پاییزین اوزون گئجه‌لری‌نین بیرینده بیر یوخو گؤردو
ع. م. آغداشلی
بیراینجی بولوم
آنادیلیمیز: اوره‌ییندن هر شئی کئچیردی، بلکه بیرگون آنام اؤلدو؟ چتین آنلاردا آنا سیغیناجاغی تاپا بیلمه‌ین اوشاقلارین سارسیلدیغینـین دفه‌لرله شاهیدی اولموشدو. خوصوصیله بایرام گونلرینده »یازیقلارین قارا بایرامی‌دیر« سؤزونو چوخ ائشیتمیشدی. جمعی بئش یاشی اولدوغونا باخمایاراق نئچه- نئچه آنانـین قارا تورپاق آلتـینا گئتدییینی گؤرموشدو. عادی‌جه سویوق دیمه‌دن ستلجم اولانـین، سیل توتانـین، یاخود اوشاق اوسته اؤلن آنالارین سایـی ان آزی ایگیرمی نفره چاتـیردی. یاخشی یادیندادیر. پاییزین اوزون گئجه‌لری‌نین بیرینده دان یئری سؤکولر- سؤکولمز بیر یوخو گؤردو:
»پاکیزه خالا کیچیک پئنجره‌لری‌نین شیشه‌سینی تاققیلداداراق آناسینـی سسله‌ییب دئدی: «رحیمه اوشاق اوسته اؤلوب، آروادلارین‌هامیسی گئدیر، سن ده گلیرسن‌سه تئز اول«. وایـیش »اوشاق اوسته اؤلوب« سؤزونو ائشیتمک همن, یوخودان دیک آتـیلیب آغلاماغا باشلادی. آناسی اونو باغرینا باسیب گؤزونون یاشینـی سیلدی. آناسینـین دیری اولدوغونا هله ده اینانمایان وایـیش الینی اونون اوز- گؤزونده، بویون- بوغازیندا و دؤشونده گزدیره‌رک دیری اولدوغوندان آرخایـین اولوب، آز قالا اریییب جانـینا هوپاجاق قده‌ر آناسینا سیغیندی.
بئش- اون گون اوندان سونرا توحیدین رحمت‌لیک رحیمه‌نین اوغلو ایبیشه »ننه یامانـی« دئدیگینی آناسینا دانـیشاندا آناسی اونا تاپشیراراق:
– »نابا، نابا، ائله سؤزلر آغزیندان چیخا، آناسیز اوشاغین قلبی سینـیق اولار. سودومو سنه حالال ائله‌مه‌رم«. دئمیشدی.
وایـیش یئرینه گیریب آناسینـین ایستی قوینوندا یاتاندا هله یوخو آپارمامیش موختلیف فیکیرلرله ال‌به یاخا اولوردو: »بلکه منیم ده آنام بیزی دوغاندا…. یوخ, دیلیم قوروسون، ائه کاش آنام منی اصلن دوغمایایدی…. اوندا بس آنامین بالاسی کیم اولاردی، هه؟ آللاها شوکور کی، آناما هئچ زاد اولمایـیب. آللاه ائله‌مه‌سین بیر ده دوغا».
