شاهسئونلر
حاضیرلایان:اکبرسعادت
آنادیلیمیز:قزوین، مرکزی، قوم و تهران اوستانلاریندا یاشایان شاهسئونلر قرن‌لر بویو کوچری اولوب و توپلام بیر شکیلده یاشاییب و باشقا خالقلارلا ایلگی‌لری آز اولدوقدان دولایی هئچ بیر باشقا توپلومون ایچینده اریمه‌ییب و اوز فولکلورلارینی و دیل‌لرینی ساغلام شکیلده ساخلاماغی باشارمیش‌لار. بو ائلین ایچینده هله ده تاختا قاپی اولماقدان اؤنجه قاراچادیرلاردا یاشاماغی خاطیرلایان اینسانلارا راست گلمک اولار.
شاهسونلر تاختا قاپیدان سونرا دا آرتیق توپلام شکیلده کندلرده یئرلشیب و دئمه‌لی ایگیرمی اوتوز ایل بوندان اونجه‌یه کیمی، گئنل آراچلار ین (رسانه‌های عمومی) آسیمیله آزارینا اوغراماییب و یئنه ده اوز کولتورلرینه یییه دورا بیلمیش‌لر. آنجاق بو سون اون ایگیرمی ایلده بونلار دا ساوه قوم، کرج، تهران کیمی شهرلرده یئرلشیب و یوز ایل‌لردن بری ساخلادیقلاری عنعه‌لر، گله‌نک‌لر کولتور و فولکلورلاری یوخ اولماغا باشلامیشدیر. آنجاق بونلا بئله شاهسئون فولکلورو هله‌ده آجارلیغینی الدن وئرمه‌ییب و فولکلور وورغونلاری چوخ شئی‌لر بو دنیزدن چیخارا بیله‌جک‌لر.
شاهسئون فولکلورو آذربایجانین ان زنگین فولکلور شاخه‌لریندن بیریسی‌دیر. کئچن ایل قیشدا دوکتور بوسنالی ایله خلجستان بولگه‌سینده خلج دیلی حاقدا بیر هفته‌لیک آراشدیرمالاریمیزدا شاهسئونلرین اونلو عاشیقی عاشیق گونش و هابئله ائل سئون استریوسونون مودورو داوود تورکمن ده کونوللو اولاراق بیزه یانداش اولموشدورلار. او بیر هفته‌ده بو ایکی ائل وورغونونون دانیشیقلاریندا بو فولکلورون زنگین اولماسینا داها دریندن اینانمیشدیم. اوزلجه ایکی نفر یاشلی یا آلایاش شاهسئون بیری بیری ایله دانیشیب دیلله‌شنده بو ائلین نه قدر درین فولکلورا مالیک اولماسینی بیلمک اولار.
او زاماندان بری شاهسئونلرین فولکلورونو توپلاماغی اؤن پیلاندا یئرلشدیردیم. سونرالار سایین مهران بهاری بو ایشین اؤنمینی بیر داها دا منه خاطیرلادی.بوندان اونجه شاهسئون فولکلورو ساحه‌سینده بختیار فرخ جنابلاری‌نین یازدیغی شاهسئون مثل‌لری انترنیت‌ده و ها بئله قومدا یاییملانان و ایندی قاپانان “گویه” هفته‌لی‌یینده یاییملانمیشدی. آیریجا بختیار فرخ شاهسئون بایاتیلارینی دا توپلاماغا باشلاییب‌دیر. نئچه هفته بوندان اونجه قومدا تورک ادبییاتی کیلاسلارینا قاتیلان شاهسئون گنجی سایین حمید قرایی دان بو ائلین زنگین فولکلورونو توپلاماغی ریجاء ائتدیک.حمید ده ایلک ایشی اولاراق شاهسئون فال بایاتیلارینی بیر یئره توپلادی. حمید باشقا فولکلور چئشیت‌لرینی ده توپلاماغا باشلاییب‌دیر، بو ماتئریال‌لار منظم شکیلده هر آی اوخوجولارین قوللوغونا سونولاجاقدیر.
بو بایاتیلارین اولچولری، قافیه‌لری و… حاقدا هله بیر شئی یازماییریق و یالنیز ماتئریال اولاراق یاییملانیر، بونلار توپلانیب بیر یئره ییغیشاندان سونرا بونلارین اوزره آکادمیک آراشدیرمالار گئده بیلهجکدیر.
