چرا محرم حال و هوای دیگری دارد

فاطمه دهقان نیری
گروه معارف :برای شروع هر سال جدید، در تکاپویی که خانه و کاشانه ات را رفت و روب کنی ودستی بر سر و روی آن بکشی! دنبال خرید لباس عید می روی و خود را را آماده می کنی! برنامه سفر نوروزی می چینی تا تعطیلات را با خانواده به مسافرت روی! همه حساب و کتاب_هایت را تسویه می کنی تا سال جدید را با شور و اشتیاق تمام، آغاز کنی! اما برای شروع هر سال قمری، انگار ورق برمی گردد! کوچه و خیابان ها بوی حرم به خود می گیرند و لباس سیاه، تن می_کنند.
آهنگ شب و روزها، صدای طبل و سنج دسته_های عزادرای می شود و مشق هر شب بچه_ها، ذکر» یا حسین«!
شاید هنوز چند دقیقه ای بیشتر نبود که به دنیا پا گذاشته بودم که پدر، از سرعشق و ارادت، کام کودک نو رسیده اش را با آب فرات باز کرد.آن روزها که تازه راه افتاده و نامی از پدر ومادر به خاطر نسپرده بودم،» حاء،سین، یاء و نون« را یاد گرفتم و نخستین لباس رسمی بچگی ام، شد لباس سیاه محرم.اینها را مادرم را با اشتیاق سال_هایی که بزرگ تر شدم، برای من می گفت و من محبت حسین را در چشمانش می دیدم!
هیچ وقت خاطرات شیرین آن روزها که شوق و اشتیاق داشتم که وسط دسته بایستم، سینه بزنم و سرخی سینه ام را به همه نشان دهم که شده ام سینه زن امام حسین (ع) را فراموش نمی کنم! از آن روز، زلف ما را گره زدند و ما را سپردند دست دوست! ازآن سال ها تا امروز، خیلی هم نگذشته است! کودک شیرین زبان و نوپای دیروز، شده است جوان رعنای امروز! برای خود قدی کشیده و به قول معروف »برای خودش کسی شده«! درس و تحصیل را ادامه داده و وارد دانشگاه شده و می خواهد بشود صاحب نام! حالا اما، حال وهوایش با آن روزهای خردسالی کمی متفاوت است.دلش زنگار گرفته وبه یاد کودکی اش دست کودک دلبندش را می گیرد و راهی روضه می شود تا شاید خدا، به خاطر حسین (علیه السلام) و کودک عزیزش به او نیز نگاهی کند.
قدیم ترها، بزرگ ترها، اعتقادشان این بود که باید در ایام عزای اهل بیت، محله ها و سردر خانه_ها سیاه پوش شود! بچه های محل هم، دست به دست هم داده و دست ِ پارچه های سیاه را در دست هم گذاشته و رخت عزا بر تن خانه و کاشانه، تکیه و حسینیه و کوچه و خیابان محل زندگی شان می کردند.محرم که جای خود را داشت! شور و نشاط بچه های محل، برای جمع آوری نذورات از در خانه ها، جزئی از خاطرات شیرین آن روزهاست…
سرو صدای طبل و سنج، صدای مداح و دسته سینه زنی، بوی قیمه امام حسین و نذری…همه و همه از خصوصیات محرم است.
به راستی! چرا محرم، حال و هوای دیگری دارد؟! مگر چه رخ داده که این چنین در عزای حضرت ثارالله ( علیه السلام)، مردم این طور بر سر و سینه می کوبند و زمین و زمان، در تب و تاب عشق او می سوزند و بی اختیار، با شنیدن نام »حسین(علیه السلام) « اشک از گوشه چشم شان جاری می شود! به راستی!» این حسین(ع) کیست که عالم هم دیوانه اوست«؟!
با خودم فکر می کنم درست است آن روزها برای مان خاطره انگیز شده، اما نباید پایمان رابرداریم و محکم، روی »اصل« بگذاریم! درست است که باید به »معرفت« امام دست پیدا کنیم اما همین برپایی روضه و تعظیم شعائر، خود دست یافتن به معرفت است.همین سیاهی ها، عین معرفت است! و همین »محبت« است که پای ما را به کوچه معرفت می_کشاند! حضرت حسین (علیه السلام)، همو که خدا، محبتش را در دل هرکه دوست داشته انداخته، بهترین »دستاویز« است برای رسیدن به پروردگار! مگرنه اینکه بازگشت همه ما به سوی خداست، پس بهترین راه برای رسیدن به آستان آسمانی الهی، خود اوست.
