فرصت‌هاي ناب اقتصادي در دل مزارع گل‌محمدي

هر سال با فرا رسيدن روزهاي پاياني ارديبهشت، عطر دل‌انگيز گل محمدي در پهنه مزارع آذربايجان‌ غربي مي‌پيچد و نويد آغاز فصل گلاب‌گيري را مي‌دهد؛ فصلي که علاوه بر شکوفايي طبيعت، رونق اقتصادي را نيز به همراه دارد. اين استان با برخورداري از اقليم معتدل کوهستاني، بستر مناسبي براي کشت گياهان دارويي از جمله گل محمدي فراهم کرده و در سال‌هاي اخير توانسته به يکي از قطب‌هاي نوظهور توليد گلاب در کشور تبديل شود.
ظرفيت‌هاي توليد و سطح زير کشت
طبق آمار اعلام‌شده از سوي سازمان جهاد کشاورزي آذربايجان‌ غربي، در حال حاضر 334 هکتار از اراضي استان به کشت گل محمدي اختصاص دارد که 250 هکتار آن بارور و در مرحله برداشت قرار دارد. سالانه بيش از 750 تن گل تر از اين مزارع برداشت مي‌شود که فرآوري آن منجر به توليد بيش از 900 هزار ليتر گلاب مي‌گردد. شهرستان‌هاي خوي و اروميه بيشترين سطح زير کشت را به خود اختصاص داده‌اند، و رقم غالب کشت‌شده، گل محمدي بومي خوي است که به‌دليل کيفيت بالا و عطر قوي، شهرت خوبي در ميان توليدکنندگان دارد.
فرآوري و بازار مصرف
حدود 80 درصد از گل‌هاي برداشت‌شده براي توليد گلاب و ساير عرقيات گياهي به کار مي‌رود. 15 درصد از گل‌ها به‌صورت خشک‌شده در توليد محصولات غذايي مانند مربا، شربت و گل‌قند استفاده مي‌شود و 5 درصد نيز به‌صورت غنچه خشک صادر مي‌شود. محصولات فرآوري‌شده علاوه بر بازار داخلي، به کشورهاي حوزه خليج فارس، ترکيه و برخي کشورهاي اروپايي صادر مي‌شود که نشان‌دهنده ظرفيت بالاي اين صنعت در ارزآوري و توسعه صادرات غيرنفتي است.
مزيت‌هاي اقتصادي و زيست‌محيطي
گل محمدي محصولي کم‌ آب‌بر و مقاوم به خشکسالي است و با توجه به شرايط اقليمي استان، مي‌تواند جايگزين مناسبي براي محصولات آب‌بر و کم‌بازده باشد. همچنين اين گياه در اراضي شيب‌دار و کم‌حاصل نيز قابل کشت است که فرصتي مناسب براي توسعه کشاورزي در مناطق کوهستاني و مرزي فراهم مي‌کند. فرآوري گل محمدي و توسعه صنايع گلاب‌گيري، اشتغال پايدار در روستاها را افزايش داده و مانع مهاجرت نيروي کار از مناطق محروم مي‌شود.
چالش‌ها و راهکارها
اگرچه توليد گل محمدي در استان روند رو به رشدي داشته، اما صنعت گلاب‌گيري هنوز با چالش‌هايي چون نبود صنايع فرآوري پيشرفته، بسته‌بندي غيراستاندارد، ضعف در بازاريابي صادراتي و کمبود تسهيلات مالي مواجه است. براي عبور از اين موانع، ايجاد واحدهاي صنعتي در نزديکي مزارع، حمايت‌هاي تسهيلاتي، آموزش بهره‌برداران، و جذب سرمايه‌گذاري بخش خصوصي از ضرورت‌هاي توسعه اين صنعت به‌‌شمار مي‌رود.
گلاب‌گيري؛ طلاي معطر و اشتغال‌آفرين در دل روستاها
کارآفرين برتر حوزه کشاورزي و توليد گلاب در گفتگو با خبرنگار ما، با اشاره به ظرفيت اقتصادي فرآوري گل محمدي اظهار کرد: گلاب‌گيري يکي از صنايع سنتي و در عين حال بسيار درآمدزا در کشور است که اگر به‌درستي حمايت شود، مي‌تواند فرصت‌هاي شغلي گسترده‌اي در روستاها و مناطق کم‌برخوردار ايجاد کند.
حسن مرادي افزود: در حال حاضر مجموعه ما با بيش از 50 نفر نيروي مستقيم و حدود 200 نفر نيروي فصلي در فصل برداشت گل محمدي فعاليت مي‌کند. اين صنعت نه‌تنها اشتغال‌زا است، بلکه با سرمايه‌گذاري نسبتاً کم، بازدهي بالايي دارد؛ چراکه گل محمدي در اقليم خشک و نيمه‌خشک ايران بسيار خوب رشد مي‌کند و نياز به آبياري سنگين ندارد.
