گرد و غبار با منشا داخلی مخرب‌تر است
گروه جامعه:بک کارشناس حوزه گرد و غبار ضمن بیان اینکه گرد و غبار همیشه یک پدیده درون مرزی نیست، گفت: یکی راهکار مقابله با گرد و غبار تعامل با کشورهای اطراف است. ضیاالدین شعاعی ، درباره منشاهای ایجاد گرد و غبار در کشور گقت: تقریبا هفت سالی از تشکیل ستاد ملی مقابله با گرد و غبار می‌گذرد و به‌نظر می‌رسد که ظرف این مدت منشاهای گرد و غبار شناخته شده‌اند اما اینکه این منشاها کی فعال می‌شوند و چگونه فعال می‌شوند بستگی به میزان بارندگی و ذخیره آب در تالاب‌ها دارد و تعداد دفعات خیزش، شدت و محل وقوع گرد و غبار دقیقا تابع الگوی بارشی سال گذشته است.
وی ادامه داد: بخشی از گرد و غبار شرق کشور مربوط به کف تالاب هامون است که متاسفانه ۱۰ تا ۱۵ سال خشک شده بود اما در سال جاری خوشبختانه آب خوبی گرفته است بنابراین هامون منشا گرد و غبار سال جاری نیست اما رودخانه‌های بالادست مانند رودخانه فراه و دهانه هنوز منشا گرد و غبار منطقه مرزی ایران و افغانستان هستند و این در حقیقت تهدیدی برای منطقه است.
مدیر سابق ستاد ملی مقابله با گرد و غبار اضافه کرد: تالاب‌های شادگان و هورالعظیم در اطراف اهواز نیز می‌توانند منشا گرد و غبار باشند اما اینکه این‌ها کی فعال می‌شوند و چگونه فعال می‌شوند بستگی به میزان بارندگی و ذخیره آب در آنها دارد.وی افزود: اگر ما از سال ۹۲ تا کنون نوسانات و شدت و ضعف گرد و غبار را تحلیل کنیم، خواهیم دید در سال‌هایی که خشکسالی بسیار شدید بوده و آبی داخل تالاب‌ها انبار نشده است و یا بارش‌های صورت گرفته در سدهای بالادست کنترل شده و حق‌آبه‌ها داده نشده است تعداد دفعاتی که با پدیده گرد و غبار در کشور مواجه شده‌ایم، بیشتر بوده است. معمولا سال‌هایی که حق‌آبه تالاب جازموریان در جنوب کرمان رها نمی‌شود یا بارشی در آن مناطق صورت نمی‌گیرد این تالاب به منشا گرد و غبار مرکز ایران تبدیل می‌شود و شاید سوء مدیریت‌های ما در طول ده‌ها سال گذشته باعث شد که در دهه ۸۰ یعنی از ۱۰ ۱۵ سال پیش به این طرف، گرد و غبار به یک معضل اجتماعی و جدی در کشور تبدیل شود.
این عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور در پاسخ به این پرسش ایسنا که چند درصد از منشاهای گرد و غبار کشور داخلی و چند درصد خارجی هستند، اظهارکرد: با توجه تعداد حوادث گرد و غبار رخ داده در کشور باید گفت تعداد یا درصد طوفان‌های گرد و غبار که منشا خارجی دارند بیشتر از کانون‌های داخلی بوده است و استان‌های غرب کشور بیشتر تحت تاثیر گرد و غباری قرار گرفته‌اند که از شرق سوریه و غرب عراق بلند می‌شود و به سمت کشور می‌آید.
وی در ادامه گفت: اما به لحاظ اینکه چند درصد از منشاهای گرد و غبار آسیب بیشتری وارد می‌کنند؛ یعنی درصد آسیب از کدام منشا بیشتر است، تجربه ۴، ۵ ساله ما نشان می‌دهد منشا گرد و غبار داخلی آسیب زنندگی بیشتری نسبت به گرد و غبار با منشا خارجی دارد. این کارشناس حوزه گرد و غبار توضیح داد: طوفان های گرد و غبار با منشاهای داخلی مانند هندیجان، جاده حمیدیه در جنوب اهواز چون به شهرها و نقاط مسکونی نزدیک هستند ، باعث می‌شوند گرد و غبار بیشتری بلند شود و ذرات گرد و غبار تنوع بیشتری از دانه ریز تا دانه درشت داشته باشد و در برخی موارد می‌توانند موجب رخداد حوادثی مانند قطعی برق اهواز شوند. به همین دلیل گرد و غبار آسیب زننده و پرخسارت ما معمولا منشا داخلی دارد ولی تعداد آن کم است.