بیاییم و دراین فصل وصل، برای رسیدن به او تلاش کنیم! یکی دست به یاری مستمندی دراز می کند، دیگری برای رضایت خدا، لب از هرسخنی می_بندد، آن یکی، دستی به سر و رویش می کشد و رنگ، ازچهره اش پاک می کند و کسی هم برمی خیزد و نماز اول وقتش را می خواند! »محرم، بهترین فرصت معامله با خداست«! امیدواریم برنده باشیم…مثل حسین(علیه السلام)! گوارای وجودمان باد، محبت پرسود اباعبدالله…یا علی!
یکی از فرهنگ هایی که بسط و گسترش آن بسیار مورد توجه جوامع مسلمان و شیعی است فرهنگ عاشورا است. فرهنگ عاشورایی تشکیل حکومت اسلامی، ستم ستیزی و پاسداری از پیام امامان معصوم (ع) را برای تمامی مسلمانان جهان به همراه دارد.
فرهنگی که به باور کارشناسان، بازخوانی یادآوری و تبلیغ آن مسوولیت های سنگینی بر دوش روحانیان و اندیشمندان مذهبی گذاشته است.
از جمله این مسوولیت ها می توان به مقابله با نفوذ خرافه گرایی در روایت مصائب اهل بیت (علیهم السلام) اشاره کرد.
روح اسلام و سعادت بشریت با علم و منطق همراه است؛ پس در این دین خرافه و بدعت جایگاهی ندارد. یکی از فرهنگ هایی که بسط و گسترش آن بسیار مورد توجه جوامع مسلمان و شیعی است، فرهنگ عاشورا است.
فرهنگ عاشورایی تشکیل حکومت اسلامی ستم ستیزی و پاسداری از پیام امامان معصوم (ع) را برای تمامی مسلمانان جهان به همراه دارد. بنا به باور کارشناسان، برای ترویج این فرهنگ غنی باید از رواج بدعت ها و خرافه ها جلوگیری کرد.
اما فرهنگ مراسم عزاداری و عاشورایی،گاه خواسته یا ناخواسته، مغرضانه یا از روی گمراهی به تحریف کشیده شده و سنت های نادرستی که ریشه در باورهای غلط یا اهداف و منافعی خاص دارند در برخی از مراسم های عزاداری به وجود آمده است.»فاضل میبدی« از مدرسان برجسته حوزه علمیه گفت: متاسفانه در سال های اخیر برنامه های مذهبی و شعایر دینی ما، از جنبه تبلیغی بودن خارج شده است؛ چرا که گاه از دست اهل خود در رفته و به دست نااهلان افتاده است.
به هر حال در گذشته، کسانی که تبلیغ دین و سخنرانی می کردند، انسان های وارسته و باسواد وتحصیلکرده ای بودند که برای یک منبر ساعت_ها مطالعه می کردند.
اما امروز این چیزها وجود ندارد و ادبیات تبلیغی دین، دست یک عده شاعری افتاده که نه شعرشان قوی و نه اصطلاحاتشان جالب و جذاب است و فراموش کرده اند که هیچگاه یک مداح نمی تواند مبلغ مذهبی شود یا شعایر دینی را حفظ کند.
بر همین اساس، آسیب های بسیاری، دامان این جریان تبلیغات اسلامی به ویژه مساله عاشورا را گرفته است.
وی افزود: متاسفانه علمای دین ما گاه از کنار این مسایل می گذرند و آن طور که در مورد مساله کم حجابی یا برگزاری کنسرت از خود حساسیت نشان می دهند، در این مورد آنطور که باید برخورد نمی کنند.
این زنگ خطری است برای اسلام و تشیع چرا که بزرگترین سرمایه اسلام به ویژه تشیع، مساله تقابل عدل و ظلم است که در روز عاشورا صورت گرفته و این تقابل عدل و ظلم باید برای همه ابنای بشریت و نه فقط مسلمانان زنده بماند.
این عضو مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم، درباره نمایش رسانه ای خرافه ها و انحراف ها در مراسم عزاداری گفت: کار به جایی رسیده است که برنامه های عزاداری ما در برخی از رسانه های خارج از کشور به عنوان مساله ای مضحک مطرح می شود.