آناسی ایسه قوینونداکی وایـیش قلبی‌نین چیرپینتـی‌سیندان اونون هیجان کئچیرتدییینی دویور و پامبیقدان دا یومشاق اولان الیله اوشاغین بویون- بوغازینـی سیغاللایـیر، الینی کوره‌یینه چکیر و اوزونو اوزونه سؤیکه‌یرک اونا سونسوز ذؤوق آشیلایـیردی. او ایل یـئددی یاشینا چاتمیش وایـیشی دا آتاسی اؤزو ایله شهره آپاراجاقدی. آخی اوشاقلار او یاشا چاتدیقدان سونرا ایلده بیر دفه، نؤوروز بایرامینا اوچ- دؤرد گون قالاندا آتالاری، عمی‌لری یاخود دا بؤیوک قارداشلاری ایله شهره گئدیردیلر. اؤزوندن بؤیوک قارداشی کئچن ایل شهره گئتمیشدی و شهرین نه اولدوغونو بیلیردی. وایـیشا شهردن آغیز دولوسو دانـیشمیشدی. حتّا ناغیللاردا دئییلدییینی ده اؤز گؤردوکلرینه قاتـیب دئمک‌له وایـیشدا شهره نیسبت باشقا بیر احوال- روحییه یاراتمیشدی. حامامدان خوشو گلمه‌سه ده پیسله‌مه‌میشدی. پیسله‌سه‌یدی ده وایـیش اینانمایاجاقدی. آخی سودان کیمین آجیغی گلر؟
بایراما دوز اون یئددی گون قالمیش وعده یـئلی اسن گوندن اعتیبارن گونلری سایماغا باشلادی. آتاسی‌نـین دئدییینه گؤره، آخیر چرشنبه‌یه ایکی گون قالاندا شهره گئده‌جکدیلر. بو ایلکی بایرام شنبه‌یه دوشوردو.
نهایت سود گونو گلیب چاتدی و وایـیش بو گئجه‌نی زورلا دا اولسا سحره چیخارتدی. آناسی خوروزون ایلک بانـیندا اوره‌یینین باشیندان توتان خفیف بیر سانجی‌دان یوخودان آیـیلدی. اوّل وایـیشا باش چکدی. اوشاغین دوداغی خفیفجه قاچیر و شیرین یوخو، بلکه ده شهر یوخوسو گؤروردو. یورغانـی اوشاغین اوستونده برکیدیب حیه‌طه چیخدی. سانجی خفیف ده اولسا آزالمیردی. آی‌گونو اولدوغونو یقین ائدیب فیکیره گئتدی. کیشینی اویادیب ماجرانـی دئمک ایسته‌دی. بیردن وایـیشین شهره گئتمک هوه‌سی یادینا دوشدو. اوشاغا قییمادی، اوره‌یینین باشینـی بیر آز اوووشدوروب، یاتاغا اوزاندی. نهایت دان یـئری سؤکولنده کیشینی اویاتدی. هر ایکیسی دستماز آلیب ناماز قیلدیلار. ناماز قورتارار- قورتارماز وایـیش دیک آتـیلدی. لاکین آتاسی‌نـین ائودن چیخمادیغینـی گؤروب اؤزونو یاتمیشلیغا ووردو. آناسی نامازدان سونرا یاغدان، پئندیردن، یومورتادان و ساتـیلاسی نه وار ایدیسه ایکی وئدره‌ده یـئرلشدیریردی. بایرام آیـین- اویونونا لازیم اولان توربالاری دا خورجونون گؤزونه قویدو. وایـیشین اویاق اولدوغونو بیلمه‌ین آنا اونون باشینـین اوستونه گلدی. وایـیش اؤزونو هله ده یاتمیشلیغا وورموشدو. او، همیشه‌کی کیمی هم آناسینـین اللرینین حرارتینی بویون- بوغازیندا دویماق، هم ده سیناماق ایسته‌ییردی. یعنی کی، اونو شهره آپاریرلار، یوخسا، ایلده‌کی کیمی باشینـی آلداتماق ایسته‌ییرلر. اونون بو تدبیری آناسینـین گؤزوندن یایـینمادی و‌هاچاندان‌هاچانا گؤزلرینی آچاندا اوزوندن اؤپوب دئدی:
– خبیث اویاقمیشسان کی؟
– هه، ائله بیلیرسیز دده‌م منسیز شهره گئده بیلر؟
آناسی بویونو اوخشادی:
– ماشاللا سن اؤزون کیشی‌سن ده‌ه‌ه.
– به نه‌ه‌ه‌ه. شهردن سنه یایلیق آلاجاغام دا!
