کودک، دروغ‌گویی و راه‌های مقابله با آن

آرزو وجاهتی
گروه اجتماعی:بسیارند والدینی که ازدروغ گویی کو دکشان اظهار گلایه می کنند و به رغم تلاش برای از بین بردن این عادت زشت در کودکشان ،‌ ناکام می مانند.
آنها سعی می کنند تمام نیازها ی کودک را برطرف کنند و او را از همنشینی با کودکان ناصالح دور نگاه دارند.
بااین حال ،او باز هم دروغ می گوید و دروغ گویی کودک زمینه بی اعتمادی والدین رافراهم می کند.
دانستن این نکته حائز اهمیت است که دروغ گویی از امری کوچک و ساده آغاز می شود و اگر با آن برخورد مناسب صورت نگیرد ، به تدریح به مرضی خطرناک تبدیل می شود. دروغ گویی به طور ذاتی در درون هیچ کودکی نیست واین در واقع محیط ناسالم است که باعث بوجود آمدن این رفتار زشت می گردد .
البته باید بدانیم که نباید به اجبار از کودک بخواهیم راست بگوید ، بلکه باید شرایط مناسب برای دروغ گفتن را فراهم نکنیم . به منظور پیشگیری از عوارض سوء دروغ گویی ، در ابتدا با علل دروغ گویی در کودکان آشنا می شویم و سپس به طرح راه کارهایی برای اصلاح آن می پردازیم .
*چه چیز دروغ است و چه چیز دروغ نیست_؟
بیش از شناختن علل دروغ گویی و راه های اصلاح آن ،‌بهتر است ابتدا دروغ واقعی را از دروغ غیر واقعی تشخیص دهیم . یعنی به درستی دریابیم که چه چیز واقعا دروغ است و چه چیز دروغ نیست .
*انواع دروغ عبارت اند از :‌
۱-دروغ تخیلی:گاهی حرف های کودک زاییده خیالش است ،یعنی کودک چیزی را که می بیند و چیزی را که تصور می کند ، یک می پندارد. ۴ سالگی سن مخالفت با شماست ،‌کودک در این سن مخالفت می کند ، لگد می زند ، اشیا را پرت می کند و …
او مشغول خیال پردازی است و نمی تواند واقعیت را از خیالات خود جدا کند وهمین موضوع سبب می شود که کودک خیالات خود را واقعیت بپندارد و چیز هایی را برای شما تعریف کند .
که شما فکر کنید دروغگو شده است ،‌ولی چنین نیست . او دروغگو یا دیوانه نیست بلکه به یکی ازمراحل رشد خود رسیده است که نمی تواند بین خیالات و واقعیات فرق بگذارد.(_احمدی ، ۱۳۸۳ )
۲-دروغ اکتشافی : کودکان گاهی ممکن است دروغ های اکتشافی بگویند که ببینند تا کجا می_توانند قسر در بروند و تجربه کنند . آنها می_خواهند بدانند که اگر قوانین را بشکنند ،‌چه اتفاقی می افتد به این معنی این کار یکی از گام_هایی است که به سوی استقلال بر می دارند. (_استراتون ، ترجمه فنائیان )
۳-دروغ شاخدار:‌ این نوع دروغ شامل خود ستایی افراطی یا اغراق در باره یکی از اعضای خانواده یا یک تجربه می باشد.
۴-دروغ واقعی : دروغی است که ازترس تنبیه شدن و رهایی از مجازات گفته می شود . این نوع دروغ ، خطرناک ترین و بدترین نوع دروغ است که باید هر چه زودتر جلوی آن را گرفت ، درغیر این صورت ، عادتی ناپسند خواهد شد. (‌معتمدی_)
علاوه بر شناخت انواع دروغ باید بدانیم که گروهی از کودکان به خاطر دارا بودن تیپی خاص ، بیشتر دروغ می گویند . آنها بچه هایی اند که در گروه جوشی قرار دارند.
۵- گروه جوشی : این گروه را می توان با (_(_آماده بودن در زمان حال )) توصیف کرد . آنها نسبت به آنچه در زمان حال می گذاردو در حال اطرافشان وجود دارد ، کنجکاوی و دقت نشان می دهند .
این کودکان به علت نیازی که به حرکت دارند و شتابی که در عکس العمل هایشان وجود دارد.
