کتاب حافظه و زبان گویای تمدن بشریت

مریم همتی
گروه فرهنگی:کتاب ازارزشمندترین کالاهای فرهنگی به شمار می رود که تاثیر بسزایی بر میزان آگاهی و ارتقای فرهنگ یک کشور دارد و می_تواند مسیر دستیابی به توسعه پایدار را هموار سازد. در واقع مطالعه و تفکر صحیح از راهکارهای اصلی رویارویی با فرهنگ و تفکر بیگانه است و سبب پویایی اندیشه قشرهای گوناگون جامعه می شود. تاثیر اندیشه های انسان بر ابعاد گوناگون زندگی، ضرورت مطالعه و خواندن کتاب را بیان می کند زیرا این مقوله می_تواند سبب ایجاد یک مبنای جدید و یک مسیر خاص شود و سرنوشت میلیون ها انسان را تغییر دهد. در این میان باید دانست که سرانه مطالعه در ایران از متوسط جهانی بسیار پایین تر است و این موضوع زنگ خطری برای عرصه های مختلف جامعه به شمار می رود.
*ارایه راهکارهای مناسب در زمینه گسترش فرهنگ مطالعه
اکنون همگان بر این واقعیت واقف هستند که کتاب و کتابخوانی آینه تمام نمای رشد مدنیت فرهنگ و تمدن بشری به شمار می رود. هر جامعه_ای که خواهان پیشرفت و توسعه است و می کوشد تا در چرخه تکامل و پیشرفت قرار گیرد، باید برای این مؤلفه تعیین کننده، جایگاه ویژه ای قایل شد. غفلت از این امر سبب می شود تا جامعه در عرصه فرهنگ و تمدن ارج و اعتباری نداشته باشد و از همین رو دست اندرکاران و طراحان سیاست های کلان بایستی برای حوزه فرهنگ اولویتی خاص قایل شوند. بر این پایه برگزاری روز کتاب و کتابخوانی نه تنها به منظور یادآوری اهمیت کتاب و ترغیب مردم به کتاب خوانی بلکه برای فراهم آوردن زمینه های تولید و بهره گیری بیشتر از این کالای فرهنگی است.
*وسعت جهان اندیشه با گسترش کتابخوانی
‏کتاب نتیجه تلاش، خلاقیت و هنر نویسنده‌ای به شمار می رود که از موهبت الهی تفکر و توان نویسندگی برخوردار است. ‏هنگامی که کتابی تدوین و ارایه می شود، جهان اندیشه وسعت بیشتری می یابد و گامی در راه تعالی فرهنگی جامعه برداشته خواهد شد. توجه دولتمردان باید همواره معطوف به حمایت از صاحبان اندیشه مولفان و نویسندگان باشد. هنگامی که این قشر تنها به فعالیت در این عرصه بیندیشند و آثار جدید و فاخری را خلق خواهند کرد.
*دلیل کم توجهی به محصولات فرهنگی
ماشینی شدن زندگی، توجه بیش از اندازه به امکانات صوتی و تصویری به جای آثار مکتوب گرانی کتاب، متنوع نبودن آثار، تعداد نسخ کم مطبوعات، برنامه های تبلیغاتی اندک در حوزه کتاب، ترجمه های نامناسب کتاب های خارجی شرایط نامساعد آموزشی و پرورشی، وضعیت خاص رسانه ها و مطبوعات و وجود مشکل های اقتصادی و پویا نبودن عرصه تحقیقات در زمره موانع اصلی کاهش خوانندگان کتاب قرار دارند و از آنجایی که فناوری های نوین در دنیای کنونی جایگاه ویژه ای در روند آموزشی و یادگیری بدست آورده اند و به عنوان رسانه های آموزشی نقش گسترده ای در توسعه ساختاری و اجتماعی در میان جوامع بشری ایفا می کنند و بر رسانه های نوشتاری نظیر کتاب، مجله و … تاثیر گذاشته و توجه همگان را به خود جلب کرده اند اما با قدری تفکر خواهیم دانست که کتاب به لحاظ دارا بودن ویژگی های خاص همچنان با استواری نقش تاریخی خود را در انتقال دانش، فرهنگ و هنر از نسلی به نسل دیگر حفظ کرده است.