ترویج خرافات و انحراف در فرهنگ دینی و مذهبی به صورت برنامه ریزی شده و در طول تاریخ در دستور کار جریان نفاق و کفر قرار داشته است. بنابراین ضروری است که مداحان و شاعران به سرودن اشعار فاخر و ارزشمند در ماه محرم روی آورده و پیام اصلی نهضت امام حسین(ع) را به نسل های آینده منتقل کنند. همچنین لازم است تحریف ها، آسیب ها و سنت_های نادرست در عزاداری به مردم شناسانده شود تا جامعه با بصیرت و آگاهی بهتری در عزاداری حضور یابند و رسالت واقعی قیام سیدالشهدا حفظ شود.برای اجرای درست مراسم عزاداری امام حسین(ع) در ماه محرم برای نمونه گویندگان، نویسندگان و شاعران بایستی به کلام و سخن امام(ع) استناد و از سخنان آن بزرگوار استفاده کنند. شعارها و پیام ها را از خرافه سطحی نگری و ظاهرسنجی دور بسازند و به متن و محتوا توجه داشته باشند و به بیان موارد ساختگی نپردازند زیرا این موضوع آفتی برای پیام سرور شهیدان محسوب می شود و به منظور دوری جستن از این موضوع می توان با توجه به اخلاق، تعاون، برابری؛ سبب کاهش گناه و نابهنجاری در جامعه شوند.
فضای جلسه های حسینی، باید فضای معنویت، وقار، متانت و اخلاق الهی و اسلامی باشد. وقتی مداح یا سخنران، فضای جلسه را به سمت فضای غیراخلاقی بکشاند، آن جلسه اثر مثبت خود را از دست خواهد داد و تاثیر گذاری عاشورا و عزاداری حسینی، بسیار کم خواهد شد.
راه مبارزه با این استفاده های ناصحیح این است که مردم جلسه ای را که در آن تهمت و دروغ و افترا است و به اسم مسایل سیاسی، وارد توهین به شخصیت های حقیقی یا حقوقی می_شوند، ترک کنند چرا که نشستن در جلسه ای که گناه صورت می گیرد ولو به نام امام حسین باشد، حرام است.
هدف عزاداری واقعی این است که مردم عبرت بگیرند، اخلاق بیاموزند و معنویت آنان بالا برود. امام حسین برای یک سری مراسم بی محتوا کشته نشد بلکه امام حسین شهید راه عدالت آزادگی، حریت و اخلاق و معنویت است.
بنابراین در جلسه ها باید تلاش کنیم که مردم به عشق امام حسین جمع شوند و از فضایل والای آن حضرت تاثیر بگیرند.
وقتی فرهنگ عاشورا و امام حسین از جنبه تبلیغی، علمی و مذهبی خارج شود و به دست عده ای بیافتد که بخواهند تنها برای ایجاد درآمد بازار کسبی درست و سر عده ای را گرم کنند همین می شود. به ویژه این که در این مداحی ها بحث سیاسی، توهین، فحاشی و تملق به جناح خاص را هم مطرح می کند. اینجا است که فرهنگ مردم ما باید متحول شود و سخنوران یا مداحانی را که عزاداری را به انحراف می کشانند دعوت نکنند.
یکی از پیام های امام حسین در روز عاشورا، از بین بردن فاصله طبقاتی بود که دستگاه معاویه ایجاد کرده بود، از بین بردن فقری بود که حکومت اموی ایجاد کرده بود، برگرداندن عزت انسان بود. حال ما اگر در جامعه بخواهیم این همه برای عزاداری، سیاه پوشیدن و و سینه زدن تبلیغات کنیم و از آن طرف هم شاهد بی عزتی انسان ها به خاطر فقر یا بی فرهنگی باشیم، پیام رسان نهصت عاشورا نخواهیم بود.
باید تحولی از ناحیه علما، مردم و نخبگان جامعه صورت بگیرد تا تحریف هایی که به قول شهید مطهری بر دامن دین و عاشورا نشسته برداریم و به سرچشمه زلال جریان عاشورا برگردیم و بدانیم که این مساله چرا صورت گرفته است. این کار وزارت ارشاد و نهادهای فرهنگی است.