پرداختن به خودکشي در هنر و رسانه لزوماً به معناي ترويج آن نيست
گروه اجتماعي:رضا سليمي طهراني، جامعه‌شناس و استاديار دانشگاه، در نشست »بازنمايي خودکشي و مرگ در هنر و رسانه«» بر دوگانه بودن تاثيرات رسانه‌ها و آثار هنري در مواجهه با خودکشي تأکيد کرد. او افزود که اين آثار، بسته به رويکرد و ويژگي‌هاي مخاطب، مي‌توانند هم موجب تشويق به خودکشي شوند و هم به عنوان ابزاري براي پيشگيري از آن عمل کنند.
خودکشي يک پديده پيچيده و چندوجهي است که در سال‌هاي اخير به يکي از دغدغه‌هاي اصلي جامعه‌شناسان و روانشناسان تبديل شده است. اين پديده نه تنها در زندگي واقعي افراد بلکه در آثار هنري و رسانه‌ها نيز حضور پررنگي دارد. رضا سليمي طهراني، جامعه‌شناس و استاديار دانشگاه، در نشست تخصصي «بازنمايي خودکشي و مرگ در هنر و رسانه و ارتباط آن با مخاطب»، که روز يازدهم آبان‌ماه 1404 در فرهنگستان هنر برگزار شد، به تحليل اين پديده و تأثير آن بر جامعه پرداخت.
هنر و رسانه؛ تيغ دولبه در بازنمايي خودکشي
سليمي طهراني در اين نشست با بيان اينکه رسانه‌ها و آثار هنري مي‌توانند نقش‌هاي متناقضي در مواجهه با خودکشي ايفا کنند، اظهار کرد: »تأثير آثار هنري و رسانه‌اي بر مخاطب، بستگي زيادي به ويژگي‌هاي فردي و اجتماعي او دارد. خود مخاطب، با ويژگي‌هايي که دارد، تعيين مي‌کند که چقدر تحت تأثير قرار مي‌گيرد يا به انجام خودکشي ترغيب مي‌شود.«او در ادامه توضيح داد که يکي از پديده‌هاي روانشناختي در مواجهه با خودکشي، »خودکشي تقليدي« است که در آن فرد ممکن است از مشاهده خودکشي يک شخصيت در فيلم يا سريال، به انجام اين عمل تشويق شود. با اين حال، سليمي تأکيد کرد که اين امر بيشتر در افرادي با ويژگي‌هاي خاص رواني، اجتماعي و جسمي برجسته است و عوامل بسياري مانند ميزان آسيب‌پذيري مخاطب و رضايت او از زندگي در اين زمينه تاثيرگذار هستند.
هنر به مثابه پيشگيري از خودکشي
اما سليمي همچنين بر اين نکته تأکيد کرد که پرداختن به خودکشي در آثار هنري، لزوماً به معناي ترويج آن نيست. او در اين باره گفت: »بسياري از آثار هنري مي‌توانند به خودکشي بپردازند و در عين حال، به نوعي از پيشگيري و آگاهي‌بخشي در اين زمينه کمک کنند. به عنوان مثال، فيلم "طعم گيلاس" عباس کيارستمي يک مواجهه هنري با خودکشي است که در آن قهرمان با ديدن تاثيرات خودکشي در زندگي يک پيرمرد، تصميم خود را تغيير مي‌دهد و اين يک پيام پيشگيرانه به مخاطب است.«
تأثير فضاي مجازي و بازي‌هاي خطرناک
سليمي طهراني همچنين فضاي مجازي را بستر ديگري براي تأثيرگذاري بر نوجوانان و جوانان دانست. او به‌ويژه به خطرات بازي‌ها و اپليکيشن‌هاي آنلاين اشاره کرد و گفت: »برخي از بازي‌هاي آنلاين مانند "نهنگ آبي" که در مراحل نهايي از فرد خواسته مي‌شود دست به خودکشي بزند، مي‌توانند تأثيرات بسيار منفي بر مخاطبان، به‌ويژه نوجوانان داشته باشند و آن‌ها را به سمت خودکشي تشويق کنند.«
عادي‌سازي مرگ در جامعه ايران
سليمي طهراني با اشاره به اينکه مرگ به يک واقعيت اجتماعي برجسته در ايران تبديل شده است، گفت: »ما مرگ را به‌طور روزمره در زندگي خود مي‌بينيم؛ از تابلوهاي شهري و نقاشي‌هاي ديواري گرفته تا مراسم سوگواري و آيين‌هاي مختلف که هميشه در سطح جامعه حاضر هستند. اين مشاهدات، تأثيرات خاصي بر ذهنيت افراد دارند.«
او در ادامه به تفاوت‌هاي طبقات اجتماعي در مواجهه با مرگ اشاره کرد و گفت: «در طبقات فرودست، مرگ بيشتر به عنوان يک واقعيت روزمره و به‌خاطر مواجهه با خطراتي مانند تصادفات، خشونت يا مواد مخدر، پذيرفته شده است. اما در طبقات متوسط، مراسم‌هاي سوگواري به طور فردي‌تر و شخصي‌تر برگزار مي‌شود و تمرکز بيشتر بر يادآوري خاطرات و زندگي فرد متوفي است.«
الگوهاي خودکشي در طبقات مختلف اجتماعي
اين جامعه‌شناس همچنين به تفاوت الگوهاي خودکشي در طبقات اجتماعي مختلف پرداخت. سليمي بيان کرد که در طبقات فرودست، خودکشي معمولاً از سر استيصال، رنج و شرايط اجتماعي دشوار رخ مي‌دهد. اين افراد گاهي خودکشي را به‌عنوان راهي براي رهايي از درد و رنج روزمره مي‌بينند. اما در طبقات متوسط و بالا، خودکشي بيشتر مي‌تواند ريشه فلسفي يا پوچ‌گرايانه داشته باشد.
سليمي طهراني در پايان سخنان خود با اشاره به کم‌حساسيتي فرهنگي نسبت به مرگ در جامعه ايران گفت: »در جامعه ما، مرگ به يک موضوع عادي تبديل شده است و بسياري از افراد نسبت به ريسک‌هاي مرگبار مانند تصادفات رانندگي يا بيماري‌ها حساسيت زيادي ندارند. اين کم‌حساسيتي مي‌تواند در کاهش توجه به افرادي که در معرض خطر خودکشي يا آسيب‌هاي جدي هستند، تأثيرگذار باشد.«به گزارش آرازآذربايجان به نقل از ايسنا،پرداختن به موضوع خودکشي در هنر و رسانه‌ها مي‌تواند تأثيرات مثبت و منفي مختلفي بر مخاطب داشته باشد. در حالي که ممکن است برخي آثار به‌طور ناخودآگاه افراد را تشويق به انجام اين عمل کنند، آثار ديگري مانند فيلم‌هاي پيشگيرانه مي‌توانند آگاهي‌بخشي و کمک به جلوگيري از خودکشي باشند. به علاوه، افزايش حساسيت اجتماعي نسبت به مرگ و آسيب‌هاي آن مي‌تواند در پيشگيري از اين پديده در جامعه موثر باشد.
تاریخ: 1404/08/12 10:06 ق.ظ | دفعات بازدید: 1753