وي با اشاره به روند سنتي و صنعتي گلاب‌گيري گفت: هر سال از نيمه ارديبهشت تا اوايل خرداد، فصل برداشت گل است. گل‌ها بلافاصله وارد ديگ‌هاي گلاب‌گيري مي‌شوند و بخار حاصل از جوشاندن، به‌ صورت مايع گلاب جمع‌آوري مي‌شود. ما علاوه بر روش سنتي، در واحد صنعتي خود با دستگاه‌هاي مدرن، گلاب را در شرايط کاملاً بهداشتي و مطابق استانداردهاي بين‌المللي بسته‌بندي مي‌کنيم.
مرادي درباره بازار فروش و صادرات گلاب افزود: در حال حاضر يکي از مشکلات ما نبود بسته‌بندي استاندارد و برند ملي واحد است که اگر رفع شود، صادرات اين محصول چند برابر خواهد شد.
اين کارآفرين تأکيد کرد: دولت بايد با ارائه تسهيلات کم‌بهره، آموزش کشت گل محمدي و فرآوري آن، از جوانان روستايي حمايت کند. گلاب‌گيري تنها يک سنت نيست، بلکه يک فرصت اقتصادي است که با توسعه آن، مي‌توان به رونق اقتصادي مناطق محروم و جلوگيري از مهاجرت روستاييان کمک کرد.
مرادي در پايان گفت: گلاب، نماد عطر و هويت ايراني است؛ بايد آن را جدي‌تر ببينيم و به‌عنوان يک ظرفيت صادراتي پايدار، از آن حمايت کنيم.
عصاره‌اي شفابخش از دل گل‌هاي محمدي
کارشناس گياهان دارويي در گفتگو با خبرنگار ما، با اشاره به خواص بي‌نظير گلاب گفت: گلاب يکي از پرکاربردترين عصاره‌هاي گياهي در طب سنتي ايران است که از گل محمدي به دست مي‌آيد و علاوه بر مصرف خوراکي، در درمان بسياري از بيماري‌ها نيز مؤثر است. سارا يوسفي افزود: گلاب داراي خواصي همچون تقويت قلب، آرام‌بخش اعصاب، ضدافسردگي، ضدالتهاب و ضدعفوني‌کننده است. مصرف گلاب براي کاهش استرس، بهبود کيفيت خواب، درمان سردردهاي عصبي و حتي تسکين مشکلات گوارشي توصيه مي‌شود. همچنين گلاب نقش مؤثري در مراقبت از پوست دارد و به‌عنوان پاک‌کننده و شاداب‌کننده طبيعي پوست در محصولات آرايشي نيز استفاده مي‌شود. وي درباره فرايند گلاب‌گيري اظهار کرد: گلاب‌گيري از اواسط ارديبهشت‌ ماه و همزمان با شکوفايي گل‌هاي محمدي آغاز مي‌شود. در روش سنتي، گل‌هاي تازه در ديگ‌هاي مخصوص به‌همراه آب جوشانده مي‌شوند و بخار حاصل از آن از لوله‌اي عبور کرده و پس از سرد شدن به صورت مايع معطر جمع‌آوري مي‌شود. اين مايع همان گلاب خالص است.
يوسفي ادامه داد: هرچه کيفيت گل محمدي بالاتر باشد، ميزان اسانس موجود در گلاب بيشتر خواهد بود. نوع گلاب‌گيري (دو آتشه يا سه آتشه بودن) نيز در غلظت و کيفيت آن تأثير دارد. گلاب دو آتشه که از دوباره تقطير کردن گلاب با گل تازه تهيه مي‌شود، خاصيت درماني بيشتري دارد.
کارشناس گياهان دارويي با اشاره به بازار گسترده صادراتي گلاب تصريح کرد: گلاب ايران، به‌‌ويژه گلاب قمصر کاشان، در سطح جهاني شهرت دارد و به کشورهاي زيادي صادر مي‌شود. لازم است با استانداردسازي و برندسازي، اين محصول سنتي را به‌عنوان يکي از ظرفيت‌هاي اقتصادي مهم در حوزه طب سنتي توسعه دهيم.
يوسفي در پايان گفت: مصرف گلاب بايد با توجه به‌طبع افراد و مشاوره با متخصص طب سنتي انجام شود، به‌ويژه در افرادي با مزاج گرم که ممکن است در مصرف بيش از حد دچار گرگرفتگي يا تحريکات پوستي شوند.
پيش‌بيني استحصال 900 هزار ليتر گلاب از مزارع آذربايجان‌غربي
علي ديانتي اظهار کرد: با فرارسيدن فصل گل‌چيني، برداشت گل محمدي از مزارع آذربايجان‌ غربي از اواخر ارديبهشت‌ ماه آغاز شده و پيش‌بيني مي‌شود در سال جاري بيش از 900 هزار ليتر گلاب از گلستان‌هاي اين استان استحصال شود.
سرپرست سازمان جهاد کشاورزي آذربايجان‌ غربي تصريح کرد: استان آذربايجان‌ غربي يکي از مناطق مستعد کشور در زمينه کشت گل محمدي است و امسال نيز همچون سال‌هاي گذشته برداشت گسترده‌اي از اين محصول ارزشمند صورت خواهد گرفت.
