گزارش//

یک روز متفاوت با عشایر ییلاقات سهند

گروه گزارش: عشایر منطقه میاندوآب که هر سال در فصول سرما به قشلاق و در فصول گرما به ارتفاعات و ییلاقات منطقه سهند کوچ می‌کنند در سال‌های اخیر برغم مشکلات فراوانی که با آن مواجه بوده‌اند اما سهم‌شان را در تولید فرآورده‌های لبنی و دامی در اقتصاد کشور را به عنوان قشر مولد جامعه حفظ کرده‌اند. شهرستان میاندوآب در جنوب آذربایجان غربی با جمعیتی بیش از هشت هزار خانوار عشایری یکی از شهرهای عشایرنشین این استان است که نقش مهمی در تولید مواد لبنی و پروتئینی این منطقه دارد، از این تعداد خانوار عشایری، ۵۰۰ خانوار به ۲ منطقه ییلاقی»سهند مراغه و سلیم‌خان شاهیندژ« کوچ می‌کنند که سهم ییلاق سهند در استان آذربایجان شرقی ۳۰۰ خانوار است.
عشایر این منطقه مشکلات بسیاری دارند اما ایل راه‌ها، دسترسی به آب آشامیدنی مناسب، دسترسی به پنل‌های خورشیدی، امکانات بهداشتی، دسترسی به برق و قوانینی که منابع طبیعی برای آنها ایجاد کرده از جمله مهمترین مشکلات و مطالبات این قشر مولد است.
برای دیدار با عشایر این شهرستان در یک شرایط متفاوت به همت اداره امور عشایر و شرکت تعاونی شهید باکری، مسوولان مرتبط ۲ استان آذربایجان‌غربی و آذربایجان‌شرقی، فرماندار ویژه میاندوآب در سفری ۲ روزه با حضور در ییلاقات مراغه (دامنه‌های کوه سهند) پای صحبت‌های عشایر این منطقه نشسته تا از نزدیک در جریان مشکلات، فعالیت و سختی کار این قشر پرتلاش قرار بگیرند.پس از طی یک مسافت ۲٫۵ ساعته خاکی، سربالایی تند به همراه تخته سنگ‌های بزرگ در مسیر (بعد از روستای کُرده‌دِه مراغه) با وجود گرمای هوا ولی کم و بیش در ارتفاعات برف هم دیده‌ می‌شود از دور کم‌کم چادرهای عشایر و گله گوسفندان نمایان شدند.وقتی از کنار چادر عشایر عبور می‌کردیم با وجود اینکه از راه اصلی فاصله ۱۰۰ تا ۲۰۰ متری داشتند ولی بنا به رسم دیرینه، کودکان عشایر خود را به ماشین‌های گذری می‌رسانند و خوراکی بویژه تنقلات می‌خواستند که ما هم آنها را دست خالی باز نگردانده و مقداری کیک و بیسکویت به آنها هدیه دادیم. زندگی عشایر، زندگی آرام و زیبایی است و عشایر هم از سخت کوش‌ترین و صادقانه‌ترین قشرهای جامعه هستند که با کمترین امکانات زندگی خود را در عین صفا و صمیمیت سپری می‌کنند.آنچه زندگی عشایری را متمایز از سایر فعالیت‌ها کرده، فعالیت و همراهی زنان و فرزندان‌شان با مردان است که دوشادوش آنان و ۲۴ ساعته در امر دامداری و تحمل زندگی سخت نقش بی‌بدیلی دارند.حضور بانوان بویژه کودکان با چهره‌های خندان و توام با تلاش خستگی‌ناپذیر در منطقه ییلاق سهند توجه همه را به خود جلب می‌کرد بطوریکه کودکان با چرای دام و زنان در دوشیدن دام‌ها روزانه در ۲ نوبت و سایر کارهای عادی خانه نقش خود را ایفا می‌کنند.
