پنهان بودن هویت دلیل علاقه کاربران به استفاده از چت
گروه اجتماعی: گشتوگذار در فضای مجازی به بخشی اجتنابناپذیر از زندگی افراد خصوصاً جوانان و نوجوانان تبدیل شده است،فضایی که منطق خاص خودش را دارد و نوع جدیدی از ارتباطات اجتماعی را با مختصاتی متفاوت با سایر انواع پیشینِ ارتباطات ایجاد کرده است.
در این میان، چت و گفتوگوی مجازی بخشی از فعالیتهای کاربران ایرانی در اینترنت است که با توجه به تأثیرات اجتماعی آن، نیازمند موشکافی دقیق و مواجههی کارآمدتری است. مطلب پیش رو، پس از بررسی خصوصیات رسانههای جدید و مفاهیم مرتبط با آن، دیدگاههای مرتبط با چت و همچنین ظرفیتها و آسیبهای چت در پی ارائهی شناختی از واقعیتهای موجود دربارهی چت در ایران و پیشنهاد استراتژی برای مواجههی کارآمد کاربران،خانوادهها و نهادهای اجتماعی با چت است.
خصیصهی تعاملی بودن وسایل ارتباطی جدید بیشترین نمود خود را در قالب گفتوگوی مجازی و خصوصاً چت آنلاین داشته است. در اینترنت شکلهای اولیهی گفتوگو و گپ معطوف به نوشتار و استفاده از کاراکترهای نوشتاری بود؛ ولی امروزه تمام عناصر دیداری، شنیداری و نوشتاری در نرمافزارها و سرویسهای چت آنلاین به کار گرفته میشود و از طرفی رواج تلفنهای همراه و تبلتها با قابلیتهای جستوجو در اینترنت را بیشتر از هر زمانی وارد زندگی کاربران کرده است.
شبکههای اجتماعی مانند فیسبوک و توییتر، فرومهای عمومی و تخصصی، وبلاگها و سرویسهای ارائهی پست الکترونیکی هر کدام امکانات گفتوگوی مجازی را برای کاربران خود فراهم میکنند.
چت یکی از محبوبترین گونههای گفتوگو در فضای مجازی است .نرمافزارهای اولیهی چت بیشتر اهداف آموزشی و علمی مانند برگزاری کنفرانس علمی، تبادل نظر، میزگرد و… داشتند و در مراکز دانشگاهی از آنها استفاده میشد. پس از آن، این نرمافزارها عمومی شدند، دامنهی وسیعی از کاربردها را پیدا کردند، از یافتن دوست و گذراندن اوقات فراغت تا بحثهای علمی.
برخی از مهمترین جاذبههای چت عبارت است از:امکان پنهان بودن هویت کاربر مانند مشخصات شخصی، ظاهری و اجتماعی.
- امکان ایجاد ارتباط با کمترین میزان پیامد برای کاربر: کاربر نگرانی کمتری در مورد اظهارات و فعالیتهای خود و پیامدهای اجتماعی، قضایی و فرهنگی دارد.از این منظر، از بعضی جهات سطحی از احساسات، که ارتباطگران در ارتباطات به واسطهی کامپیوترمنتقل میکنند حتی از آنچه در تعاملات رو در رو میگذرد، پیشی گرفته است. والتر این پدیده را ارتباطات تشدیدشدهی فردی میخواند.
- کنترل دلبخواهانهی بر فرآیند ارتباط: ارتباط دلبخواهانه است و شروع، خاتمه و تغییر رابطه با کاربر است.
- طیف گستردهی کاربران در دسترس و امکان گسترش سرمایهی اجتماعی فرد: تنوع و تعدد کاربران به فرد قابلیت گسترش شبکهی ارتباطی خویش و افزایش سرمایهی اجتماعی را میدهد.
- سهولت، سرعت و پایین بودن هزینهها در مقایسه با سایر انواع ارتباط با واسطه: چت آنلاین هزینههای مالی کمتری از وسایل ارتباطی پیشین مانند تلفن دارد. در صورت کانکت شدن کاربران، کمترین میزان احتمال قطع شدن، اختلال و… وجود دارد.
