چرشمبه آخشامی
کوچوره ن:هارای سعادت
آنا دیلیمیز:اسکی چاغ لاردان بری ، یئنی ایلین قارشیلاماق تورن و شانلیک لری اورمو دا گوزل دب و یاراشیق لارنان گئچیرلنیر. بایرام آیین دا دورد چرشنبه میز وار ،ایلک چرشنبه »قره چرشنبه« یا »یالانچی چرشنبه« آدلانیب، بو چرشنبه گونونه »چیلله قووان« دا آد وئریب لر.ایکینجی چرشنبه »کول چرشنبه« سی ، اوچونجی چرشنبه »موشتولوق چرشنبه« سی و دوردونجی ایلین» سون چرشنبه« سی یا »آخر چرشنبه« آدلانیب.سون چرشنبه نین آخشامی »چرشنبه آخشامی« آذربایجان خالقی نین یانیندا اوزل بیر یئری وار.
»چرشنبه آخشامی« نین لاب گورکملی دب لریننن »شال ساللاماق«دیر که هر کس اوز یاخین قوهوم یا قاپی قونشی سی نا گئدیب و بیر شال باجادان ساللار، ائو صاحابی دا شالا جوراب ،بویالی یومورتا،یئمیشان باغلار اما بو دبین شانلیکه اورادادیر که ائو صاحابی شال ساللایانی تانیمی یا.بو دب اورمو دا» بئلی بئلی« آدلانار.شالی بویونو سالارلار، قورشاغی بئله باغلایارلار. اونلارین ساللاماق ندن‌لری اوزون‌لوق‌لاری دیر(دیری قورخا-قورخا ایشله‌دیرم، نییه کی بیز شهرلی‌لشمیش، کندلی‌لره باجا قالمایبب). شال‌لار باجالاردان سال‌لاناردی. باجا دا گویده اولدوغو اوچون شال سال‌لانمالی‌دیر. ائولرین بیر قات اولدوغوندان، داملارا دیرمانماق راحات اولاردی. اوغلان اوشاق‌لاری دامدان-داما، شال سال‌لایاردی‌لار. سال‌لانان شالا باغلانان پای‌لار، جوراب، الجک، یومورتا، یئمیش( جویز، بادام، آلما، هئیوا) اولاردی. او زامان باجالاردان سال‌لانماغی اوچون هر کسین گوزو قاپی یئرینه باجادا اولاردی.قوناق‌لار اوزلری یوخ شال‌لاری گلیب، پایلارین آلیب گئدردیلر. بو آرادا شال سال‌لایان چالیشاردی تانینمایا، ائو یی‌یه‌لری ده شال‌لاردان تانی‌یاردی‌لار.
باجالار ییغاشاندان سونرا، شال‌لار پئنجره‌دن سال‌لاندی، پئنجره سالایان بوینون چکیب گیزلتمه‌لی اولوردو. باجالار گئنلیب، نیفی‌دن(تاوان، پَسَر) دووارا گلمیشدی‌لر.ائولر داملار اوجالاندان سونرا، شال‌لار یایلیغا دونوب، قاپی‌لارا باغلاندی. قاپی‌لار چالینیب، گیزله‌نیردیلر. پای‌لار دا ده‌ییشیلیردی. پای‌لار پول اولوب دیر. ائولر نئچه قات‌لاشاندان شال‌لار، قورشاقلار، یایلیق‌لار، پای‌لار ییغیشیلیب. باجا اولمادیغینا گوره گویه، داها باخمیرلار. باجالار شال سال‌لاماغا اورتولوب.آخر چرشنبه گونو و بویوکلرین بازارا گئتمه‌لری:بو گونده عائله‌نین بویوگو اوست اورتولو بازارینا گئدر و آخـرچرشنبه‌یه و نـوروز بایرامینا هرنه لازیم اولورسا آلار ائوه گتیرر. اگر بیر عائله‌نین تازا نیشانلی کورکنی و نیشانلی گلینی اولورسا، اونلارا تاباق آپارماغا لازیم اولان شئیلری آلارلار، اوغلانا پنجک، شالوار، کوینک، باشماق،جوراب، دستمال و کله قند. قدیم زامان کندلرده، کورکن‌لره بئل‌باغی (قورشاق)، دولاق، بیلک دولاغی و تیفتیکدن بورک آلاردیلار. تازا گلین اولورسا، اونا دا چئشیتلی بویالارلا پالتار، رنگی آچیق بویالی چادیرا، چارقد (کلاغایی)، باشماق، بزک وسایلی، قیزیل قولباق،کله قند و یئمه‌لی شئیلر آلارلار.
