چوب معلم زمزمه محبت یا ابزار ترویج خشونت

مریم جلوداران
گروه جامعه: این روزها اخبار زنجیره ای تنبیه بدنی دانش آموزان در رسانه ها و فضای مجازی دست به دست می شود، مساله ای که پیدا کردن ریشه و دلایل و البته صحت و سقم آن می تواند به بازگرداندن آرامش به دستگاه تعلیم و تربیت کمک کند.
تنبیه بدنی در گذشته و برای دانش آموزانی که اکنون والدین فرزندان امروز هستند، با توجه به شرایط و فضای جامعه آن روزها هرگز کارگشا نبوده است، به طبع آن دانش آموزان امروزی، با روحیه ای متفاوت را نیز نمی توان با ابزار خشونت آمیز به جایگاه مناسب و مطلوب تربیتی رساند.
با بالا رفتن سطح سواد خانواده ها و تغییر و تحولات جامعه و راه یافتن فناوری های روز دنیا در بین خانواده ها، دیگر نمی توان از راه های کهنه و نخ نما، برای تربیت دانش آموزان استفاده کرد و چه بسا تنبیه بدنی نتایج معکوس به همراه داشته باشد و از کودکان و نوجوانان افرادی خشونت طلب بسازد.
حاضر جواب بودن به همراه چاشنی جسارت در بین دانش آموزان از یک سو و فقدان آموزش معلمان در مواجهه با رفتارهای متفاوت بچه ها در گروه های سنی مختلف باعث شده تا در برخورد با مسایل، تنها راه، تنبیه بدنی انتخاب شود، موضوعی منسوخ شده که صرفا با انتشار خبرهای ضد و نقیض در فضای مجازی، خشونت معلمان و فضای ناامن مدرسه را در اذهان عمومی ترسیم می کند.
دستگاه تعلیم و تربیت که خود وظیفه پرورش و جلوگیری از ناهنجاری های اجتماعی را دارد، به دلیل نقش و وظیفه حساس خود همواره در تیررس نقد و انتقاد قرار دارد و کوچکترین خطا، مساله ای بزرگ خودنمایی می کند که ضمن زیر سوال بردن تمامی تلاش های آموزشی و پرورشی، قداست و وجهه معلمان را نیز در برابر والدین و دانش آموزان پایین می آورد.
هر چند که باید اعتراف کرد مدیریت حدود ۳۰ دانش آموز در یک کلاس درس البته در برخی مواقع کلاس های ۴۵ نفری، توسط معلم زحمتکش، کاری بس دشوار است، اما هنر معلمی نیز همین است که بتواند با بهره گیری از تجربه و دانش خود، فضایی در کلاس ایجاد کند که ضمن حفظ اقتدار و جایگاه معلمی، مامنی آرام برای دانش آموز باشد.
البته انتشار اخبار تنبیه بدنی دانش آموزان در هفته های اخیر و با وجود اینکه در ماه های اول سال تحصیلی هستیم، باعث شد تا فخرالدین احمدی دانش آشتیانی وزیر آموزش و پرورش که به تازگی سکان مدیریت این وزارتخانه را به دست گرفته، به تنبیه بدنی دانش‌آموزی در روستاهای استان زنجان که منجر به پارگی پرده گوش یک دانش آموز مقطع هفتم شد، واکنش نشان دهد.
مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارتخانه اعلام کرد که دانش آشتیانی در راستای دفاع از سرمایه اجتماعی قاطبه فرهنگیان که با تنبیه بدنی مخالف بوده و صادقانه و دلسوزانه به امر تعلیم و آموزش فرزندان مردم می پردازند و به منظور رعایت حقوق دانش آموزان و با عنایت به ممنوعیت تنبیه بدنی در مدارس و آثار سوء آن در امر آموزش و پرورش با پیشنهاد تعلیق معلم متخلف به مدت سه ماه موافقت کرد.
معاون پژوهشی وزیر آموزش و پروش نیز با بیان اینکه تنبیه دانش آموزان در مدارس به هیچ وجه وجاهت قانونی و فقهی ندارد، گفت: متخصصان تعلیم و تربیت نیز بر این باورند که تنبیه بدنی نه تنها اثر مثبتی بر جای نمی گذارد بلکه اثرات مخرب آن به مراتب بیشتر است.