فال بایاتیلارینا گلدیکده بو نوع بایاتیلاری ایلک اؤنجه ۱۹۹۳جو ایلده آلمانیادا یاییملانان بایقوش درگی‌سینین ایلک ساییندا والی گوزه‌ته‌نین تشبثی ایله علم دونیاسینا تانیتدیریلمیشدیر. والی بو بایاتیلار حاقدا یازیر:
“شاهسئونلرین بو بایاتی فالی، تکجه قادینلار طرفیندن آچیلابیلر. بو فال چئشیدی هامیسال (کولئکتیو) بیر بیچیمده اولار. یاشلی بیر آغ بیرچه‌یین دووره سینه اوتورانلارین بیری، ایسته دی‌یی بیر بایاتی نین بیرینجی بندینی اوخویار. آغ‌بیرچک قرنه (قاری ننه) هر اوخونان بنده اتگینده گیزلتدی‌یی تسبیح مونجوقلاریینان سایار. ۴۱٫جی بایاتی نین بیرینجی بندی فالین یاخچی اورتا، قولای، پیس اولماسینی گورسه ده‌ر. ۴۱٫جی بایاتی نین بیرینجی بندی اوخوندوقدان سونرا، فال آچان قرنه بایاتی نین آردینی اوخویوب، یاخچی، پیس، قولای، اورتا اولدوغونو دئیه‌ر”
والی قیرخ بیر بایاتی اورنک وئرمیشدی، ایندی حمید قرایی‌نین توپلادیغی بایاتیلار نئچه یوز بایاتی اولاجاقدیر. بو بایاتیلارا عین حالدا چئلیده‌نه ده دئییلیر.بایاتیلارین بیرسیراسی قولاغیمیزا تانیش گلسه ده بیر سیراسی داها تانیش اولمایان و بئکر شکیلده بدیعی تصویرلر و مضمونلارلا دولودور. بونلارین چوخو صریح شکیلده کوچری ائل‌لرین دورولوق و صریح لی‌ییندن بیر گوزگودور. عین حالدا چئشیدلی ائل‌لر و طایفالار و میللت‌لر حاقدا باخیشلارا دا بونلارین ایچینده راست گلمک اولار. اؤرنک اولاراق کوردلرین حاققیندا شاهسئونلرین نئجه فیکرلشدی‌یی‌نی بو بایاتیلارین ایچینده اوخویاجاقسینیز. اونودولموش سؤزجوکلر ده بو بایاتیلارین ایچینده آز دئییل.شاهسئون فولکلورونون توپلانیشی ایله آذربایجان فولکلورونون تانینمامیش بیر آداسی تانینا بیلهجکدیر، بو تانیش‌لیق بیزیم ادبیات دا و دیلده ائتگی‌سیز اولا بیلمز.حمید قرایی نین شاهسئون دلی‌لر طایفاسیندان اولدوغونون خاطیرلاماسی دا گره‌کیر. نییه کی احتمالن بو بایاتیلار هر طایفانین ایچینده چئشیدلی اولا بیلسین، اورنک اولاراق والی گوزه‌ته‌نین توپلادیغی بایاتیلارلا بو بایاتیلارین آراسیندا فرقلر دویولور، بو مسئله بو بایاتیلارین ایکی طایفایا یانی یارجانلی و دلی‌لر طایفاسینا باغلی اولدوغوندان آسیلی اولا بیلر.
بو بایاتیلارین یازیسیندا شاهسئون لهجه‌سی‌نین اوزه‌للیک‌لری امکانیمیز قدری گوز اونونه آلینیب‌دیر.
خاطیرلاداق کی:تورکلر ان قدیم دوورلردن موختلیف یئرلرده یاشاییبلار. بیزه بللی اولان فاکتلار گوستریر کی، سون اوچ مین ایلده تورکلر آسیانین ان اوزاق شیمال شرق ساحیلریندن – ساکیت اوکیانین ساحیلریندن توتموش اوروپانین مرکزینه قدرو جنوبدان آفریقانین شیمال ساحه لرینه قدر بویوک بیر اراضیده مسکن سالیب یاشامیشلار.اونلارین بئله بیرگئنیش أراضیده یاشاماقلارینا باخمیاراق حیات و معیشتلرینده و هابئله عادت و عنعنه لرینده بیر چوخ اورتاق جهتلری وار. بو اورتاقلیق دیلده او قدر گوجلودور کی، دیلچیلیکده اونلاری جغرافی علامتلره گوره بیر-بیریندن فرقلندیریرلر. طبیعیدیر کی، بئله بیر گئنیش أراضیده یاشایان تورکلر دین باخیمیندان واحید بیر دینه ایناماقلاری چوخ ایناندیریجی و مومکون اولا بیلمز. ائله بونا گوره دیر کِی، تورکلر یالنیز دینلرینه گوره بیر-بیرلریندن فرقلنیرلر. تورکلر بوتون دینلره قولوق ائدیر و اونلارین آرالاریندا یهودی ، بودیست، کونفئسیوسچو، مسیحی مسلمان و باشقا دینلره اینانلار تاریخ بویو اولوب و بو گون ده بو وضعیت مووجودور…
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۰۸ خرداد ۱۳۹۵ ساعت ۷:۵۷ ق.ظ