حوالی ساعت ۲ بعدازظهر و پس از طی مسافت زیادی به منطقه ییلاقی «شاه‌یوردی» رسیده و مشاهده کردیم قبل از ما مدیران کل امور عشایری ۲ استان آذربایجان‌غربی و آذربایجان‌شرقی در منطقه حضور دارند.با ورود به چادر متوجه شدیم دنیایی که عشایر دارند، بی ریا توام با سادگی و در عین حالزندگی پرمشقت است که با دنیای شهرنشینان کاملا متفاوت است؛ در اینجا از تجملات و زندگی مدرن شهری خبری نیست و سادگی و صمیمیت حرف اول را می‌زند. این عشایر خونگرم با استقبال از حضور مسوولان برای رفع مشکلات شان، این حضور را امیدبخش و مایه دلگرمی عنوان کرده و اظهار امیدواری کردند تا مشکلات آنها در زمان کمتری مرتفع شود.نخستین گلایه‌ای که عشایر داشتند به ادارات منابع طبیعی مربوط بود؛ تعدادی از عشایر گفتند: وقتی در روستاها و مناطق شهرهای مختلف گندمزارها را برای چرا اجاره می‌کنیم برای انتقال گله مجبور به عبور از برخی مراتع می‌شویم به همین دلیل ادارات منابع طبیعی ما را جریمه می‌کنند این در حالیست که برای تردد احشام به ناچار باید از مراتع عبور کنیم ضمن اینکه از نظر تهیه نان نیز بسیار در مضیقه هستیم.چند نفر دیگر از عشایر با اظهار گله از عدم تخصیص به موقع آرد و یا تخصیص کم آن عنوان کردند: اگر سهمیه آرد ما را به موقع تحویل دهند، خودمان می‌توانیم در محل ییلاق آن را پخت کنیم و دیگر نیازی به مراجعه به شهرهای مراغه، تبریز، هشترود و یا بستان‌آباد برای تهیه نان نخواهد بود که در شرایط کنونی هم تهیه‌اش سخت شده و علاوه بر اتلاف وقت، به‌علت وضعیت نامناسب راه‌ها، هزینه استهلاک خودرو و خطرات احتمالی را نیز در پی دارد.یکی دیگر از مشکلات عشایر این منطقه بالا بودن قیمت برخی اقلام دارویی غیریارانه‌ای دام‌ها بود، آنها گفتند: در زمان قشلاق به‌علت بالا بودن هزینه علوفه و پایین بودن قیمت دام، برای تامین علوفه مجبور هستیم شیر تولیدی دام‌های خود را در فصل پاییز پیش‌فروش کنیم و در قبال آن پول دریافت کنیم ولی امسال باتوجه به افزایش قیمت کالاها، اکنون شیر تولیدی ما را با قیمت سال گذشته خریداری می‌کنند که آن هم با هزینه‌های امروز همخوانی ندارد این در حالیست که قیمت شیر افزایش یافته است.
عشایر اعلام کردند: اگر دولت و یا شرکت تعاونی عشایر در این راستا سرمایه‌گذاری کرده و در فصل پاییز یا زمستان از نظر مالی ما را برای تامین علوفه حمایت کنند، دیگر مجبور نخواهیم بود که شیر دام خود که با هزاران مشقت تولید می‌شود را با قیمت پایین به واسطه گران پیش فروش کنیم.اما در میان این مشکلات، مشکلی که خود را بیشتر نمایان می‌کند و با فعالیت‌های روزانه عشایر به صورت مستقیم در ارتباط است، وضعیت نامناسب راه‌های ارتباطی تحت عنوان ایل‌راه است که برای تردد در آن باید از خودروهای جفت دیفرانسیل استفاده کرد.
بازسازی ایل‌راه‌ها در منطقه ییلاقی سهند آغاز شد
با توجه به اینکه عشایر میاندوآب به منطقه ییلاقی سهند در آذربایجان‌شرقی کوچ می‌کنند و این مناطق در محدوده جغرافیایی این استان قرار دارد، رسیدگی به وضعیت راه‌ها جزو حوزه کاری اداره‌کل امور عشایر استان آذربایجان‌شرقی است که مدیرکل امور عشایر این استان در این زمینه گفت که در راستای ارایه خدمات به عشایر سهند این اداره‌کل هر ساله بازسازی راه‌ها را انجام می‌دهد.