به همین جهت متمایل به شعر ، افسانه گویی و دروغ پردازی می شوند و از آنجا که می خواهند خود را غیر عادی جلوه دهند و جلب توجه کنند ، این تمایل در آن ها شدت و قوت می گیرد (موکیولی ، ترجمه خدیوی زند ).
* ویژگی های کودکان دروغگو
کودک دروغگو دارای ویژگی هایی است که برخی از آن ها به قرار زیر است، حقایق را کتمان می کند، احساس حقارت می کند، اعتماد به نفس او پایین است، دچار ضعف شخصیت است، همواره تمایل به جلب توجه دیگران دارد، به والدین و اطرافیانش اعتماد ندارد و پر حرف است . ( خورشیدی )
*راه کارهای اصلاح دروغ گویی در کودکان
شما والدین عزیز باید توجه داشته باشید که راه کار شما در مقابله با دروغ کودکتان بستگی به نوع آن دارد. بنابراین :‌
-اگر دروغ کودک شما از نوع دروغ تخیلی است توجه داشته باشید که با شنیدن حرف های ظاهرا عجیب و غریب کودک ،‌فورا با او مانند یک دروغگو رفتار نکنید و حرف هایش را باخشونت تکذیب نکنید ، بلکه کم کم به او بفهماند که جه جیز هایی واقعیت دارند و چه چیز_هایی غیر واقعی اند .این نوع خیال پردازی ها گاهی تا سن دبستان نیز ادامه دارد . (معتمدی )
-اگر کودک شما در گروه جوشی قراردارد ، باید بدانید که دروغ گویی در گروه جوشی کمتر از گروه های دیگر خطرناک است ، زیرا دروغ گویی او ناشی از سوء نیت یا بد خواهی نیست ، بلکه تمایل ساده ای است برای گول زدن نزدیکان و متعجب ساختن آنها .
از این رو باید کاملا دقیق و هوشیار باشید و رویاهای دروغ زای او رااز بدو تولدش نابود کنید . نشان دهید که کارهایش برای مسخره بازی است و در دروغ بودن آنها شکی ندارید و حقیقت را می دانید .
به جای آن که حرف هایش را باور کنید، آن ها را بی موردبشمارید (‌موکیولی ، ترجمه خدیوی زند ) و امادر مورد برخورد با کودکانی که از دروغ واقعی استفاده می کنند ، باید بدانید همان طور که در مورد بیماری های جسمی ابتدا پزشک می کوشد به عامل بیماری پی ببرد و سپس به درمان آن می پردازد ، تربیت صحیح و اصولی نیز ایجاب می کند که ابتدا به علت و انگیزه دروغ گویی فرزند تان پی ببریدو سپس به اصلاح آن مبادرت کنید.
بنابراین نخستین گام برای مقابله بابیماری دروغ گویی وادار ساخته است .سعی کنید در یابیدکه چه چیز کودکتان را به دروغ گویی وادار ساخته است .
دروغ گویی یک نشانه است ، یعنی ممکن است نشانه رفتار غلط شما با همسرتان باشد یا کودک به طور اتفاقی احساس کند که اعتماد شما را نسبت به خود از دست داده است . پس ،قبل از هر چیز بین خود و فرزندتان احساس اعتماد بوجود آورید.
به طور کلی سعی کنید . قبل از آنکه دروغ گویی برای فرزندتان به صورت عادت در آید ‌انگیزه دروغ گویی او را کشف کنید ( معتمدی ) واکنش عاقلانه شما در مقابل دروغ کودکتان باید مبنی بر ابراز حسن تفاهم و توجه کامل به هدف اصلی دروغ باشد و نه چشم پوشی از معنی حقیقی آن یا توبیخ کودک.
علاوه برنکات بالا ،ذکر چند نکته الزامی است :‌ کودکتان راباکودکان دیگر یا حتی باخواهر و برادرش مقایسه نکنید، کودکتان را به هیچ عنوان تحقیر نکنید ،یا به او تهمت نزنید (بهرامی ،۳۸۱ )، از کودکتان بخواهید اندازه رادر کلام و بیان رارعایت کند، دوستان کودکتان را کنترل کنید (_خورشیدی ،۱۳۸۱ )
با توجه به مطالب ارائه شده در ارتباط با علل و عوامل دروغ گویی می توان به این نتیجه رسید که مهم ترین عامل موثردردروغ گویی کودکان خانواده آنهاست .
بنابراین با به کاربستن راه کارهای ذکر شده خواهید توانست در پیشگیری و درمان دروغ گویی کودکان تاثیر گذار باشید.