چرا دانش‌آموزان به مشاوران مدرسه اعتماد ندارند

غزاله اصلان بیک
گروه اجتماعی:هرچند مدارس به عنوان محلی برای تحصیل دانش‌آموزان شناخته می‌شوند، اما یکی از کاربردهای اصلی مدارس در نظام آموزش و پرورش مقوله تربیت در کنار تعلیم است.
و البته درست است که مسئولیت تعلیم دانش‌آموزان برای معلمان و دبیران تعریف شده، اما پرداختن به مقوله تربیت، مسئله‌ای است که پای مشاوران تربیتی، تحصیلی و اخلاقی را به مدارس باز می‌کند.
هرچند این امر از اهمیت بالایی در چارت‌های تعیین شده توسط وزارت آموزش و پرورش برخوردار است اما کمبود نیروی انسانی در زمینه‌ مشاوره‌ و یا در مواردی نبود تجربه کافی در میان مشاوران باعث شده تا فعالیت مشاوران در مدارس با اقبال کمی همراه باشد. حسن حیدریان مشاور بازنشسته آموزش و پرورش و کارشناس ارشد مشاوره و روانشناسی از دانشگاه تربیت معلم، در یک ارزیابی کلی به بررسی مشکلات تربیتی دانش‌آموزان و عملکرد مشاوران در مدارس پرداخته است.
ضرورت و اهمیت مشاوران امین و خبره در مدارس جهت انجام مشاوره‌های اخلاقی‏، تربیتی و تحصیلی برای دانش آموزان چیست:با توجه به مشکلات اقتصادی و ضرورت فعالیت بیشتر والدین در محیط‌های خارج از خانواده، به نحو چشم‌گیری اوقات فراغت و توجه بیشتر به فرزندان کاهش یافته و همین امر موجب فقر محبت و مشکلاتی همچون بیش فعالی در کودکان شده است. بنابراین ضرورت توجه به مشاوره‌های تربیتی بیش از مشاوره‌های تحصیلی در مدارس احساس می شود و حضور مشاوران باتجربه و کار‌آشنا در اکثر مقاطع تحصیلی از ابتدایی تا پایان دوره متوسطه ضرورت می‌یابد.
در حال حاضر مشاوران مدارس بیشتر در زمینه مشاوره‌های تحصیلی فعالیت می‌کنند یا مشاوره‌های تربیتی و اخلاقی؟ و کدام یک از این موارد بیشتر در درجه اهمیت قرار دارند:متاسفانه به دلیل کمبود نیروی انسانی در بخش مشاوره در مدارس، آن گروه از نیروهایی که در حال حاضر در مدارس به امر مشاوره می‌پردازند، بیشتر از هر چیز به راهنمایی دانش‌آموزان در خصوص هدایت تحصیلی و انتخاب رشته مشاوره می‌دهند و کمتر به مشاروه تربیتی اهمیت داده می‌شود.
استقبال دانش‌آموزان از حضور مشاوران در مدارس به چه شکلی است:متاسفانه اغلب دانش‌آموزان به دلیل عدم اعتماد به مشاوران موجود، برای طرح مسائل و مشکلات تربیتی کمتر به آنها روی خوش نشان می‌دهند و بیشتر به در میان گذاشتن مشکلات خود با دوستانشان تمایل نشان می‌دهند تا با ابراز همدردی، آنها به آرامش برسند.
با این حال حضور مشاوران آموزش دیده و در مواردی فراهم کردن امکاناتی مثل صندوق ارتباطات با مشاوران می‌تواند امکان ارتباط صحیح و اصولی با دانش‌آموزان را تسهیل کند.
هر چند در اکثر موارد، این صندوق‌های ارتباطی وجود ندارد و یا اگر هم در راهرو‌ها نصب شده‌اند، ماه‌ها در آن باز نشده و نامه‌ها خوانده نمی‌شوند.
با این حساب ممکن است حضور مشاوران در مدارس در بیشتر مواقع کاربرد اصلی خود را از دست بدهد.متاسفانه به دلیل نبود اعتماد لازم که قبلا در مورد آن صحبت شد و یا نیافتن پاسخ قانع کننده از سوی مشاوران، غالبا اقبال خوبی از سوی دانش‌آموزان برای مراجعه به مشاوران در مدارس وجود ندارد و حتی دیده شده که بیشتر دانش آموزان ترجیح می‌دهند به جای مشاوران با معلمانی که در کلاس با آنها ارتباط خوبی دارند، مسائل خود را مطرح کنند و این در خصوص دبیران دینی و قرآن و مربیان تربیتی به دلیل وجود ارتباطات غیر رسمی در ساعات غیر درسی بیشتر از مشاوران، مورد توجه و اعتماد دانش‌آموزان است.
فکر می‌کنید چرا تمایل به صحبت با مشاوران در میان دانش‌آموزان کم است:یکی از علت‌های بارز در این خصوص، عدم ارتباط مستقیم آنها با دانش‌آموزان به دلایل پر بودن برنامه‌های درسی است.
در صورتی که اگر در برنامه‌ریزی‌های هفتگی مدارس حداقل دو ساعت در هفته به هر کلاس تحت عنوان برنامه مشاوره تربیتی و تحصیلی اختصاص یابد، دانش‌آموزان بیشتر مجال ارتباط با مشاوران را پیدا می‌کنند.