حجت الاسلام محی الدین بهرام محمدیان اظهار داشت: از نظر فقهی و حقوقی، هرگونه ضرب و جرح ولو از جانب والدین که ولایت بر فرزندان خود دارند، مجاز نیست و گاهی دیه نیز در پی دارد و در آموزش و پرورش نیز هیچ مجوز قانونی برای تنبیه بدنی دانش‌آموزان وجود ندارد.
وی ادامه داد: کسانی که مرتکب این تخلف شوند، به پرونده آنها در هیئت رسیدگی به تخلفات اداری رسیدگی می‌شود که ممکن است تذکر شفاهی، تذکر کتبی، درج در پرونده، تعلیق از کار و حتی اخراج در پی داشته باشد.
کارشناس مسایل آموزش و پرورش نیز روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار حوزه آموزش ایرنا با بیان اینکه در روزهای گذشته تنبیه بدنی دانش آموزان بازهم خبرساز شد، اظهار داشت: برخورد مسئولان مدرسه با چند دانش آموز در استان کرمان بر سر نپرداختن سهم کمک های مردمی، برخورد خشن یکی از مسئولان مدرسه با چند دانش آموز به خاطر دیر رسیدن به مدرسه در استان گیلان و راهی بیمارستان شدن یک دانش آموز در سیستان و بلوچستان به علت ضربه های پیاپی آموزگارش، دوباره گفت و گو درباره خشونت در مدرسه و ریشه های آن را بر سر زبان_ها انداخت.
محمدرضا نیک نژاد ادامه داد: گرچه تنبیه بدنی دانش آموز در کرمان به سرعت رد شد اما این مساله که خبررسانی چنین رخدادهای تلخی تا چه اندازه می تواند جلوی رویدادهایی از این دست را بگیرد مورد واکاوی و بررسی قرار نگرفته است.
وی اضافه کرد: بی گمان بازگو کردن موارد تنبیه دانش آموزان و دلایل معلمان برای این کار از یک سو و پیگیری های سرنوشت دو طرفه چنین خشونت هایی از سوی دیگر، می تواند بخشی از این گرفتاری را حل کرده و دست کم فضا برای شکافتن ریشه ها و نسخه نویسی بر آن و در پایان برون رفتن از چرخه خشونت در مدرسه را فراهم کند.عضو کانون صنفی معلمان یادآورشد: بر روزنامه ها و خبرنگاران است که خشونت در سه ضلع آموزش یعنی آموزگار، دانش آموز و فرادستان را خبری کنند و با این کار با فرهنگ خشونت در جامعه و مدرسه به رویارویی برخیزند.
نیک نژاد بیان داشت: با کمتر از یک میلیون فرهنگی و بیش از ۱۳ میلیون دانش آموز آن هم با این گستردگی جغرافیایی می توان به این نتیجه رسید که بیشترِ فرهنگیان در وظیفه حرفه ای خود به چارچوب های حرفه ای و اخلاقی باور دارند و چنین رفتارهای خشنی را بر نمی تابند اما برای جلوگیری از تنبیه بدنی و خشونت در همین اندازه کم نیز باید تلاش کرد.
وی اضافه کرد: بر کسانی که با تاریخ آموزش و پرورش آشنایی دارند آشکار است که ریشه های فرهنگی و تاریخی تنبیه در آموزش و تربیت به تاریخ آغاز آن در کشور ما برمی گردد.
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش خاطرنشان کرد: برای نمونه سعدی که دستی در اخلاق و تربیت داشت می سراید ‘استاد و معلم چو بود بی آزار/ خرسک بازند کودکان در بازار’ و با این شیوه استاد و معلم را تشویق به تنبیه و کنترل کلاس می کند.
نیک نژاد اظهار داشت: از سوی دیگر مدرسه به عنوان ادامه و البته کامل کننده تربیت در خانواده نمی تواند از آموزه ها و روش های آن پیروی نکند و هنگامی که هنوز در بیشتر خانواده ها مهم ترین ابزار پرورش زور و تهدید و تنبیه است _می_توان انتظار داشت که مدرسه راهی جدا از خانواده و جامعه بپیماید.