آرواد »بالامین کیشی بویونا آناسی قوربان«- دئیه وایـیشی یـئریندن قالدیردی. ال- اوزونو یودو. پالتارینـی گئییندیردی و ارینه دؤندو:
– اوشاغین اؤز اینینه پئنجک- شالوار آلارسان.
اوره‌یینین باشیندان بو دفه داها گوجلو توتان سانجینـی گیزلی ساخلایا بیلمه‌دی. وایـیش آتاسیندان قاباق دیللندی:
– سنه نه اولدو آنا؟
آرواد کیشی‌نین ده سوآل دولو باخیشلارینا جاواب اولاراق کسکین ایفاده ایله دئدی:
– منه هئچ نه اولمایـیب.
سونرا کیشی‌یه آی‌گونو اولدوغونو بیلدیره‌رک آرتـیردی:
– سیز یوبانمایـین. بؤیوشو یوللایارام، زولئیخا باجی‌نـی چاغـیرار، سیزلیک بیر ایش یوخدور.
دوغرودان دا اونلارلیق هئچ بیر ایش یوخ ایدی. مال- حئیوانا باخماقدان باشقا بوتون ایشلری آروادلار گؤره‌جکدی و کیشی‌نین شهره گئتمه‌سی داها دا اووسانایا دوشوردو. چونکی لازیم اولان دارچین، زنجفیل، ساری‌کؤک و ساییره‌نی آلیب گتیره‌جکدی.
اونلار بئش اون نفرلیک یولا دوشوب یـئکه‌لینی و گیلاندووو کئچدیلر و گونش چیخار- چیخماز پوچئت یولونا یـئتیشدیلر. وایـیشین بیرینجی دفه شهره گئتدییینی بیلن گول‌آغا اونا زارافات‌لا یاناشدی:
– بیلیرسن ده‌ه‌ه. شهره بیرینجی دفه گئد‌ن آدام آغزینا سوموک گؤتورمه‌لی‌دیر. یوخسا دوشر- دوشمزی اولار!
وایـیش دوشر- دوشمزین معناسینـی بیلمیردی. گول‌آغا ایضاح ائده‌رک دئدی:
– یعنی کی، بیر داها شهره گله بیلمزسن!
بو، وایـیش اوچون هر نه‌دن چتین ایدی. »نه وار کی، آغزیما سوموک ده گؤتوره‌رم«- دئیه اؤز- اؤزونه دوشوندو. لاکین سومویو‌هارادان تاپاجاق و‌هاچان آغزینا آلاجاق سوآللاری جاواب‌سیز ایدی. آتاسیندان سوروشماغا دا اوزو گلمیردی. هردن سوآل دولو باخیشلارلا گول‌آغایا باخیردی. گول‌آغا ایسه اؤزونو اویانا قویموردو.
نمین ماشینـی یول اوستونده ماشین گؤزله‌ین آداملاری گؤروب ساخلادی. وایـیش آتاسی ایله گوجنن ماشینا سوخولدو. ماشین یاریم ساعآتدان سونرا گیلان قاراجیندا دایاندی و سرنیشینلر ائنیب هره‌سی بیر طرفه یوللاندیلار. گول‌آغا اونلاردان آیریلارکن پیچیلتـی‌یا اوخشار سسله وایـیشا دئدی:
– ناراحات اولما، من‌هامی‌یا دئیه‌رم کی، وایـیش آغزینا سوموک گؤتورموشدو.
وایـیش دریندن نفس آلیب آرخایـینلاشدی و گؤزلریندن ساچان اوشاق گولوشو ایله ممنون اولدوغونو بیلدیردی.
