۱۲سال پیش خشک شدن دریاچه ارومیه را اعلام کردم زیاده‌خواهی باعث نابودی دریاچه شد

گروه اجتماعی: دریاچه ارومیه و مشکلات محیط زیستی آن سال‌هاست که دوستداران محیط زیست و مردم منطقه را نگران کرده است. در دولت گذشته طرح‌های متعددی برای احیای دریاچه ارومیه داده شد اما هیچ کدام به مرحله اجرا نرسید تا اینکه در دولت یازدهم یکی از اولویت‌های زیست محیطی‌اش را احیای دریاچه ارومیه گذاشت. دولت کارگروهی برای احیای دریاچه ارومیه تشکیل داد و عیسی کلانتری، مسوول این کارگروه شد. در همین روزها کارگروه احیای دریاچه ارومیه باید پیشنهادهایش برای احیای دریاچه را به دولت بدهد.در همین زمینه با کلانتری، دبیر کارگروه احیای دریاچه گفت و گویی انجام شده است که می‌خوانید:
*زمانی که مسئولیت احیا و بازسازی دریاچه ارومیه به شما واگذار شد چقدر از وضعیت آن آگاهی داشتید و تصور می‌کردید دریاچه تا این حد مشکل داشته باشد؟
من حدود ۱۲ سال قبل در مورد خشک شدن این دریاچه هشدار را داده بودم، اما آن زمان کسی توجه نکرد. چون همان زمان حدود ۴ میلیارد متر مکعب آب تبخیر می‌شد در حالی که ورودی آب به دریاچه ۱٫۵ میلیارد متر مکعب بود، پس خشک شدن دریاچه طبیعی بود. بنابراین مدت‌ها بود که در جریان وضعیت آن بودم و می‌دانستم که چه اتفاقی برای دریاچه افتاده است؛ برای همین زمانی که مسئول این طرح شدم اعلام کردم که برخلاف تصورهایی که می‌شود امکان احیای آن وجود دارد.
*آن زمان وزیر جهاد کشاورزی بودید؟
نه ؛ من آن زمان مشاور بودم اما به هر حال سال‌ها به عنوان وزیر در این کشور کار کردم و می‌دانستم که وضعیت محیط زیست کشور چگونه است. دهه ۷۰ روند کم آبی دریاچه شروع شد و باید همان سال‌ها تلاشی برای حفظ آن می‌شد تا الان به اینجا نمی‌رسید.
*شما تبخیر را عامل خشک شدن دریاچه می‌دانید؟ چون کارشناسان عوامل دیگری را اعلام می‌کنند.
تبخیر و سدها هر دو بر روی خشکی تاثیر گذاشتند، چون از طرفی آب به اندازه کافی وارد آن نشد و بعد هم تبخیر آب را کم کرد. متأسفانه همان آب هم در کشاورزی استفاده شد. بنابراین استفاده خوبی از آب دریاچه نشد و کشاورزان منطقه هم با زدن چاه به مشکلات دریاچه دامن زدند. به هر حال عوامل متعددی برای خشکی آن اعلام شده اما به نظر من عوامل انسانی و طبیعی هر دو دست به دست هم دادند.
*اما کشاورزی در زمان شما در آن منطقه بسیار شدت گرفت.
آن زمان توسعه این منطقه را بر مبنای کشاورزی قرار دادند، در حالی که من همان زمان هم هشدار دادم اما وزارت نیرو طرح‌هایی برای سد زدن و استفاده از آب تصویب می‌کرد و از سوی دیگر نمایندگان استان هم حمایت می‌کردند. حتی پل میانگذر شهید کلانتری هم که زده شد ما اعلام کردیم که مشکلات محیط زیستی فراوانی ایجاد می‌کند؛ به نظر من تمام این مشکل‌ها به خاطر زیاده‌خواهی ها بود. حتی وقتی اولین هشدارها را سازمان‌های بین‌المللی هم دادند، باز هم توجهی نشد.
*کارگروه چه برنامه‌ای برای احیای دریاچه دارد؟
پیشنهاد ما در کارگروه این است که حق آبه دریاچه ارومیه بازگردانده شود و اینکه از سال ۹۸ هم آب از رودخانه زاب به این دریاچه وارد می‌شود. همچنین باید خسارت کشاورزان در حوزه آبریز جبران شود تا آن‌ها هم از کشت در حاشیه آبریزهای منتهی به دریاچه پرهیز کنند. باید راهکارهای تشویقی برای کشاورزان داشته باشیم تا از آب دریاچه برای کشاورزی استفاده نکنند و آب آن هدر نرود.