- ترکیب قابلیتهای نوشتاری، دیداری و گفتاری در چت: این قابلیت، که ویژگی فرارسانههاست، جذابیت خاصی برای چت فراهم کرده است.
- امکان بازسازی مطلوب و دلبخواهانهی خصوصیات ظاهری شخصی و موقعیت اجتماعی: کاربر میتواند، با تصویر ایدهآل، خود را در فضای مجازی معرفی کند.با توجه به این ویژگی مهم فضای مجازی، مشارکتکنندگان در اجتماعات مجازی نه تنها نویسندهی متن هستند، بلکه نویسندهی خودشان نیز میباشند.آنها غالباً افرادی تصور شدهاند که جسم خویش را در دنیای واقعی وانهاده و به جوامع مجازی مهاجرت کردهاند؛ یعنی جایی که ارتباطات خود رابه دلخواه ایجاد میکنند.
- دسترسی و دستیابی به کارشناسان، متخصصان و گروههای حوزههای مختلف و کسب اطلاعات.
پنهان بودن هویت یا ناشناسی اصلیترین دلیل علاقهی کاربران به استفاده از چت است. این جنبه طیف وسیعی از انگیزهها را پوشش میدهد؛ از کاربرانی که به دنبال سوءاستفادههای مالی، جنسی و… هستند تا کاربرانی که اولین تجربههای گفتوگوی آنلاین را میخواهند در این محیط تجربه کنند. در بسیاری از موارد تلاقی و تداخل این انگیزهها از سوی کاربران مختلف پیامدهای نامطلوبی را سبب میشود.
خبرهای زیادی که در رسانههای جمعی در مورد کسانی که در محیطهای چت به شکلهای مختلف مورد استفاده قرار گرفتهاند منتشر میشود دلیلی روشن بر این ادعاست.
طبق پژوهشهای انجامشده، یکی از ویژگیهای مورد علاقهی چت برای جوانان ایرانی امنیت بالای آن در مخفی نگه داشتن هویت فرد برای طرف دیگر چت است، این ویژگی میتواند خطرناک باشد. موارد زیادی از اغفال در حین چت اتفاق میافتد. به عنوان مثال، تیلور و کوئیلبه مواردی از فریب کودکان و بهرهکشی جنسی از آنان از طریق چت اشاره میکنند.
آنها نشان میدهند که چگونه باندهای تبهکار، از طریق اتاقهای چت، کودکان را اغفال و آنها را به مکانهای خاصی راهنمایی میکنند، قربانیان چنین روشهایی در ایران بیشتر دختران هستند.
در سالهای اخیر، چت در کنار مزایا و قابلیتهای فراوان خود زمینهساز آسیبهای اجتماعی از قبیل: تجاوز به حریم خصوصی افراد، سوءاستفادههای مالی و اخاذی و ترویج روابط متضاد با هنجارهای اجتماعی بوده است. شناخت کاستیها و آسیبهای این پدیده میتواند از یک طرف کاربران را در استفادهی مؤثر از آن یاری رساند و از طرف دیگر از ورود پیامدهای نامطلوب آن به زندگی اجتماعی جلوگیری کند.
برای شناخت دقیق آسیبهای چت آنلاین نیازمند شناخت خصوصیات کاربران رسانههای جدید هستیم.
خصوصیات اصلی این کاربران چیست و چه تفاوتهایی با مخاطبان سایر رسانهها دارند؟ آیا این رسانهها فرهنگ خاص خود را ایجاد میکنند؟
عمدهترین آسیبها و نگرانیهای احتمالی دربارهی چت عبارتاند از:
- اعتیاد به گفتوگوی مجازی
- احتمال افزایش آسیبهای فیزیکی و روانی در اثر استفادهی بیرویه
- اتلاف وقت و فاصله گرفتن از زندگی واقعی: با توجه به تعدد کاربران و چترومها، امکان اینکه فرد در حلقهای طولانی از گفتوگو با سایر کاربران قرار بگیرد وجود دارد. این مسئله میتواند به اتلاف وقت منجر شود و در مسئولیتهای خانوادگی، اجتماعی، شغلی یا تحصیلی فرد خلل وارد کند.