سید محمدحسن آل‌هاشم افزود: امسال بارندگی‌های شدید و سیل آسا در فصل زمستان و بهار موجب از بین رفتن بخش زیادی از این راه‌ها شده ولی از چند روز پیش با یک دستگاه گریدر کار بازسازی ایل‌راه‌ها آغاز شده است.وی افزود: در منطقه »آق‌دره« ییلاق سهند برای بازسازی راه‌های ارتباطی به بولدوزر نیاز است که قرارداد آن هم منعقد شده و از هفته آینده بازسازی این راه ارتباطی که براثر سیل تخریب شده و تردد عشایر را با مشکل مواجه کرده، آغاز می‌شود.
آل هاشم در رابطه با تخصیص آرد عشایر مهمان(عشایر آذربایجان‌غربی) نیز گفت: قرار بر این است که آرد عشایر توسط مسوولان شهر محل اقامت‌شان به ما تحویل داده شود و یا اینکه خودشان توزیع کنند و یا اینکه سهمیه آنها برای همیشه به اداره‌کل امور عشایر آذربایجان‌شرقی انتقال داده شود تا توسط تشکل‌های عشایری این استان توزیع شود.
نبود آنتن برای برقراری ارتباط با گوشی همراه از دیگر مشکلاتی بود که عشایر سهند آن را بیان کردند.
مدیرکل امور عشایر آذربایجان‌شرقی نیز در این زمینه گفت: در شورای عشایر شهرستان مراغه که ریاست آن برعهده فرماندار است با اداره‌کل ارتباطات و فناوری اطلاعات توافق شده است تا در نقاط کور این منطقه دکل‌هایی نصب شود.آل‌هاشم گفت: نصب این دکل ها به ویژه در محل استقرار عشایر میاندوآب را به طور جد پیگیر هستیم تا عشایر از این حیث مشکلی نداشته باشند.نبد پنل‌های خورشیدی برای رفع مشکل روشنایی و سرویس بهداشتی سیار از دیگر مشکلاتی بود که عشایر مطرح کردند که مدیرکل امور عشایر آذربایجان‌شرقی در این زمینه نیز اظهار کرد: سال گذشته براساس قرارداد مابین شرکت توزیع برق، پنل‌هایی با ۹۰ درصد پرداختی دولت به عشایر اهدا شد که این اقدام همچنان تداوم خواهد داشت.
سهمیه آرد عشایر باید در کمترین زمان ممکن توزیع شود
مدیرکل امور عشایر آذربایجان‌غربی نیز اظهار کرد: این استان با ۲۰ هزار و ۴۰۰ خانوار عشایری رتبه سوم کشوری را از حیث عشایرنشینی به خود اختصاص داده که این تعداد خانوار دارای حدود ۲ میلیون واحد دامی سبک است که هر ساله با آغاز فصل کوچ به مناطق ییلاقی کوچ می‌کنند.علی ناجی با اشاره به وجود برخی مشکلات در منطقه ییلاقی دامنه‌های کوه سهند که ۹۰ درصد آن در اختیار عشایر میاندوآب است، افزود: منطقه ییلاقی دامنه‌های کوه سهند در محدوده جغرافیایی استان آذربایجان‌شرقی قرار دارد که با دعوت از مدیرکل امور عشایر آذربایجان‌شرقی در این منطقه، مشکلات و مسایل عشایر به صورت مشترک مورد بررسی قرار گرفت و مقرر شد که بازسازی راه‌ها توسط آن استان اجرا شود.وی با بیان اینکه همزمان با حضور ما در این منطقه بازسازی راه‌های عشایری نیز آغاز شده است، گفت: همچنین جهت تامین آب آشامیدنی در محل چادرهای عشایر انتقال آب به واسطه لوله توسط اداره‌کل امور عشایر آذربایجان‌شرقی انجام خواهد گرفت. مدیرکل امور عشایر آذربایجان‌غربی همچنین به وجود مشکل در تخصیص آرد به عشایران میاندوآبی، اظهار کرد: با توجه به مردمی سازی یارانه‌ها، محدودیت‌هایی در حوزه آرد ایجاد شد ولی با این حال از نظر قانون سرانه سهمیه آرد عشایر ۱۲ کیلوگرم است که باید تخصیص داده شودو با هماهنگی‌های صورت گرفته با فرمانداری و اداره غله شهرستان میاندوآب در کمترین زمان ممکن اختصاص می‌یابد.