کوره‌کنه و گلینه تاباق اوچون لازیم اولانلاری آلاندان سونرا اوزونه، عائله‌سینه و هر کیمسه‌یه هر نه بایراملیق وئرمه‌لی‌دیرلرسه، اونو و آخرچرشنبه گونو و بایرام گونلری‌نین یئمه‌لی شئیلرینی آلارلار. بو یئمه‌لیلر زمان - زمان، کند به کند و شهر به شهر بالاجا فرقلری اولار. مثلا قدیم زامان میوه اولان کندلرده اریک، آلما، آرموت، آلی، هئیوا قاخی (قوروسو)، شور بادام ایچی، قوز، کشمش، انجیر و قورو توت، اییده، نوخودچی، اورمو دوشابی، قوز حالواسی و یئددی لوینلر(شیرینیات) اولاردی. لیکن میوه اولمایان کندلرده هدیک(پیشمیش بوغدا، نوخود، مرجی) حالوا ویا بازاردا ساتیلان شیرینیات دان فایدالاناردیلار، آمما شهرلرده صنعتله حاضرلانان شیرینیات، ایره‌لی گلدیکجه چوخلو یئمه‌لی شیرینیلرده آرایا گلیری‌وخلق اونلاردان فایدالانیرلار. بو شیرنیلردن نئچه‌سینین آدینی گتیریریک: شکلات، نوغول، راحت‌الحلقوم، باسلیق، پشمک، شکر‌حلواسی، قوز حالواسی… آخر چرشنبه آخشامیندا اود یاندیرماق:ایندی آخر چرشنبهده اود یاندیرماق، قدیملردن ده یوکسک سوییه‌ده اجرا اولور، او بئله‌دیر‌کی، قدیملر نئچه گون قاباقدان اوشاقلار، یئنی یئتمه‌لر گئدر، چول‌لردن قورو تیکان، قیزیل‌گَوَن، یانمالی تونقال، اودون و آیری یاناجاق زادلار ییغار، ائوده ساخلایارلار. بازار آخشامی (سه شنبه گونو) آخشام چاغی اونو اودلاماغلا شنلیک مراسمینی اجرا ائدرلر. بو اود یاندیرماغین آدینا (نَدوورا یا ندارا) دئییرلر. او مراسملردن بیری نَدوورانین واستوندن آتیلماق‌دیر. قدیملر قیزیل گوَنی اودلایار و باشلاری اوسته توولایاردیلار، بو گوَن شعله لنردی. آمما ایندی بعضیلری آلمینیوم تیکه‌لرینی توولامایا قویور و توولاییرلار، هاوادا شعله‌لنیر، اوشاقلار هو چکیرلر، سئوینیرلر. جوان اوغلانلار هرکس اوز ائوی‌نین قاباغیندا، اگر ممکن اولماسا اوچ- دورد ائودن بیری‌نین قاباغیندا اود یاندیرار و شنلیک یارادارلار.
اوددان آتلانماق
چرشنبهده، گوز قارالدی، کوچه‌لرده تونقال‌لار قالانیب، یاندیریلارلار. تونقالی قالاییب، یاندیرماغا هر کس اودون گتیرر. تونقال‌لار آلیش‌دیقدا هر کس استوندن آتلانار. اوستوندن آتلانان‌لار، گنج‌لر اولارلا. هر کس بیر ایلین کوتولوک‌لرینی اوددان آتیلدیقدا اودا تاپشیرا بیلر. اؤزونو سیلکه‌له‌ییب، اودون آلووندا کوتولوک‌لرینی یاندیرا بیلر. چیریق-چیریق سسلر، کوتولوک‌لرین پاتلاماغینین نیشانه‌سی ساییلار. هر کس گلن ایله گئتمه‌یه یونگول‌له‌شر. اوتدان آتلانان‌لار اورک‌لرینده، بیر شئی‌دیله‌ییب آتلانارلار. قیزلار دا گله‌جک‌لرینه ایسته‌دیک‌لرینی دیله‌یرلر. اودون قیراغیندا اویناماق‌لار دا اولار. اودون باشیندا اولماق، اودون‌لار کؤزه دوشه‌نه‌تک اولار. سونرا هر کس شام یئمه‌یه گئدر(پیلوو یئمک اوچون.)ایندینین چرشنبه‌سینده هر ندن چوخ، تاراققا پاتلاتماق‌لار وار. تاراققالار پاتلاییر. قیز-اوغلانلار دا بیر-بیرلرینین بازلیق‌لارینا چیخیرلار. بیر قیز، گوروب خوشو گلدی‌یی قدر اوغلان، بیر اوغلان دا یولدان کئچن هر قیزدان بازلیق ائله‌ییر. تاراققالار پاتلاییر، سوزلر آتیلیر، هر دن ده قاوالا قاشدی دوشور. چرشمبه‌نین اوت یاندیرماغی چوخ سسلی اولور. قولاق‌لاری باتیریر. شهرلرده گئجه‌نین سونونا تک پاتلادیرلار.