- ایجاد تصورات، عقاید و نگرشهای قالبی و ناسازگار با زندگی واقعی کاربر (کتمان واقعیات، بروز و ظهور رفتارها و عقاید کلیشهای به جنس مخالف، تمایل به ارضای سریع نیازها، تنوعطلبی جنسی و…)- احتمال هک شدن و سرقت اطلاعات خصوصی کاربر: در محیطهای چتروم، امکان آلوده شدن سیستم و نفوذ ویروسها، تروجانها و سایر بدافزارها به کامپیوتر فرد وجود دارد.
- جایگزینی چت با سایر فعالیتهای واقعی مفید و سازنده: این مشکل در مورد چت و بازیهای رایانهای بسیار مشهود است. در یک بازهی زمانی، کاربر بخش زیادی از وقت خود را صرف چت و گشتوگذار در اینترنت میکند و از سایر رسانهها، فعالیتهای ورزشی و تفریحی اجتناب میکند.
- ورود به حوزههای پرریسک و ناشناختهی روابط میانفردی یا گروهی: موارد متعددی از تخلفات اینترنتی، که از طریق چت صورت گرفته، مشاهده شده است.
- بروز رفتارهای پرخطر به خصوص از سوی کاربران ردههای کم سن و سال: امکان لو دادن اطلاعات شخصی و خصوصی به سایر کاربران (نمایش وبکم، دادن شمارهی تماس، استفاده از ادبیات نامناسب در چترومهای عمومی و…)
- کنترل پایین مخاطب در چترومهای عمومی و مواجهه با انواع و اقسام پیامها (پیشنهاد دوستی و برقراری رابطه از طرف افراد سودجو، تبلیغ و فروش محصولات و خدماتی مانند: فیلترشکن و ویپیان؛ فیلمهای پورنوگرافیک؛ پیشنهاد مشاهدهی وبکم و عکس شخصی در ازای پرداخت شارژ تلفن همراه؛ جملات و کلمات غیراخلاقی، رکیک و مغایر با ارزشهای اجتماعی و تبلیغ عقاید و افکار و رفتارهای خاص و غیرمتعارف)
اگر بخواهیم روی طیفی استراتژیهای احتمالی مواجههی خانواده و نهادهای اجتماعی را با گفتوگوی مجازی (خصوصاً در مورد نوجوانان) ترسیم کنیم، در یک سر طیف واکنش مسدود کردن و عدم دسترسی به گفتوگوی مجازی و در سر دیگر آن دسترسی نامحدود و بیقیدوشرط قرار میگیرد.
طبعاً دو سوی این طیف افراطی، بسیار شکننده و مغایر با ماهیت رسانههای نوین است. این دو شیوه پاسخی نامتناسب به پرسشی پیچیده و چندبعدی هستند.
مسدود کردن دسترسی، استفاده از راههای جایگزین مانند ورود به سایتهای چت آنلاین، گرایش بیشتر به نرمافزارها، سایتها یا شیوههای ارتباطی جایگزین مانند اساماس را دامن میزنند. این نوع مواجهه مبتنی بر رویکرد رفتارگرایی محرکـپاسخ است. از دگر سو دسترسی نامحدود مواجههی شدید با آسیبهای محیط مجازی را سبب میشود.استراتژیهای کنترل و نظارت باید هوشمندانه، انعطافپذیر و سازگار با ماهیت رسانهی اینترنت باشد.
توافق بر سر میزان و نوع استفاده میان نوجوانان و والدین، ایجاد وبسایتها و نرمافزارهای داخلی گفتوگوی مجازی از سوی نهادهای مسئول، اطلاعرسانی و آسیبشناسی اجتماعی چت و… از این گونه استراتژیها هستند. یکی از هوشمندانهترین استراتژیهای در این حوزه ارتقای سواد رسانهای است.
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۲۹ دی ۱۳۹۴ ساعت ۷:۰۱ ق.ظ