*میزان گرایش به مطالعه یکی از شاخصه_های توسعه
امروزه میزان گرایش به مطالعه از شاخصه های توسعه به شمار می‌رود. بررسی‌ها نشان می‌دهد سرانه مطالعه وضعیت مطلوبی در ایران ندارد و مردم از خرید و مطالعه کتاب استقبال نمی کنند و همچنین اقدام های لازم و جدی جهت ترویج و اشاعه فرهنگ مطالعه صورت نگرفته است. برای رفع موانع و ایجاد بستر لازم به منظور گسترش فرهنگ مطالعه، نهادهای مختلف از جمله خانواده، مدرسه ها و نظام آموزشی، کتابداران و رسانه های گروهی و ناشران باید همگی به طرف مشخصی حرکت کنند.
حوزه کتاب و نشر در کشور در وضعیتی قرار دارد که می توان از آن به عنوان یک بحران یاد کرد. شواهدی نظیر سرانه پایین مطالعه، تعداد نامتناسب کتابخانه های عمومی، شمارگان پایین کتاب های منتشره، تعداد بالای ناشران غیرفعال و … از جمله نشانه های این معضل هستند.
*نقش رسانه ها و نهادهای آموزشی در گسترش فرهنگ کتابخوانی
دشوارترین وظیفه در اشاعه فرهنگ کتابخوانی در هر جامعه‌ای بر عهده مدارس و نظام آموزش و پرورش آن جامعه است. اگر دانش آموز در مدرسه با کتاب آشنا شده و لذت مطالعه خودآموزی و افزایش معلومات عمومی را درک کند به مطالعه بسیار اهمیت می دهد. از نظر کارشناسان برای بهبود نابسامانی‌های موجود در نظام آموزشی و گسترش فرهنگ مطالعه با غنی کردن کتابخانه ‌های مدارس، برگزاری جلسات نقد و بررسی کتاب در کلاس‌های درس، اهدای کتاب به دانش آموزان به عنوان جایزه، دعوت از نویسندگان و اهل قلم جهت ایراد سخنرانی در مدارس، معرفی و تقدیر از اعضای فعال کتابخانه_های مدارس و… می‌توان به این مهم رسید.
*نقش کتابداران و کتابخانه‌ها در گسترش فرهنگ کتابخوانی
کتابداران کتابخانه‌ها، از عوامل موثر در ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی به شمار می‌روند.
کتابداران با روش‌های خلاقانه خود می‌توانند فعالیت‌های کتابخوانی را رشد داده و حتی به حوزه‌های بیرون از کتابخانه بکشانند.
کتابداران، بیشتر با افرادی سر و کار دارند که خود این افراد، عادت به مطالعه داشته و کتابخوان هستند، پس باید بتوانند با در اختیار قرار دادن منابع لازم، نیازهای این قشر را برآورده کنند. اما کمبود منابع موجود و گاه فقدان آنها، سبب می‌شود که افراد مراجعه کننده به کتابخانه‌ها حضور خود را کمرنگ‌تر کنند و تمایل آنها به طرف منابع به صورت شخصی برود.
*نقش دولت و رسانه های گروهی
شیوه حکومت و همچنین شرایط اقتصادی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر جامعه نقش بزرگ و غیر قابل انکاری در ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی دارند. در این زمینه نقش فرهنگ، سنت های اجتماعی و متولیان فرهنگی بیش از همه مهم و حیاتی جلوه می کند. توسعه فرهنگ مطالعه و کتابخوانی، یک عزم همگانی را می‌طلبد اما سهم دولت نیز بسیار مهم است.
*تاثیر کتاب های مناسب تلفن همراه بر روی مطالعه
به جای »کتاب های مناسب تلفن همراه« بهتر است در مورد نسخه های دیجیتالی کتاب ها سخن گفت زیرا تلفن همراه با داشتن امکاناتی چون توئیتر، فیس بوک، اینستاگرام و … در بهترین حالت نوعی مینیمالیست ادبی»سبک ساده« را ترویج می کنند اما در صورتی که کتاب ها در اپلیکیشن ها یا تبلت های ویژه عرضه شوند به طور قطع خواننده عمیق تر غرق در مطالعه می_شود.
در نبود فرهنگ خواندن متون طولانی کتاب_های دیجیتالی کوتاه چند صفحه ای که خواننده بهای آنها را پرداخته مناسب است. فضای مجازی نه تنها بر فرهنگ مطالعه بلکه بر اصالت فرهنگ به گونه ای عام موثر و بعضی مواقع مخرب محسوب می شود. به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایرنا، فضای مجازی فرهنگ کپسولی وسطحی مینیمال را تبلیغ می کند در حالیکه فرهنگ و کتاب و موسیقی و نمایش فرهنگی به مخاطب اجازه تفکر می دهد و انسان را به تداوم در یافتن انتهای داستان یا اثر فرهنگی می کند.
EMAIL.agazadeh1@gmail.com