پالایش جامعه رسالت رسانه به عنوان رکن چهارم دموکراسی

مهتاب افشین نسب
گروه فرهنگی: رسانه به عنوان رکن چهارم دموکراسی، ابزاری نظارتی است که می تواند به پالایش سیاسی و اجتماعی جامعه یاری رساند. رسانه ها با آگاهی از خواست عمومی جامعه می_توانند آن را از مسوولان مطالبه کنند.
بدون شک اگر رسانه فضای لازم را برای ارایه کارکرد واقعی خود داشته باشد، می تواند نقشی بی بدیل در اموری چون آگاه سازی جامعه نظارت بر عملکرد دستگاه های مختلف، مطالبه گری در جهت منافع ملی و در نتیجه پالایش جامعه ایفا کند. به باور آنان، رسانه مسوول باید بتواند با نظارت بر عملکرد مسوولان و رصد چالش های اجتماعی، سیاسی و … نقشی موثر در پالایش جامعه داشته باشند.
به گفته این صاحبنظران، این مهم همزمان نیازمند استقلال حرفه ای رسانه ها و وجود فضای لازم برای فعالیت آزاد آنها جهت نقش آفرینی در جامعه است. رسانه ها باید بتوانند به درک غیرجناحی از مسایل برسند و زوایای پیچیده از یک موضوع را پیدا کنند.
رسانه ها نباید اجازه دهند که برخی موضوعات از جمله مصلحت های جناحی و گروهی ذهن آنان را از درک درست مساله دور نگه دارد. داشتن درک ملی از مسایل همواره برای هر رسانه مسوولی ضرورت دارد. یک رسانه متعهد اما به جای بودن در خدمت منافعی گروهی یا شخصی باید در خدمت منافع ملی باشد و حقیقت را بدون انگیزه های جناحی مطالعه کرده و خواست ملی را از مسوولان مطالبه کنند.
*رسانه واقعا خصوصی می تواند مطالبه گر باشد
محمدمهدی فرقانی کارشناس رسانه و استاد ارتباطات دانشگاه می گوید : رسانه زمانی می_تواند کارکرد نظارتی خود را به خوبی به منصه ظهور برساند که به معنای واقعی خصوصی باشد.
طبق آیین نامه تاسیس خبرگزاری، فلسفه صدور مجوز برای تاسیس خبرگزاری ها، راه اندازی تعدادی مرکز خبری غیردولتی و غیروابسته به دولت و خصوصی بود.
هدف این بود که در کنار دو یا سه خبرگزاری دولتی، چند خبرگزاری خصوصی هم داشته باشیم که بتوانند در رقابت با خبرگزاری های دولتی به هم افزایی و ارتقای سطح کیفی خبرگزاری های کشور کمک برسانند، اما این هدف در عمل محقق نشد. بر خلاف این هدف اولیه، ناگهان وزارت ارشاد با انفجاری از درخواست های مختلف برای تاسیس خبرگزاری روبرو شد که بیشتر این درخواست ها متعلق به نهادهای دولتی و یا شبه دولتی بودند و هیچ کدامشان به معنای واقعی کلمه از نهادهای غیردولتی و نهادهای متعلق به بخش خصوصی نبودند. این خبرگزاری ها که هم اکنون بسیاری از آنها مشغول فعالیت هستند، هر یک به نوعی به بودجه عمومی دسترسی دارند و با این بودجه اداره می شوند.
وی ادامه می دهد : بسیاری از این رسانه ها که از هیچ گونه پشتوانه حرفه ای نیز برخوردار نیستند، در دولت های گذشته یکی پس از دیگری مجوز فعالیت دریافت کردند. ما امروز شاهد ده ها آژانس خبری هستیم که با اسم و عنوان خبرگزاری کار می کنند و از بودجه عمومی تامین می شوند اما به واقع سخنگویان یک گروه یا جناح سیاسی هستند نه مطالبه گران خواست ملت. چنین رسانه هایی نمی توانند عملکرد نظارتی خود را به درستی به اجرا بگذارند. رسانه های وابسته زیادی در کشور ما وجود داشته و فعالیت می کنند و در مجموع رفتار رسانه ای آنها هم به هیچ وجه مطابق با رفتار حرفه ای و در چهارچوب موازین اخلاق حرفه ای نیست.
