعلام شده و این موضوع برای کشور ما بسیار مخاطره‌انگیز است.
سیاست‌های جمعیتی جهان بر چه مبنایی است؟
در سال ۱۹۹۷ سازمان جهانی بهداشت در قاهره مصر نشستی به نام کنگره جهانی جمعیت و توسعه را با حضور تمام کشورهای عضو، از جمله ایران تشکیل داد در این نشست مقرر شد.
که همه کشورها سیاست‌های جمعیتی خود را بر مبنای سه اصل رعایت حقوق بشر در سلامت باروری، ارتقای کیفیت زندگی خانواده‌ها و دادن حق انتخاب در میزان باروری به خانواده‌ها بنا کنند.
ارتقای کیفیت زندگی خانواده‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که مردم بتوانند از حاملگی ناخواسته اجتناب شود که در این صورت باید تعداد بارداری‌ها با برنامه‌ریزی قبلی زن و شوهر انجام شود.
شعار مشهور »فرزند کمتر، زندگی بهتر« که در سیاست‌های جمعیتی سال‌های قبل مطرح شده بود مغایر با حقوق بشر بوده و رعایت حق انتخاب زوجین در سلامت باروری باید فراهم شود و این در حالی است که شعار سازمان جهانی بهداشت در باروری به زوجین، انتخاب آزادانه، آگاهانه و مسئولانه است.
و اما سخن آخر…
سیاست‌گذاری غلط وزرات بهداشت در خصوص قانون محدود کردن جمعیت در سال ۱۳۷۲ و استفاده از روش‌های پیشگیری رایگان باعث تزلزل جمعیتی و عدم حق انتخاب زوجین شده که خوشبختانه این قانون به وسیله مقام معظم رهبری لغو شد.در حال حاضر نیز وزرات بهداشت با محدود کردن روش‌های پیشگیری و تعطیلی تنظیم خانواده همان سیاست غلط را در کشور اجرا می‌کند.
فلسفه وجودی تنظیم خانواده در سازمان جهانی بهداشت، تامین سلامت مادر و کودک بوده نه کنترل جمعیت ولی متاسفانه وزرات بهداشت ایران از این موضوع برای کنترل جمعیت استفاده می‌کند.
براساس مصوبات سازمان جهانی بهداشت به همه خانواده‌ها حق استفاده از روش‌های پیشگیری داده شده و ممنوعیت تنظیم خانواده در کشور برخلاف مصوبات سازمان بهداشت جهانی است.بسیاری از کشورهای در حال توسعه جهان مردم خود را با پرداخت جایزه‌های نقدی و تسهیلات ویژه به داشتن فرزند بیشتر تشویق می‌کنند، در این میان کشور کانادا اولین کشوری است که با اجرای این طرح، بالاترین پوشش تنظیم خانواده را به خود اختصاص داده است.وزرات بهداشت در سال ۷۲ با شعار غلط خود که مغایر با شعار سازمان جهانی بهداشت بوده کشور را دچار مشکلات جمعیتی کرده و در حال حاضر نیز با ممنوعیت تنظیم خانواده و محدود کردن روش‌های پیشگیری بارداری باعث بارداری‌های ناخواسته، افزایش سقط جنین جنائی، غیرقانونی و زیرزمینی می‌شود که جان انسان‌ها را به خطر می‌اندازد.