توسعه پایدار با ارتقا سواد جامعه

گروه جامعه: کسب سواد و بهره برداری از آن یکی از مسایل مهم و ارزشمند در جوامع امروزی به شمار می رود که برای انسان لازم شمرده می‌شود و این مهم از نظر اجتماعی نیز مورد قبول و جایگاه مهمی است. ایران در گذشته به واسطه عقب ماندگی اجتماعی با شرایط تاریخی که بر ایرانیان تحمیل شد، فاقد آموزش همگانی بود و تنها در مکتب‌خانه‌ها و حوزه‌های علمیه ترویج سواد و یادگیری مرسوم وجود داشت و این امکان تنها برای عده ای خاص مهیا بود.
آموزش نوین به تدریج از زمان قاجار در قالب مدارس و با تاسیس دارالفنون به وسیله امیرکبیر و سپس بعد از انقلاب مشروطه، جرقه های آموزش به صورت نوین در ایران زده شد. این آموزش نوین در مقاطع ابتدایی به بالا تا اواخر سلطنت پهلوی رفته رفته ادامه داشت اما همچنان جمعیت بیسواد کشور یکی از معضلات مهم اجتماعی به شمار می رفت تا جایی که نام ایران جزو لیست سیاه کشورهای بیسواد جهان قرار داشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی قانون اساسی کشور نیز آموزش رایگان را در تمامی سطوح حق مسلم هر ایرانی قلمداد کرد و برای ریشه کن شدن بیسوادی و نظر به اهمیت موضوع، بنیانگذار جمهوری اسلامی را بر آن داشت تا در آن زمان در یک اقدام موثر و مهم در هفتم دی ۱۳۵۸ خورشیدی با صدور فرمان نهضت سواد آموزی را تاسیس کند.
با این هدف نهضت سواد آموزی کارش را شروع کرد و در اوایل انقلاب و حتی در سال های جنگ تحمیلی این نهاد همسو با رسانه ها و تلویزیون با ساختن برنامه هایی خاص افراد بیسواد را در جهت یادگیری و با سواد شدن تشویق می کرد، به طوری که در جبهه‌ها نیز کلاس هایی در جهت با سواد شدن رزمندگان مهیا بود. این بسیج عمومی سبب شد تا شمار زیادی از بیسوادان در کلاس های درس نهضت سواد آموزی حضور یابند و از نعمت خواندن نوشتن و کسب دانش که از هدف های کوتاه مدت تشکیل این سازمان بود، بهره مند شوند.
رشد نرخ باسوادی از زمان بنیان گذاری سازمان نهضت سواد آموزی در کشور سبب شد این سازمان در ۱۳۹۰ خورشیدی با وزارت آموزش و پرورش ادغام شده و فعالیت خود را به عنوان یکی از معاونت‌های این وزارتخانه ادامه دهد. نامگذاری روز نهضت سواد آموزی در سالروز تشکیل آن به فرمان رهبر بزرگ انقلاب یادآور تدبیر و آینده نگری ایشان و مجاهدت ها و تلاش های سوادآموزانی است که با دانش و تلاش‌های خستگی‌ناپذیر خود در مسیر ارزشمند مبارزه با جهل و بی‌سوادی گام برداشتند.
به همین مناسبت به گفت وگو با سعید آشتیانی استاد دانشگاه و جامعه شناس آموزشی، پرداختیم. در ادامه متن این گفت وگو را می خوانیم.
* تلاش برای مبارزه با بی‌سوادی تا چه اندازه ضرورت دارد؟ آیا در طول سال‌های گذشته تعریف جهانی سواد تغییر کرده یا همچنان سواد به معنای توانایی خواندن و نوشتن است؟
فراگیری خواندن و نوشتن از ابتدای خلقت در نهاد بشر وجود دارد. در واقع سواد کلید ورود انسان به دنیا برای شناخت بهتر از زندگی و جامعه است. در طول سالیان اخیر تغییرات زیادی در دیدگاه اندیشمندان، جامعه شناسان و متولیان فرهنگی در خصوص سواد ایجاد شده و امروزه تمامی انسان ها به اهمیت سواد بیش از پیش واقف هستند.
درک دنیای بهتر شاید بهترین تعریف برای سواد باشد. پس این موضوع مهم حق هر انسان است تا درک بهتری نسبت به زندگی کسب کند. با سوادآموزی، فرد نسبت به تمامی حق و حقوق خود آشنا می شود و این فرصت مطالعه و یادگیری زمینه را برای توسعه کشور نیز فراهم می_کند. امروزه دیگر سوادآموزی سنتی، پاسخگوی نیاز افراد نیست و با ورود دنیای دیجیتال به زندگی بشر این موضوع بیش از پیش حس می شود که افراد باید آگاهی های لازم برای کار در فضای مجازی را نیز داشته باشند زیرا بی سوادی در این فضا تاثیر بسیار مخربی بر روی زندگی انسان دارد و به همین دلیل توصیه می‌شود، این آگاهی از سوی افراد حاصل شود. برپایه مطالعات و آمارهای موجود به جز سواد خواندن و نوشتن کسب سواد تکنولوژی،‌ سیاسی سواد زندگی شهری برای داشتن زندگی بهتر لازم و ضروری است. جهان امروز جهانِ گذر از سوادآموزی متعارف به جامعه اطلاعاتی است. تحولات سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات نیاز همه‌گیر به بازآموزی و یادگیری دارد. از این رو نظام آموزشی که بخش ابتدایی آن را سازمان آموزش و پرورش تشکیل می دهد، باید نخستین مکان اجرای فراگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات باشد که در این زمینه دانش آموزان نخستین افرادی هستند که از آن بهره می‌گیرند.