ناجی در رابطه با اختصاص پنل های خورشیدی به عشایر گفت: براساس تفاهم‌نامه ای در این زمینه، شرکت توزیع برق متعهد شده پنل خورشیدی در اختیار عشایر قرار دهد و همچنین این اداره‌کل از محل منابع داخلی خود اقدام به تامین آنها کند که در این راستا امسال ۷۰ دستگاه توزیع شده و ۲۳۰ دستگاه دیگر هم خریداری شده که در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
وی افزود: با توجه به خشکسالی‌های اخیر آب آشامیدنی عشایر و دام های آنها با چالش مواجه شده بود که در این راستا علاوه بر خرید آبشخورهای دامی، تانکرهای سیار هم در حال خرید است که در صورت نیاز به عشایر تحویل داده می‌شود.
مشکلات عشایر را به جد پیگیر خواهم شد
فرماندار میاندوآب نیز با اظهار خوشحالی از حضور در جمع صمیمی عشایر این منطقه گفت: برای شناسایی و حل مشکلات این قشر زحمتکش و مولد جامعه تصمیم گرفته شد تا به صورت حضوری به جمع عشایر رفته تا از نزدیک و چهره به چهره پای درددل آنها بشینیم. علی پیام افزود: از لحاظ عرضه مواد غذایی نقش عشایر به سبب دارا بودن یک سوم دام های موجود در کشور و پاسخ گفتن به تقاضای فزاینده گوشت و مواد لبنی در جریان توسعه اقتصادی قابل ملاحظه بوده و مسوولان وظیفه دارند به مشکلات این قشر مولد کشور رسیدگی کنند. وی با بیان اینکه تخصیص سهمیه آرد یکی از مطالبات جدی عشایر است اظهار کرد: با توجه به دارا بودن امکانات برای پخت نان در محل ییلاق توسط عشایر این مهم را پیگیری می‌کنیم چرا که به جهت حضور حدود سه ماهه در ییلاق که سخت‌گذر بوده و امکان رفت و آمد به شهر برای آنها مقدور نیست، باید سهیمه آرد آنان حتی قبل از کوچ یک جا در اختیار آنها قرار داده شود.
ی گفت: همچنین برای پایش و رسیدگی به مشکلات بهداشتی و درمانی عشایر مقرر شد در اسرع وقت اکیپی از شبکه بهداشت و درمان شهرستان به منطقه اعزام شود.فرماندار ویژه میاندوآب اضافه کرد: بازسازی راه ارتباطی عشایر، پایین بودن قیمت محصولات تولیدی عشایر در مقایسه با بازار آزاد دیگر مطالباتی از سوی عشایر مطرح شد و مقرر شد شرکت تعاونی عشایر شهرستان نسبت به راه‌اندازی مراکز جمع‌آوری شیر در منطقه ییلاق اقدام و نیز پیگیری برای خرید تضمینی از سوی شرکت پشتیبانی امور دام در دستور کار قرار گیرد.وی افزود: همچنین موضوع سرویس‌ بهداشتی سیار و انتقال آب به محل چادر از دیگر مشکلاتی بود که آنها را پیگیر خواهیم شد.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایرنا، درحال حاضر جمعیت دام عشایر شهرستان میاندوآب حدود ۲۳۰ هزار راس دام سبک است که ۱۰۰ هزار راس این جمعیت دامی در منطقه ییلاقی سهند مستقر هستند.
عشایر میاندوآب در ۸۵ روستای سه شهر میاندوآب، چهاربرج و باروق ساکن بوده و سالانه سه هزار و ۷۵۰ تن گوشت، هفت هزارو ۲۰۰ تن شیر، ۵۵ هزار مترمربع پوست، ۱۱۰ تن پشم تولید می‌کنند.آذربایجان‌غربی با دارا بودن بیش از ۲ میلیون واحد دامی و سالانه با تولید بیش از ۵۰ هزار تن شیر، رتبه اول کشور را در اختیار دارند؛ این استان به عنوان سومین استان کشور از نظر جمعیت عشایری یکی از استان‌های مطرح در تولید محصولات دامی، لبنی و پروتئینی توسط عشایر در کشور به شمار می‌رود.