*با این حال کارشناسان معتقدند که این دریاچه فقط آبگیری می‌شود و حیات اکولوژیک آن بازنمی گردد؟
این نظر کارشناسان است، اما من موافق نیستم. با طرح‌های که داریم حدود ۴ هزار و ۲۰۰ کیلومتر از آب این دریاچه با غلظت نمک ۲۵ درصد از تامین می‌شود، حتی آرتمیاها هم دوباره در این دریاچه حیات پیدا می‌کنند. ما تلاش می‌کنیم که حتی فلامینگوها و پرندگانی که به این دریاچه مهاجرت می‌کردند باز هم بازگردند و دوباره دریاچه به شرایط قبلی بازگردد.
*چقدر طول می‌کشد که دریاچه دوباره احیا شود؟
حداقل به اندازه سال‌هایی که طول کشید تا خشک شود باید برای احیای آن صبر کرد. به این زودی نمی‌توان نتیجه گرفت.
*اما بسیاری از کارشناسان می‌گویند دریاچه ارومیه نیاز به راه حلی سریع دارد اگرنه این دریاچه تا پایان تابستان بیشتر دوام نمی‌آورد؟
البته طرح زود بازدهی داریم که حتما باید در هیئت دولت تصویب شود اما استان‌های اطراف هم باید کمک کنند. ما در کارگروه کمیته راهبردی ستاد احیای دریاچه ارومیه مصوب کردیم که در استان‌های آذربایجان غربی، شرقی و کردستان سه شورای منطقه‌ای تشکیل شود؛ به هر حال کمک مردم منطقه بسیار موثر است.
*موضوع انتقال آب از دریای خزر هم مطرح است؟
این طرح بسیار اصلا علمی نیست. سال ۹۸ آب از دریاچه زاب به آن وارد می‌شود و همین می‌تواند کمک بزرگی باشد. ما اصلا روی این موضوع کار نمی‌کنیم.
*چقدر احیای آن هزینه دارد؟
هنوز در مورد هزینه برآوردی نشده است. اما چیزی که مهم است تداوم بودجه است تا دریاچه احیا شود نه اینکه یک سال بودجه کلان اختصاص دهیم و بعد سال‌های آینده آن را رها کنیم.
*در این زمینه سازمان‌های بین المللی هم کمک می‌کنند؟
کمک سازمان بین الملل در حد حرف است و یک در هزار کمک می‌کنند. تا الان تنها در زمینه مطالعه به ما کمک کردند. البته کشورهای اروپایی و آمریکا قبلا برای بهبود اوضاع و احیا همکاری کرده‌اند.
*موضوع دیگر این است که چندی پیش وزیر نیرو اعلام کرد که به دلیل خشکسالی امکان احیای دریاچه حداقل تا ۱۵ سال وجود ندارد.
نه این موضوع صحت ندارد. می‌توان با برنامه ریزی درست و ادامه دار دریاچه ارومیه را دوباره زنده کرد اما این به شرطی است که به این طرح به عنوان یک طرح ملی نگاه شود و با تغییر یک مدیر و مسئول نگاه به این طرح تغییر نکند. اتفاقا من معتقدم که احیای آن می‌تواند به حل مشکل کم آبی و خشکسالی کشور هم کمک کند.
*برخی کارشناسان معتقدند که در احیای دریاچه، نهادهای مردمی هم می‌توانند کمک کنند. شما از تخصص این نهادها هم استفاده می‌کنید چون اعلام کردید که همه باید کمک کنند؟
ما در کارگروه یک شورای فرهنگی اجتماعی تشکیل دادیم که با کمک نهادهای مردمی به احیای دریاچه کمک کند، چون ما معتقدیم که مردم منطقه در این زمینه بسیار می‌توانند کمک کنند.
به هر حال مانند هر کار دیگری باید فرهنگ سازی کرد و مردم را نسبت به عواقب خشک شدن دریاچه آگاه کرد چون با خشک شدن کامل آن نه تنها مزارع کشاورزی آسیب می‌بینند بلکه نمک دریاچه می‌تواند بسیار بیماری زا باشد.