شعاعی با اشاره به اینکه براساس آمارهای بارش در کشور امسال برخی از استان‌های پر بارش ما دچار کمبود بارش هستند و بالعکس استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان در بخش پر بارش قرار گرفته‌اند، اظهار کرد: میزان کم بارشی و پر بارشی یک عدد نسبی است و نسبت به بارش‌هایی که آن مناطق و استان‌ها در گذشته داشته‌اند، سنجیده می‌شود بنابراین نمی‌توان قضاوت کرد که در سال‌های آینده گرد و غبار خواهیم داشت یا خیر؟
وی اضافه کرد: ممکن است در سال‌هایی با آبگیری برخی تالاب‌ها گرد و غبار نداشته باشیم مانند آبگرفتگی هامون که امسال وضعیت آن نسبتا خوب است، در نتیجه گرد و غبار زابل و زاهدان را نداشته باشیم. به‌همین دلیل باور ما در ستاد مقابله با گرد و غبار در سال‌های قبل این بود که راهکار مقابله با گرد و غبار تعامل با کشورهای اطراف است چراکه گرد و غبار همیشه یک پدیده درون مرزی نیست.
این کارشناس حوزه گرد و غبار در پاسخ به این پرسش که منشا و کانون‌های داخلی گرد و غبار کشور را چگونه باید مدیریت کرد، گفت: تعداد دفعات وقوع طوفان گرد و غبار تابع بارش است و اگر بارش خوبی صورت بگیرد و زمین‌ها رطوبت بگیرند، گرد و غبار تسکین پیدا می‌کند. کمتر اتفاق می افتد اما در مناطقی که به‌دلیل نبود پوشش گیاهی با ورود به فصل بهار و اوایل تابستان این رطوبت تبخیر می‌شود و زمین مستعد گرد و غبار می‌شود می‌توانیم به نوعی با مدیریت پوشش گیاهی و مدیریت چرا و حفظ رطوبت به شکل‌های مختلف وقوع گرد و غبار در آن سال را یا کنترل کنیم یا شدت آن را به حداقل برسانیم. وی افزود: در مدیریت گرد و غباری که منشا آن تالاب‌ها هستند باید حق آبه تالاب‌ها را جدی بگیریم و وزارت نیرو باید باور کند که تالاب‌ها اکوسیستم‌های زنده هستند و لازم است حق‌آبه آنها را رها کند تا در تالاب‌ها رطوبت ایجاد شود و بدین ترتیب مانع وقوع گرد و غبار شوند. این کارشناس حوزه گرد و غبار ادامه داد: در برخی موارد نیز مدیریت تالاب در اختیار ما نیست مانند تالاب هامون که بخش بزرگ آن در کشور افغانستان قرار دارد و به‌دلیل اینکه آنها نیز بر حق‌آبه آن ادعاهایی دارد تعامل با این کشور مشکل است اما ما معتقد هستیم که تالاب هامون یک تالاب بین‌المللی است و باید احیای آن در دستور کار هر دو کشور قرار گیرد و با افزایش تعاملات بین‌المللی سالانه یک حداقل آبی وارد این تالاب شود تا مانع از تبدیل آن به منشا گرد و غبار باشد اما به‌طور کلی کنترل گرد و غبار با مدیریت منابع آب، مدیریت رطوبت و مدیریت پوشش گیاهی ممکن است. وی در پاسخ به این پرسش که جنگ‌های منطقه چقدر در تداوم گرد و غبار تاثیر دارند، اظهار کرد: من شخصا روی این موضوع کار کرده‌ام و میزان خیزش گرد و غبار را با مسئله جنگ مقایسه کردم و شواهد خیلی تایید کننده‌ای در تاثیر جنگ‌ها بر گرد و غبار در مقیاس منطقه‌ای وجود ندارد اما در مناطقی که نیروهای نظامی خاکرریز زدند و براثر حرکت تانک‌ها دشت را بر هم ریختند و پوشش گیاهی را از بین بردند، شواهدی موجود است که شدت گرد و غبار در این مناطق به‌دلیل اینکه در معرض فعل و انفعالات نظامی بوده‌اند بالاتر بوده است اما در این مورد گزارش دقیقی هنوز منتشر نشده است با این حال استدلال و منطق علمی تایید می کند که ایجاد ترافیک و تغییر در چسبندگی خاک دشتی که به صورت طبیعی محکم و تثبیت شده است می‌تواند در تشدید گرد و غبار موثر باشد.
وی ادامه داد: توصیه ما در پژوهشکده آبخیزداری این است که باید با اتخاذ روش‌های ارزانی مانند پخش سیلاب، آبخوانداری، ایجاد پوشش‌های گیاهی یکساله و چندساله و استفاده از رطوبت زمین در زمان‌های بارندگی می‌توانیم این عرصه‌ها را به عرصه‌های تولیدی و عرصه‌های غیر مستعد برای تولید گرد و غبار تبدیل کنیم. شعاعی اضافه کرد: عرصه‌هایی داریم که با آموزش مردم و به کمک روش‌های ارزان در زمانی که باران و برف می بارد با ایجاد شیارهایی در زمین و ذخیره رطوبت واقعا توانسته تیم بدون پرداخت هزینه‌های سنگین برای آبیاری پوشش گیاهی طبیعی ایجاد کنیم. ما توصیه‌مان این است که مدیریت جامعی در این عرصه‌ها باید صورت گیرد و بهره‌گیری از روش‌های مختلف آبخیزداری و آبخوانداری و روش‌های سنتی نهال‌کاری در برخی مناطق که اقلیم آنها مساعد است می‌تواند جوابگو باشد.
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۰۱ خرداد ۱۳۹۹ ساعت ۱۱:۰۶ ق.ظ
