کتاب در سبد خرید خانواده ها جایگاهی ندارد

آیدین پورخامنه
گروه فرهنگی: اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان با تغییر هر روزه قیمت‌ها موافق نیست و معتقد است ناشران به‌عنوان مرجع باید این کار را انجام دهند اما متولیان این حوزه می‌گویند به‌طور معمول ناشران قیمت پشت جلد کتاب را زمانی تغییر می‌دهند که هزینه‌های جاری از جمله انبارداری افزایش یابد و منفعت‌طلبی هدفشان‌ نیست. قیمت پشت جلد کتاب در زمان چاپ در شناسنامه آن ثبت می‌شود، اما ممکن است کتاب ماه‌ها و سال‌ها در انبار ناشر یا کتاب‌فروش باقی‌بماند. رکود بازار و شرایط اقتصادی مخاطب‌های کتاب، باعث طولانی‌تر شدن فاصله میان چاپ و فروش کتاب شده‌، در حالی که قیمت کاغذ و مواد اولیه لازم برای چاپ کتاب و همچنین خدمات در این مسیر، چند برابر شده‌ است.
ناشر به عنوان تولیدکننده کتاب، مرجع تعیین قیمت کتاب است اما از سال گذشته زمزمه‌های تغییر قیمت کتاب توسط کتاب‌فروشان شنیده شد. اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان شهریور ۹۹ با اعلام اینکه ناشر، مرجع تعیین قیمت کتاب است، در اقدامی از شکل‌گیری هرج و مرج در بازار کتاب جلوگیری کرد.
هومان حسن‌پور رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان ، درباره روند تغییر قیمت کتاب‌هایی که چند سال از انتشار آنها گذشته‌ است، گفت: اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان درباره قیمت کتاب هنوز نظر قطعی نداده‌ است. سال گذشته بازار در شرایط خاصی قرار گرفت این سوال مطرح بود که آیا کتاب‌فروشان می‌توانند قیمت کتاب را تغییر دهند؟ در پاسخ شفاهی به این پرسش که در حضور موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران و سازمان تعزیرات مطرح شد، اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان اعلام کرد، با توجه به اینکه قیمت کتاب بعد از چند سال بسیار بالا رفته‌، ناشر می‌تواند با برچسبی که نام ناشر را داشته‌ باشد، قیمت کتاب را تغییر دهد. به گفته حسن‌پور برای مثال اگر پنج سال از چاپ کتاب گذشته‌باشد، قیمت پشت جلد درج شده، ممکن است برابر با قیمت تولید جلد کتاب‌هایی باشد که در این روزها چاپ می‌شود، یعنی حتی اگر ناشر بتواند آن کتاب را بفروشد، نمی‌تواند کتاب جدیدی را چاپ کند.
تغییر قیمت کتاب به دلیل منفعت‌طلبی نیست
حسن‌پور تاکید کرد: ناشران تا زمانی که اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان به نتایج قطعی برای قیمت کتاب برسند، با استفاده از برچسبی که نام انتشارات در آن درج شده‌باشد، می‌توانند قیمت کتاب را در موارد ضروری تغییر دهند.
وی ادامه داد: در ماه‌های اخیر قیمت همه کالاها جهش یافته اما قیمت کتاب مانند دیگر کالاها تغییری نکرد؛ در نتیجه ناشران در این روزها با کمبود نقدینگی مواجه هستند. اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان با تغییر هر روزه قیمت‌ها موافق نبوده و تاکید دارد که ناشران به عنوان مرجع، این کار را انجام دهند. باید این نکته را در نظر داشت که معمولا ناشران قیمت پشت جلد کتاب را تغییر نمی‌دهند و اگر تغییر دهند، فقط به دلیل قیمت انبارداری است و نه منفعت‌طلبی.
به گفته رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران، این اعلامیه اتحادیه به این منظور صادر شد که ناشران، مرجع باشند و کتاب‌فروشان به سلیقه خود، قیمت کتاب را تغییر ندهند.
وی تاکید کرد: برای جلوگیری از هرج و مرج این اتفاق افتاد. زیرا گاهی کتاب‌فروشان قیمت کتاب را تغییر می‌داند و ناشر از این روند اطلاع نداشت. البته بسیاری از کتاب‌فروشان استاندارد عمل می‌کنند، اما تعدادی از کتاب‌فروشان روند بازار را برهم زده بودند. این روند موقت است تا نتیجه قطعی گرفته‌شود که قابل استناد قانونی باشد.
حسن‌پور با بیان اینکه پیش از این، اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان، مرجع قیمت‌گذاری کتاب نبود، ادامه داد: هیچ مرجعی جز ناشر برای تعیین قیمت کتاب وجود نداشت و برای تغییر قیمت کتاب باید برچسب ناشر با اسمش روی آن درج شده‌باشد. همچنین مشتری می‌تواند قیمت کتاب را از روی سایت ناشر استعلام و درباره درستی آن اطمینان یابد.