وجود یک صندوق ارتباط و یا دفتری برای مشاوران تاکنون قادر به پاسخگویی به این نقیصه نبوده و دلیل آن هم کمبود ساعات تفریح بین زنگ یا عدم حضور مشاوران بعد از پایان ساعت درسی در مدرسه است. در صورت اختصاص ساعتی به این مقوله در برنامه هفتگی،‌ همانطور که اخیرا برای کتاب‌خوانی به آن تاکید شده، می‌تواند توجه لازم را به این امر جلب کند.
در حال حاضر وضعیت مشاوران مدارس را از لحاظ علمی و اخلاقی چطور ارزیابی می‌کنید:ممکن است از لحاظ علمی، سطوح دانشگاهی مشاوره تربیتی یا روانشناسی از سوی مشاوران مدارس طی شده باشد، اما متاسفانه مشاوران فعلی مدارس از تجربه لازم در زمینه برخوردهای تربیتی با دانش‌آموزان یا خانواده‌ها برخوردار نیستند.
آن دسته از مشاوران موجود در مدارس بیش از هر چیز اگر مجال حضور در کلاس‌ها را پیدا کنند، اغلب به هدایت تحصیلی می‌پردازند تا مشاوره‌های تربیتی.
بنابراین سوالات دانش‌آموزان از مسائل و مشکلات تربیتی و خانوادگی اغلب بی‌پاسخ می‌ماند. در پرسش‌نامه‌های توزیع شده بین دانش‌آموزان و طرح سوالات و میزان ارتباط آنها با پدر و مادرها حدود ۸۵درصد آنها به نداشتن ارتباط خوب با خانواده به ویژه پدر اعتراف می‌کنند و این مسئله را بیشتر به عدم درک واحد از شرایط موجود سنی و عقلی نوجوانان و جوانان ارتباط می‌دهند که در اصلاح عامیانه از آن به عنوان تفاوت دو نسل یاد می‌شود. این در حالی است که اگر مشاوران با برخوردارشدن از آخرین دستاوردهای علمی و مشاوره‌ای و تهیه بروشورها و پرسش‌های مناسب از کارشناسان بالاتر، دانش علمی‌شان را به‌ روز شود، می‌توانند در این راستا به دانش‌آموزان کمک کنند.
مشاوران فعلی از لحاظ کارکردی تا چه حد اهداف تربیتی و اخلاقی‌ای که از سوی وزارت آموزش و پرورش در نظر گرفته شده را محقق کرده‌اند:همانطور که در پاسخ‌های گذشته گفته شد، اگر توفیقی هم در زمینه اهداف مشاوره‌ای حاصل شده، بیشتر در زمینه هدایت تحصیلی دانش‌آموزان بوده و در خصوص مسائل تربیتی به دلیل عدم اعتماد دانش‌آموزان و یا احساس برملا شدن رازها و مشکلات آنها یا در دسترس نبودن مشاوران در اوقات غیر درسی موفقیت‌های به صورت نسبی حاصل شده است.
در پاره‌ای از موارد هم دیده شده که مشاوران از تجربه کافی برخوردار نبوده‌اند و به همین دلیل حتی مشکلاتی نیز به وجود آمده که در سرنوشت دانش‌آموزان اثری منفی به جا گذاشته است.
از نظر شما مهمترین نیاز مشاوران برای درک بهتر مسائل و مشکلات دانش‌آموزان چیست:حقیقتا با پیشرفت تکنولوژی و تغییر فضای فکری و درکی دانش‌آموزان نسل جدید، مشاوران باید تا بالاترین حد توان با دغدغه‌های این نسل آشنایی پیدا کنند.
مسائل و مشکلات جوانان و نوجوانان امروزی به مراتب پیچیده‌تر از نسل گذشته است و یک مشاور برای کمک به دانش‌آموزی که درگیر عدم درک پدر و مادری است که شناختی با دنیای هم‌نسلان او ندارد، قطعا باید خودش را به فضای فکری این دانش‌آموز نزدیک کند. بنابراین آشنایی با مسائل و مشکلات این نسل جزو مهمترین نیازهای مشاوران مدارس امروزی است که باید مورد توجه آنها قرار بگیرد.
به عنوان آخرین سوال اصلی‌ترین مشکلات تربیتی و اخلاقی دانش‌آموزان در حال حاضر چیست:به جز فاصله عمیق بین نوجوانان با والدینشان که به دلیل عدم درک متقابل از سوی دو طرف در اغلب خانواده‌ها وجود دارد، از هم گستگی ساختار خانوادگی یکی دیگر از مشکلاتی است که در بین اغلب دانش‌آموزان تبدیل به دغدغه‌ مشترکی شده است.
متاسفانه با بالا رفتن آمار طلاق‌، دانش آموزان بسیاری هستند که از نعمت حضور در یک خانواده منسجم محروم هستند و عمدتا در یک خانواده ناقص به همراه پدر یا مادر زندگی می‌کنند و از حضور در کنار خانواده کامل محروم هستند. این مسئله یکی از دغدغه‌های اساسی مشاوران فعلی مدارس است که همگی از آمار بالای دانش‌آموزان فرزند طلاق نگران و به دنبال راه حل مشترکی برای حل این بحران هستند.