کتاب و کتابخانه میراث ماندگار دانش و تجربه بشر

عباس رنجبر کلهرودی
گروه گزارش : کتاب و کتابخانه ، میراث ماندگاری که دانش و تجربه نسل های گذشته و اقوام و فرق گوناگونن را در همه ادوار تاریخ در اختیار جویندگان دانش قرار می دهند.تمدن بشری با کتاب و کتابت به منصه ظهور رسیده است.
مقاله مذکور باجمال نقش کتاب و کتابخانه و اثرگذاری آن در عرصه تفکر و عقلانیت در جامعه را بررسی و تشریح نموده است.
حضرت علی (ع) در وصیت به امام حسن(ع) می فرماید: ” فرزندم اگر چه عمر من همچون کسانی که پیش از من بودند ، دراز نبود اما با همان مهلت کوتاه بدیده کاوشگری در کارشان نگریستم و درچون و چند کار و اخبار سرگذشت و زندگیشان اندیشه کردم و در احوال و اوضاع بازماندگانشان مطالعه نمودم و چنان در بحر مستقرق بودم که دریافتم خودم یکی از آنان هستم بلکه فراتر از این در سیر تاریخ چگونگی زندگیشان چنان آمیختم که احساس کردم با اولین و آخرینشان زندگی کرده ام تاریخ آینه تمام نمائی است که گذشته اقوام و ملل را بخوبی می نمایاند و تاریخ صاحب همه تجربیاتی است که بشر از بدو زندگی تاکنون داشته است.
کتاب و کتابخانه پیر تاریخ است و عظمتی به عظمت تاریخ و قدمتی به قدمت انسان دارد. انسان توسط کتاب و کتابخانه سوابق و افکار و کردار خود را نگهداری کرد و دانش و سنن خویش را حفظ نمود. کتاب و کتابخانه به ایمان و عقاید دوام بخشید و اولین وسیله گسترش دانش شد. شاید کتاب و کتابخانه خالق تمدن نباشد اما بدون آن تمدن دوام نمی یافت.
کتاب آسمانی اسلام قرآن و رسالت پرعظمت رسول اکرم (ص)با ” بخوان ” آغاز شد و معجزه گرانسنگش که از تمامی معجزات پیامبران پیشین بزرگتر بود ؛کتاب بود و کتابش نیز قرآن آنچه خوانده می شود نام یافته است. در این کتاب آسمانی چندین بار نان کتاب همراه با حکمت و نور و هدایت آمده است.کتاب عرصه اندیشه و تفکر است.
کتاب نمایشگاه دانش و معرفت بشر است.کتاب چراغ , نه آفتاب تابانی است که همه زوایای تاریک زندگی بشری را روشن کرده است.
کتاب آیینه وحی و الهامات الهی و میراث ماندگار تجارب و اندیشه بشری وحاصل تراوش و زایش اندیشه و عقلانیت جامعه انسانی در طول تاریخ و نردبام تعالی و تقدس فردی است.
کتاب “نامی پر معناست کتاب همیشه تجلی گاه اندیشه اندیشمندان و ناقل افکار و تجربه دیگران بوده است .
کتاب نتیجه تعقل نسلهای گذشته است که به نسلهای بعدی به ارث رسیده است . کتاب آبینه روزگار است که در آن ” رازهای سر به مهر” بی شماری را می توان دید.کتاب “کارنامه فرهنگ و معرفت بشر است.” و “کتاب المثنای ریز نقش انسان است و کتاب برگزیده ای از والاترین سنت ها است که از اندیشه به نوشته در آمده است. ” کتاب یکی از ارکان اساسی در آموزش پرورش ، پژوهش و تحقیق است .کتاب در بیان حقایق دروغ نمی گوید.تملق نمی ورزد .
دوست و آشنا نمی شناسد و حقیقت های بی شماری را با همه تلخی به زبان شیرین بیان می کند .
کتاب برای تو هر که باشی هرچه باشی با هر مدرک منصب و مقام همیشه یک خدمتگزار صدیق است .
کتاب بوستان دانشمندان است. گل و ریحان هایش هر کس را از خود بی خود می کند .کیست که از عطر و بوی بوستان و گلستان سعدی مدهوش نگردد ؟ کیست که بیت الغزل های حافظ را بشنود و ” وثوق به الطاف خداوندی را احساس ننماید ؟
صفحات بسیاری از کتاب ها اسنادی است که رسواگر زورگویان ، مزوران ، ریا کاران و دغلبازان تاریخ است و از سوئی نور و روشنائی از صفحات آنها به بیرون می تراود که در فروغ آن انوار می توان به حقیقت راه یافت.
فروغ صبح دانائی کتاب است
کتابخانه از ابتدا تاکنون خاطره آغاز و انجام بسیاری از تمدنها ،حکومت ها ،افراد و افکار و عقایدشان و ادیان را بخاطر سپرده است . کتابخانه ” سرگذشت آب از سرگذشتگان ” را درسینه خود دارد.