وی یادآورشد: اگر کمی از ریشه ها فاصله گرفته و به سطح نزدیک شویم بی گمان به عوامل بی شماری برخورد می کنیم که یکی از این عوامل نا آگاهی شهروندان با حقوق و وظایف نوین خویش است.
وی اضافه کرد: بی گمان هر فرد برای خدمت در لباس آموزگاری نیاز به آموزش های ویژه برای برخورد با دانش آموزان، آشنایی با حقوق آنان و کنترل هیجانات خود دارد که البته جای این گونه آموزش ها در دانشگاه های تربیت معلم خالی است.
این کارشناس مسایل آموزش و پرورش با بیان اینکه آن سوی قضیه دانش آموزان هستند، گفت: امروزه ساختار آموزشی بیش از آموزش اخلاق، رفتار و پرورش شهروندان دانا، دلسوز، آگاه و راستگو به دنبال ماشین هایی با خروجی های نمره، معدل و رتبه های کنکوری است.
عضو کانون صنفی معلمان بیان داشت: آموزگاران در دوران آموزش در دانشگاه و پس از آن در دوره های نه چندان سودمند ضمن خدمت هیچ گونه آموزشی در زمینه برخورد با دانش آموزان نمی بینند و اخلاق و منش آنان بر آموزه های خانوادگی و اجتماعی و تا اندازه ای غریزی بنا شده است.
نیک نژاد تصریح کرد: از سویی آموزگاران رفتارهای خود را نه بر پایه جایگاه آموزگاری و حرفه ای بلکه به عنوان یک انسان معمولی طرح ریزی می کنند و از سوی دیگر دانش آموز را زیر دست می داند و با کوچک ترین حرکت دانش آموز خارج از چارچوب های رفتاری، بر می_شوبند و گاه رخدادهای تلخی چون ‘تنبیه بدنی’ را پدید می آورند.
نیک نژاد تصریح کرد: در ساختار آموزشی ما آموزش حقوق و تکالیف کمترین سهم را در درون مایه های آموزشی دارند و از این رو خروجی های آن برخوردار از کمترین آموزه های اخلاقی و رفتاری و شهروندی هستند.
وی خاطرنشان کرد: دانش آموزان بی انگیزه به درونمایه هایی که کمترین پیوند را با زندگی کنونی و آینده اش دارد و به تنگ آمده از فشارهای خانوادگی و فرهنگی معدل مدار و کنکور محور و محصور شده در چارچوب های اجتماعی مبتنی بر سلیقه های شخصی و گروهی و به دنبال فرصت برای برون ریزی هیجانات فروخورده و فروکوفته، کلاس، مدرسه و جمع همسالان را بهترین فرصت برای تخلیه می داند و نا آگاه از حق و تکلیف خود، بر روان آموزگار تاخته و او را به واکنش وا می دارد.
عضو کانون صنفی معلمان با اشاره به اینکه اما وجه دیگر این مساله، فرادستان آموزش و پرورش و سیاست گذران کلان در این زمینه هستند، افزود: بیش از دو دهه است که فرهنگیان از شرایط کاری خود ناخشنودند و مسوولان در بسیاری از گستره های آموزشی معلمان را نمی بینند.
نیک نژاد ادامه داد: در حالی که حدود ۷۰ درصد جمعیت کشور در شهرها زندگی می کنند و میانگین تراکم کلاس ها در بیشتر شهرها بالای ۳۰ دانش آموز است، مسوولان با بهانه وجود مدرسه های تک و یا چند دانش آموز، بر طبل کاهش نیروی آموزش و پرورش می کوبند و در دو سه سال گذشته و با وجود افزایش شمار دانش آموزان کشور، بیش از ۵۰ هزار نفر از نیروهای آموزشی را تعدیل کرده اند.
وی بیان داشت: نتیجه این کاهش نیرو، افزایش دانش آموزان کلاس، کاهش کیفیت آموزشی و بالا رفتن تنش میان دانش آموزان و معلم و بروز خشونت است.
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش اظهار داشت: کاهش نیروهای آموزش و پرورش سبب فشار بیشتر به آموزگار و دانش آموز می شود و بی گمان گونه ای از تنبیه روانی و خشونت نسبت به هر دو گروه خواهد بود.