کتاب‌فروشان قیمت را از سایت ناشر استعلام کنند
فقط ناشرها نیستند که از فروش کتاب چند سال پس از انتشار ضرر می‌کنند، کتاب‌فروشی که چند سال کتاب را در فروشگاهش نگه داشته و در نهایت باید با قیمت چند سال قبل بفروشد، هم در این روند ضرر می‌کند.حسن‌پور با تاکید بر ضرورت فعالیت ناشر در تغییر قیمت پشت‌جلد کتاب، بیان کرد: کتاب‌فروش اگر با ناشر ارتباط دارد، می‌تواند از او برای تغییر قیمت، برچسب بگیرد یا با مراجعه به سایت ناشر، قیمت را به مشتری اعلام کنند.به گفته رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران، ایراد کتاب این است که ناشر از ابتدا مجبور است قیمت را پشت جلد درج کند.
این در حالی است که اگر میان تولید یک کالا و عرضه آن کمی زمان صرف شود، کالا در زمان تولید قیمت نمی‌خورد، بلکه در زمان خروج و عرضه قیمت می‌خورد، اما کتاب در روز نخست قیمت می‌خورد و ناشر آن را چاپ و انبار می‌کند.
حسن‌پور با اعلام اینکه هزینه تولید کتاب ۷۰۰ تا ۸۰۰ درصد افزایش یافته‌ است، ادامه داد: کتاب مانند کالاهای دیگر نیست و ناشر نمی‌تواند با سرعت زیاد قیمت آن را تغییر دهد، زیرا مخاطب کتاب را نمی‌خرد. بنابراین شاید کتاب بعد از چاپ چند سال در انبار ناشر باقی بماند.
نخستین کالایی که قانون درج قیمت روی آن اعمال شد
پیش از این، ناشری از درج قیمت در شناسنامه کتاب خودداری و اعلام کرده‌بود برای دسترسی به قیمت کتاب باید به سایت این نشر مراجعه شود؛ رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان با تاکید بر اینکه قیمت کتاب باید در شناسنامه آن درج شود، افزود: کتاب نخستین کالایی بود که قانون درج قیمت روی آن اجرا شد. پیش از انقلاب هم قیمت کتاب را در آن چاپ می‌کردند. در نظام بازار و عرضه، باید روی هر کالایی قیمت درج شده‌باشد.
وی در توضیح یک شکایت از طرف مشتری بیان کرد: اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان یک شکایت دریافت کرده‌بود، البته شاکی مقداری کم لطفی داشت. از ناشر برای درج برچسب ۲۰ هزار تومانی روی کتاب ۷۰۰ صفحه‌ای که سال ۸۰ چاپ شده‌بود و ۲ هزار تومان قیمت پشت جلد داشت، شکایت کرده بود. در حالی که اگر در این روزها بخواهند این کتاب را چاپ کنند، حداقل قیمت آن ۲۵۰ هزار تومان خواهدشد. این در حالی است که ناشر، برچسب قیمت ۲۰ هزار تومانی روی کتاب زده‌بود تا بتواند هزینه انبار را حساب کند. فرد شکایت کرده بود که کتاب را سال ۸۰ چاپ کرده‌اند و نباید قیمت تغییر داده‌شود.
ناشران در روند قیمت‌گذاری کتاب به عنوان مرجع شناخته‌ می‌شوند. رضا یکرنگیان مدیر انتشارات خجسته با بیان اینکه، از گذشته، همیشه ناشر کتاب را قیمت‌گذاری می‌کند، گفت: ناشر بر اساس قیمت تمام‌شده درصدی را برای تخفیف پخش و کتاب‌فروش در نظر می‌گیرد. همیشه ناشر قیمت کتاب را تعیین می‌کرد، اما پیش از این قیمت‌ها تا این اندازه تغییر نمی‌کرد، به دلیل رکود شدید اقتصادی این اتفاق افتاده است.به گفته یکرنگیان، اگر قیمت کتابی که پنج سال پیش منتشر شده‌، در عدد ۶ ضرب شود، برابر با قیمت انتشار آن کتاب در این روزهاست. وی افزود: همیشه ممکن بود، کتابی مدت طولانی در کتاب‌فروشی باقی بماند، اما به دلیل رکود بازار عنوان‌های بیشتر، زمان طولانی‌تری در انبار می‌مانند. این در حالی است که کتاب‌فروشان به جای ۱۰ نسخه از یک کتاب فقط دو یا سه نسخه به شرکت پخش سفارش می‌دهند.
خروج کتاب از سبد خرید خانواده
در نتیجه رکود بازار کتاب و افزایش مواد مورد نیاز برای تولید کتاب، ناشران و کتاب‌فروشان در طولانی مدت ضرر می‌کنند، زیرا نمی‌توانند با درآمد حاصل از فروش کتاب، مواد اولیه مورد نیاز را تهیه کنند.
یکرنگیان در این زمینه گفت: افرادی که مسئول فرهنگی هستند باید اقداماتی انجام دهند زیرا آنقدر فکر مردم مشغول مسائل دیگر بویوژه معیشت است که به فکر مطالعه نمی‌افتند. زمانی کتاب را در ۱۰ هزار نسخه چاپ و سه دور در سال تجدید چاپ می‌کردم، این در حالی است که این روزها همان کتاب را ۲۰۰ نسخه بیشتر نمی‌توانم چاپ کنم.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایرناپلاس، مدیر انتشارات خجسته اعلام کرد: کتاب همیشه از سبد خرید خانواده بیرون بوده‌ است. وقتی که کتاب در ۱۵۰ تا ۲۰۰ نسخه چاپ می‌شود برای کشوری با جمعیت ۸۰ میلیون نشانه خوبی نیست.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com