*رسانه نقاد پالایشگر جامعه است
محمود مختاریان روزنامه نگار و مدرس پیشکسوت ارتباطات می گوید: رسانه هایمی توانند بر شرایط عمومی جامعه تاثیرگذار باشند. رسانه ای که تولید فکر کند بی شک تاثیرگذار خواهد بود. اگرچه ظرف پنج سال گذشته به دلیل گسترش شبکه های مجازی دشواری هایی برای رسانه های سنتی ایجاد شد اما علی رغم این دشواری ها اگر رسانه های سنتی به رسالت های حرفه ای خود از جمله نقادی به درستی عمل کنند، هنوز هم می توانند در جهت هدایت افکار عمومی و اصلاح امور مختلف تاثیرگذار باشند. رسانه قدرتمند می تواند بر قدرت ملی یک کشور بیافزاید. رهبر انقلاب بارها بر اهمیت عنصر نقد در رسانه ها تاکید داشته اند زیرا اگر نقد صحیح رسانه ای در یک جامعه وجود داشته باشد و افراد مسوول در هر نهاد یا سازمانی بدانند که عملکردشان مورد ارزیابی قرار می گیرد، کمتر شاهد فساد خواهیم بود. مرور عملکردهای مسوولان و سازمان های مختلف هم قدرت تعامل را در جامعه بالا می برد و هم به پالایش جامعه کمک خواهد کرد. وی می افزاید: حضرت علی (ع) در نهج البلاغه بر اهمیت مرور کارهایمان در پایان هر روز برای آنکه بدانیم چه کار درست و چه کار نادرستی انجام داده ایم، تاکید کرده اند.
کارکرد نقد همین است. نقد یعنی مرور عملکردهایمان. نقد هدیه ای است که اگر از آن درست استفاده شود قدرتی معجزه گر در پاکسازی جامعه از اشتباهات دارد. روزنامه نگار باید جسور و به دنبال تحول و بهتر شدن جامعه و جهان باشد. وظیفه اهالی رسانه اعتماد سازی بسترسازی، برجسته سازی، فرهنگ سازی و تمدن سازی است. رسانه باید همواره در خدمت منافع ملی، غرور ملی، باور مردم و تعامل نه تقابل باشد. رسانه باید بتواند به وحدت ملی و ایجاد فضای شاداب در جامعه کمک کند و از چگونگی تاثیر مثبت بر افکار عمومی آگاه باشد.
*اهمیت استقلال و فراجناحی بودن در نظارتگری رسانه
»مهدی منتظرقائم« عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشگاه عنوان کرد: رسانه مسوول رسانه ای است که در خدمت خواست ملت و مطالبه گر منافع ملی باشد. کارکرد رسانه امر به معروف و نهی از منکر است. ما در دین خود مبانی داریم که می تواند راه درست را از غلط برایمان روشن کنند. اگر رسانه به عنوان واحد امر به معروف و نهی از منکر در نظر گرفته شود، نقاط ضعف و قوت مسوولان را بدون در نظر گرفتن منافع فصلی، باندی و جناحی به آنها گوشزد خواهد کرد. با تحقق این امر، مسوولان موظفند توجه بیشتری به رسانه ها و پیشنهادهای آنها به عنوان مطالبه گران خواست مردم داشته باشند.
این رفتار درستی نیست که برخی دولت ها همچون نهم و دهم که با شعارهای مردمی روی کار می آیند پس از مدتی از مردم فاصله بگیرند منافع اطرافیان خود را بر منافع ملی ترجیح دهند و از شنیدن مطالبات عمومی سر باز زنند و کمتر پاسخگوی رسانه ها شوند. از طرفی رسانه ها برای اجرای کارکرد نظارتی خود باید درک درستی از واقعیت داشته باشند. درک درست مساله ضرورتی است که رسانه ها باید به آن توجه داشته باشند. کوتاه سخن آنکه نظارت بر امور مختلف جامعه از امور سیاسی و اقتصادی گرفته تا امور فرهنگی و اجتماعی، یکی از کارکردهای مهم رسانه ها در همه جای دنیا به شمار می رود. تحقق این مهم اما نیازمند وجود فضای لازم برای فعالیت رسانه ها و همچنین وجود رسانه های مستقل، مسوول، حرفه ای و کارآمد است. یک رسانه را زمانی می توان رسانه مسوول خواند که در عملکرد خود به منافع ملی و مطالبات عمومی در جامعه توجه ویژه داشته باشد. در صورتی که رسانه ها در یک جامعه بتوانند به دور از هرگونه غرض ورزی سیاسی و انگیزه های فردی و گروهی با رصد چالش های جامعه به مطالبه گری از مسوولان و متولیان در نهادهای مختلف بپردازد، بی شک شاهد رفع بسیاری از مشکلات اجتماعی خواهیم بود.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایرنا، تحقق این مهم که همزمان نیازمند ارتقای عملکرد حرفه ای رسانه و پاسخگو بودن مسوولان است، بی شک در درازمدت می تواند تاثیری جدی در پالایش سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جامعه داشته باشد.
EMAIL.agazadeh1@gmail.com