ديانتي عنوان کرد: در حال حاضر 334 هکتار از اراضي کشاورزي استان زير کشت گل محمدي قرار دارد که از اين ميزان، 250 هکتار به مرحله باردهي رسيده و آماده برداشت است.
وي در ادامه افزود: سالانه بيش از 750 تن گل تر از اين مزارع برداشت مي‌شود که فرآوري آن به توليد بيش از 900 هزار ليتر گلاب منجر مي‌شود.
سرپرست جهاد کشاورزي آذربايجان غربي با گراميداشت روز ملي گل محمدي و گلاب، بيان کرد: حدود 80 درصد از گل‌هاي برداشت‌ شده در استان براي توليد انواع عرقيات گياهي، به‌‌ويژه گلاب، مورد استفاده قرار مي‌گيرد. همچنين 15 درصد از محصول به‌صورت گلبرگ خشک در تهيه فرآورده‌هايي چون مربا و گل‌قند به کار مي‌رود و 5 درصد ديگر به‌صورت غنچه خشک به بازارهاي صادراتي ارسال مي‌شود.
وي با اشاره به ظرفيت مناسب استان براي توسعه کشت گل محمدي افزود: عمده‌ترين گونه‌ کشت‌شده در استان، رقم گل محمدي خوي است که از نظر کيفيت و عطر، جايگاه بالايي در سطح کشور دارد. شهرستان‌هاي خوي و اروميه بيشترين سطح زير کشت اين محصول را به خود اختصاص داده‌اند. ميانگين برداشت گل تر در هر هکتار از اين مزارع نيز حدود 3200 کيلوگرم برآورد مي‌شود.
ديانتي اظهار اميدواري کرد با حمايت‌هاي بيشتر در حوزه فرآوري، بسته‌بندي و بازاريابي محصولات، زمينه براي توسعه سطح زير کشت و افزايش سهم استان در بازارهاي داخلي و صادراتي فراهم شود.
سرپرست جهاد کشاورزي آذربايجان‌ غربي همچنين با اشاره به مزيت‌هاي اقتصادي کشت گل محمدي، آن را يکي از محصولات با درآمدزايي بالا براي کشاورزان استان دانست و افزود: به دليل نياز آبي پايين، مقاومت در برابر خشکسالي و قابليت کشت در اراضي شيب‌دار و کم‌بازده، توسعه کشت گل محمدي مي‌تواند به‌عنوان يک راهکار مؤثر در بهره‌برداري بهينه از منابع خاک و آب مورد توجه قرار گيرد.
وي خاطرنشان کرد: در سال‌هاي اخير استقبال کشاورزان از اين محصول افزايش يافته و سازمان جهاد کشاورزي نيز با ارائه نهال يارانه‌اي، آموزش‌هاي تخصصي، تسهيلات کم‌بهره و مشاوره‌هاي فني، زمينه توسعه کشت گل محمدي را در مناطق مستعد فراهم کرده است.
سرپرست جهاد کشاورزي آذربايجان‌ غربي تأکيد کرد: برنامه‌ريزي براي احداث واحدهاي صنعتي گلاب‌گيري و فرآوري محصولات جانبي در استان از جمله اهداف کليدي ما در سال جاري است. راه‌اندازي اين واحدها در نزديکي مزارع نه تنها ارزش افزوده بيشتري براي محصول ايجاد مي‌کند، بلکه به کاهش هزينه‌هاي حمل‌ و نقل و حفظ کيفيت گل تازه نيز کمک خواهد کرد.
وي تصريح کرد: ايجاد زنجيره ارزش از توليد تا مصرف و افزايش برندينگ محصولات استان در سطح ملي و بين‌المللي نيز در دستور کار سازمان قرار دارد.ديانتي افزود: آذربايجان‌ غربي با داشتن ظرفيت‌هاي طبيعي و اقليمي مطلوب، پتانسيل تبديل‌شدن به يکي از قطب‌هاي توليد گل محمدي کشور را دارد و در صورت حمايت‌هاي بيشتر مي‌توان شاهد جهشي چشمگير در صادرات و اشتغال‌زايي در اين بخش بود.
وي گفت: فرآورده‌هاي گل محمدي توليدي استان به کشورهاي حوزه خليج فارس، آسياي ميانه و برخي کشورهاي اروپايي صادر مي‌شود که اين روند با بهبود کيفيت بسته‌بندي و بازاريابي، قابليت توسعه بيشتري دارد.
گلاب‌گيري و زنجيره ارزش اقتصادي و فرهنگي
به گزارش آراز آذربايجان به نقل از اروم نيوز،گلاب‌گيري در آذربايجان‌غربي تنها يک فعاليت فصلي نيست، بلکه بخشي از يک زنجيره ارزش اقتصادي و فرهنگي است که در صورت توجه بيشتر، مي‌تواند به يک برند ملي و بين‌المللي تبديل شود.
با حمايت و برنامه‌ريزي اصولي، اين صنعت مي‌تواند علاوه بر تقويت اقتصاد محلي، به ارتقاي جايگاه ايران در بازار جهاني فرآورده‌هاي گياهان دارويي کمک شاياني کند.
[email protected]