قدیم‌لرده هر کس اوز ائوی‌نین دامیندا اود یاندیراردی و داملاردان عائله‌لر بیری بیری‌ایله ایلگی ساخلایاردیلار. بو مراسم‌ده یعنی داملاردا اود یاندیراندا تامام ائو اهالی‌سی ایشتیراک ائدردیلر. اوغلانلار اوزسئودیگی قیزی نیشانلایاردی و قیزدا اوغلانی گورردی‌کی، گله‌جکده ائلچی‌لیگه گلنلره مناسب جواب وئرسین لاکین کوچه‌لرده اولاندا یالنیز اوغلانلار ایشتیراک ائدیرلر و بئله اولاندا نئجه اوغلان قیزی و قیز اوغلانی گوره‌جک، الله بیلیر
آخر چرشنبه آخشامی آداخلی اوغلانین آتا- آناسی طرفیندن آداخلی قیزلارا تاباق تدارکو گورولر، او تاباقدا چیی (بیشمه‌میش) تویوق اتی، چیی بالیق یا بیر داوار بودو، بیر بویوک آینا گوزل- گوزل چئشیتلی بویالی پالتارلار، چادرا، کلاغایی، باشماق، بیرکله قند، نابات، بیر دیس میوه، بیرجعبه شیرینی، بیر قدر آجیل (پوسته، بادام، فیندیق، قوز ایچی) و قیزین آتا- آناسینا سوقت، اگر اولورسا باجی- قارداشینا دا بایراملیق بیر بویوک بولمه‌یه (مجمعه) قویارلار. بو تاباغی اوغلانین کیچیک قارداشی، اگر قارداشی اولماسا آیری یاخین آداملاریندان بیری، آداخلی قیزین ائوینه آپارار وئرر. بو تاباغی گتیرن اوغلانا چرشنبه‌لیک (کوؤینک، جوراب، شیرینی و یا آیری شئیلر) شاباش وئررلر.چرشنبه آخشامی آپاریلان تاباغین جوابینی، بایرام آخشامی، آداخلی قیزین آتا- آناسی طرفیندن بیر تاباق ایچینده بیشمیش بالیق، بیشمیش تویوق، نئچه جور خورک و یئمک، شاخه نابات، شیرینی، میوه، کوینک، جوراب، دستمال، بویون شالی، قیز توخودوغو بویالی ایپ جوراب و آیری- آیری شئیلرده قویولار، دوزولر و یئنه‌ده آداخلی قیزین قارداشی اولورسا او، اولماسا آیری یاخین آداملاریندان بیر اوغلان بو تاباغی آداخلی اوغلانین ائوینه آپارار. اونلاردا بو تاباق گتیرنه بایراملیق (کوینک، جوراب، دستمال، شیرینی و یا پول بایراملیغی) وئررلر.
آخر چرشنبه آخشامیندا باجالیق یا شال ساللاماق:
قدیملر داملاردا بیر بالاجا پنجره‌یه بنزر قاپی(دربچه) اولاردی، اورادان هم ایشیق گلردی همی‌ده ائوین توستوسو چیخاردی. اونا گوره آداخلی اوغلانلار آخرچرشنبه آخشامی اود یاندیرما مراسمی قورتاراندان سونرا آخشام چاغی، قاش قارالاندا، اؤز نیشانلی‌سینین ائولرینین دامینا چیخار، او باجادان بیر شال (برَک)کی قاباقجادان اوز نیشانلیسی توخویوب و اوغلانا وئریبدیر، ائوین اورتاسینا ساللایار. قیز و قیزین آناسی‌دا بیلرلر، بو شال او آداخلی اوغلانین شالیدیر. او آن دا هر نه، اوغلانا چرشنبه‌لیک وئرمه‌لی دیرلر، او شالا باغلایارلار، اوغلان شالی داما چکر و شئیلری گوتورر گئدر.
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۲۳ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۶:۵۷ ق.ظ