هر شئیدن اوّل یاغی، پئندیری و یومورتالاری موشتری اولدوقلاری باققالا وئریب »ناغی« حامامینا گئتدیلر. اون دؤرد یاشیندان بؤیوک یـئنی یـئتمه‌لره، گنجلره و کیشی‌لره فیته و قتوه وئریلیردی. سویونوب ایچری کئچدیلر. بوخار آدامی بوغوردو. داها چوخ سابین کؤپویونه اوخشایان چیرکاب قانووچالاردان آخیردی. سسلر کونبزده عکس-ی صدا تؤره‌دیر و کیمین کیمه نه دئدییینی آوارماق اولموردو. آتاسی وایـیشا خبردارلیق ائده‌رک »گؤزله سوروشوب یـیخیلمایاسان«- دئدی و اؤزو خزینه‌یه گیردیکدن سونرا اونو دا قالدیریب آز قالا یاندیراجاق ایستی سویا سالدی. وایـیش ایچینی چکدی و قیشقیرماسینـین قارشی‌سینـی گوجله آلدی.
حامامدان چیخدیقدان سونرا یاغ- پئندیری وئردیکلری باققالا موراجیعت ائله‌دیلر. باققال »حئسابلاماغا واختـیم یوخدور«- دئیه بئش- اون تومن پول وئریب آرتـیردی:
– گینه لازیمسا پول وئریم؟ گئدین آلاجاغینـیزی آلین، گون‌اورتا چاغی حئسابلاشاریق.
وایـیش‌گیلین ایکینجی ایشی پئنجک- شالوار آلماق ایدی. »تزه مئیدان«ـا گئتدیلر. آتاسی ساتـیجی‌یا موراجیعت ائده‌رک دئدی:
– اوشاغین اینینه پئنجک- شالوارین وار؟
اوشاق سؤزو وایـیشی بیر آز نئجه دئیه‌رلر, قیجیقلاندیرسا دا سسینی چیخارتمادی. آخی آتاسینا اعتیراضینـی همیشه آناسینـین واسیطه‌سیله یـئتیریردی. بیر ده کی، اونون اصل مقصدی اجرلی پئنجک- شالوار گئیمک ایدی. قوی اونو اوشاق حئساب ائله‌سینلر، یالنـیز آناسینـین اونا کیشی دئمه‌سی کیفایت ائدیردی. ساتـیجی »مالی نه اولسون؟«- دئیه سوروشدوقدا، آتاسی دئدی:
– نه اولاجاق. میل- میلی فاسنییه.
ساتـیجی رفدن بیر دست پئنجک- شالوار گتیریب بیر باشی زورلا وایـیشین اینینه گئیدیردی. پئنجه‌یین کیچیک اولدوغونو اؤزو ده بیلدی. آنجاق اوندان بؤیوک پئنجک وایـیشین دیزلریندن ده بیر آز آشاغی دوشوردو. آتاسی پئنجه‌یین قوللارینـی اوچ دفه قاتلایـیب ساتـیجی‌یا دئدی:
– نه عئیبی وار، اوشاق بؤیویه‌جک ده‌ه‌ه… گلن ایل اینینه دوز قالار.
لاکین وایـیش چییین‌لرینی اویناداراق بو بویدا پئنجه‌یی گئیمه‌یه‌جه‌یینی بیلدیردی. ساتـیجی ایسه موشتری‌نی ایتیرمه‌سین دئیه کیچیک نومره‌لی پئنجه‌یی اوشاغین اینینه گوجله کئچیریب اویان- بویانـینـی دارتماقلا هر تؤرله اولورسا اونلارا سوخوشدوردو.
وایـیش ائله اورداجا اجرلی پئنجک- شالواری گئییب کؤهنه‌سینی توربایا قویوب قولتوغونا ووردو.
کیشی ائوه لازیم اولان قنددن، چایدان، چیت- چؤله‌دن و بیرآز دا بایرام آیـین- اویونو و البتّه شام، همیشهجاوان بوداغی، بیر ده کی، وایـیشا توپ‌تاراققا، چیرت-چیرت، اولدوزو فیشنگ و س. آلیب، خورجونون گؤزلرینه دولدوردو و نمین ماشینـینا اوتوروب یولا دوشدولر.
Arazazarbaijzn.anadilimiz@gmail.com
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ ساعت ۱۱:۰۶ ق.ظ