* آیا بی‌سوادی هزینه‌ای بر اقتصاد تحمیل می‌کند؟
بر پایه آمارهای منتشر شده توسط یونسکو بیش از ۷۰۰ میلیون بزرگسال از مهارت سواد بی بهره اند. این افراد از هر گونه آموزش محروم و در بی سوادی مطلق به سر می برند. از این تعداد زنان، بیشترین نرخ بیسوادی را در جهان دارا هستند و بسیاری از کودکان و نوجوانان نیز مدرسه را رها کرده اند. افراد بی سواد در جامعه از اوضاع مناسبی برخوردار نیستند و در بسیاری از موارد مورد تبعیض قرار می گیرند. آموزش سرمایه انسانی در جامعه بزرگترین عامل توسعه کشور به حساب می آید، از این رو اگر جوامع در این راه تلاش بیشتری کنند، بدون شک در آینده از رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بیشتری برخوردار خواهند شد. سرمایه گذاری در آموزش و پرورش و تربیت نیروی انسانی نوعی سرمایه گذاری بلندمدت محسوب می شود زیرا سرمایه گذاری در امر آموزش و پرورش به ویژه برای جوامع در حال توسعه بسیار سودآور است.
* در برخی از استان های ایران، بی‌سوادی و کم سوادی به وفور یافت می شود که این موضوع جای تأمل دارد زیرا افزایش نرخ بیسوادی در کشور خطرناک است، از این رو چرا قانون تحصیلات اجباری در ایران جدی گرفته نمی‌شود؟
خواندن و نوشتن از جمله وظایف و ماموریت_های آموزش و پرورش و مدارس کشور است و افراد به عنوان مهمترین عنصر جامعه باید خود قدم برای مبارزه با بی سوادی بردارند. حال اگر فردی به هر دلیلی امکان تحصیل در کلاس_های آموزشی را ندارد، باید بسته های آموزشی را دریافت و به کمک افراد خانواده به شیوه خودآموز اقدام کند.
در کشور ما برخی از استان هایی که از شاخصه محرومیت بالایی برخوردار هستند به طبع بی سوادی نیز در آنها بیشتر است اما در کل جمعیت کشور، فاصله باسوادی ساکنان شهر و روستا نسبت به آغاز فعالیت سازمان نهضت سوادآموزی کاهش پیدا کرده است. برپایه آمارهای سازمان نهضت سوادی آموزی استان هایی همچون سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی و شرقی و کردستان نسبت به جمعیت بالای خود بیشترین بیسواد را در خود جای داده اند. از این رو بازنگری در محتوا و روش های آموزشی متناسب با شرایط فراگیران نیز در جامعه ضرورت دارد زیرا سوادآموزی می تواند بستر مهارت‌آموزی افراد شود.
*‌ سوادآموزی بر شاخص‌های توسعه و افزایش سطح رفاه و امنیت تا چه میزان اثرگذار است؟
اهمیت آموزش به عنوان شاخصه مهم در توسعه انسانی موجب شده است، میزان باسوادی افراد به عنوان مهمترین مولفه مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین انجام هرگونه سرمایه گذاری آموزشی، سرمایه گذاری برای تامین سرمایه انسانی تلقی می شود. بدون شک توجه به این مهم شرایط بهبود کیفیت زندگی را فراهم می آورد. در واقع آموزش ریشه همه ابعاد توسعه است و موجب ارتقای کیفیت و بهبود مهارت های انسانی و استعدادهای او می شود و روند پیشرفت و توسعه اقتصادی، سرمایه اجتماعی جامعه را تسریع می کند. سوادآموزی و آموزش به مهمترین مشخصه جهان امروز تبدیل شده است.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایرنا، تحقق توسعه پایدار بیش از هر منبعی به انسان آموزش دیده وابسته است، انسانی که بتواند با تولید علم و دانش به توسعه عدالت اجتماعی و اقتصادی کمک کند، موجب بهبود زندگی بشر در حال و آینده و در سطح جهان می شود.
در دنیای کنونی پیشرفت هر کشوری را با میزان باسوادان آن می سنجند. گسترش و تعمیم آموزش عمومی و فراهم کردن موجبات سوادآموزی یکی از وظایف دولت ها است که افزون بر پاسخگویی به نیازهای اجتماعی و فرهنگی می تواند زمینه ساز رشد و پیشرفت جامعه که توسعه را به دنبال دارد، باشد.