شاید بسیاری فکر کنند این اندیشه که دارند و این عمل که انجام داده و می دهند برای اولین بار است که به منصه ظهور میرسد در حالیکه صدها بار این فکر و عمل تجربه شده است و ثواب و عقابش نیز بر عاملان آن مشخص گردیده است .نیوتن دانشمند معروف میگوید: “اگر من توانسته ام (افق را) اندکی دورتر از دیگران ببینم بدان سبب است که بر شانه های غولان ایستاده ام . و این باصطلاح غولان دانش، در کتابخانه جمعند.کتابخانه مکتب دریافت حقیقت هاست.
حقیقتی که امام صادق (ع) در مورد آن میفرماید: ” از آسمان هم بلندتر است ” و کتابخانه همیشه یکی از مراکز مهم تعلیم و تعلم و دانش اندوزی و دانش آموزی بوده است .
میگویند : ” بحر در کوزه ای نمی گنجد”. اما دریاها و اقیانوسها با همه امواج مواجشان و کوهها با همه بلندیشان در لابلای صفحات کتابهای کتابخانه بسیار حقیربنظر می رسند.
انسان علاوه بر غذائی که برای بقای جسم او لازم است احتیاج به غذای معنوی نیز دارد و کتابخانه یک مائده الهی است که بر روی همه گسترده است و هر کس بهر اندازه که بخواهد می_تواند بدون هیچ مانعی از آن بهره گیرد.
کتابخانه کلام و پیام خداوند قرآن ،که فاروق حق و باطل و بیان کننده هر چیزاست و سنت و سیرت رسول خدا و ائمه اطهار محمدآل محمد(ص) و اجماع علمای اسلام و بحث های عقلی و نقلی آنان را در درون خود دارد.کتابخانه جایگاه دانشمندان بزرگ دنیاست .
ارسطو معلم اول ، سقراط و شاگردش افلاطون ،فارابی (معلم ثانی)با اندیشه های مدینه فاضله اش ، حجه الحق ابوعلی سینا، خواجه نظام الملک طوسی، خواجه نصیرطوسی ،افصح المتکلمین سعدی، لسان الغیب حافظ ، مولوی صاحب منصبان ، ظالمان و جباران تاریخ چون “چنگیرخان مغول” و ” تیمورلنگ” معلم ، مفسر محدث ، فقیه ، حکیم ، طبیب و خلاصه همه اندیشمندان بصف درخدمت ایستاده اند و بدون هیچ سفارش، تایید و معرفی و توصیه ای می_توانید از آنها و تجربیاتشان و نتیجه اعمالشان آگاه شوید. کتابخانه بشما می گوید که ” کی چه کسی است .کتابخانه مکانی است که در آن ” دریاهای نور” ” فن های نفیس ” و “باغهای بهشت ” ” چراعهای هدایت و شریعـت” “کلیدهای بهشت ها ” و دانشنامه و دانش بشر و …. به میراث نهاده شده است .و در نهایت کتابخانه پنجره ای است که بسوی دریای بیکرانه علم و دانش و”نور” باز میشود.
کتابخانه همچون مدرسه و دانشگاه ملجا و مامن علم و دانش است که با فراهم ساختن منابع ارزشمند موجب گردش اطلاعات وارتقاءدانش و بینش آحادمردم و غنای فکری جامعه وجهان می گردد.
کتابخانه گنیجنه گرانقدری است که درهای علم و دانش و معرفت را به روی جویندگان و شیفتگان دانش می گشاید و تغییر جهان بدون عبور از مسیر مطالعه ، کتاب و کتابخانه متصور نیست.
کتابخانه صرفا خانه , انبار و موزه کتاب نیست.کتابخانه مخزن و شاهراه اطلاعات است. درجهان امروز کلیه برنامه ریزی ها براساس اطلاعات استوار است. اطلاعات و اقتصاد اطلاعات جایگاه ویژه ای در جامعه مدرن دارد و بخشی از این اطلاعات از محل کتابخانه ها بگردش در می آید.
کتابداری علم دانش شناسی است. درکتابداری سخن بر سر آن “روشی” است که منجر به استفاده صحیح از منابع و ماخذ کتابخانه خواهد شد. آشنائی به اصول کتابداری پژوهنده سرگردان را یاری می کند تا آنچه را میخواهد بیابد و کاری دوباره و البته بیهوده نکند.
کتابداری استخراج دانش از “کان خرد کتابخانه ” است . و کتابداری جدید بقول دکتر کارل وایت: امکان استفاده مداوم و کامل از نیرویی است که مجموعه میراث تمامی نسلهای بشر را در تمامی اشکال آن جمع آوری متشکل و قابل استفاده می_سازد.
کتابدار کلید گنج دانش را در دست دارد و از دیرباز پاسدار این میراث نفیس را کتابدار نامیده اند وظیفه کتابدار آموزش است و وی نقش معلم راهنما را بازی می کند و علاوه بر این کتابدار نقش بس خطیر تری را بعهده دارد و آن نگهبانی از میراث فرهنگی کشور است همچنین او یک مشاور فرهنگی برای مراجعین به کتابخانه است.
بی تردید اگر کتاب ها خوانده نشوند زحمات و تلاش های شبانه روزی خردمندان درهمه ادوارتاریخ ضایع خواهد شد و اگر کتابخانه_ها از خوانندگان و علاقمندان خالی باشند کتابخانه جز مشتی چوب و کاغذ نخواهد بود که به ظرافت کنار هم چیده شده اند !