یک بیت شعر و یک بهشت

علی رزم آرای
گروه فرهنگی:نوشتار زیر از این جهت که پیش از این به بررسی پیرامون تاریخ و نحوه شکل‌یابی گونه ادبیات آئینی در ادبیات ایران و اشکال مختلف و متنوع آن و همچنین بررسی دقیق و درخور آن در چهار‌چوب زبان و ادبیات ترکی و فارسی پرداخته شده و به آسیب¬شناسی برگزاری و نحوه نگاه به این نوع ادبیات در جامعه ایران و به طبع استان آذربایجان غربی پرداخت نشده، ضروری به نظر می‌رسید.
چهارچوب نوشتار فعلی به همین دلیل به آسیب شناسی این نوع ادبیات و نحوه اجرا وبرگزاری برنامه‌های مربوط به آن از جشنواره‌های مختلف تا کنگره‌های گوناگون خواهد بود.
در بررسی و مطالعه ادبیات آئینی در نگاهی آسیب شناسانه می‌توان به چند مورد اساسی هم از حیث ادبی و هم از حیث فرهنگی اشاره کرد.
اصولا ًتعریفی که از برگزاری و توجه به این نوع ادبیات در قامت جشنواره‌ها وکنگره‌ها و از سویی در ردیف برنامه‌ها و سیاست‌های مختلف فرهنگی استخراج می‌شود چیست؟
به عبارتی، بایستی چه نتایج و اهدافی از وجود و ترویج چنین ادبیاتی در گستره ادبیات رسمی کشور و متن جامعه مخاطب حاصل شود و آیا چنین نتایجی حاصل شده است؟
صرف ارائه آمار کم و کیف برگزاری و شرکت در چنین برنامه‌هایی، آیا دلیل کافی برای حصول موفقیت آن است؟
از منظر ادبی نیز باید چند سؤال طرح کرد. ازنظر ادبی چه نوع شاخصه و مولفه‌هایی در خلق و یا نقد یا بررسی چنین ادبیاتی دخیل هستند؟!
ویژگی‌های چنین ادبیاتی در چهارچوب ادبیات رسمی کدامند و یا چنین ادبیاتی باید غرق در کدام ویژگی‌های ادبی و هنری باشد؟! و…
هدف نوشتارفوق پاسخ گویی به سوالات فوق نیست که نحوه و شکل برگزاری جشنواره و کنگره خاص این ادبیات نشانگر جایگاه و هویت این نوع ادبیات خاص با زمینه‌های مختلف شعری و داستانی و … آن است.
چرا که ابتدا ً هدف از برگزاری چنین جشنواره‌ها و کنگره‌هایی باید شکل‌دهی و معرفی این نوع ادبیات و از سویی به روز کردن آن از نظر اجرایی و ادبی باشد نه ارائه آمار و ارقام و …
برای روشن‌تر شدن زوایای ماجرا ، موضوع شعر را درادبیات آئینی به شکل نمونه مورد بررسی قرار می‌دهیم تا از نظر ادبی نتیجه‌گیری منطقی کرده باشیم.
»یکی از دلایل ضعف شعر آئینی یا به عبارتی شعر مذهبی امروز، چهار چوب قائل شدن برای آن است، بد‌ینگونه که، اگر شعری را برای شخصیت خاص مذهبی بنویسیم شعر مذهبی نوشتیم.
اکثر شاعران مذهبی امروز حتی اگر بالای شعرهایشان ننویسند که تقدیم به یکی ازائمه (ع) و هیچ سرنخی هم به مخاطب ندهند که شعر به چه کسی تقدیم شده مثل روز روشن است که شعر تقدیمی است.«
این اتفاق ناخوشایند در حالی صورت می‌گیرد که مذهب رفته رفته با پیشرفت دنیا و وسیعتر شدن ذهنیت انسان‌ها در حال پیشرفت و پیچیده‌تر شدن است؛ در حالی که شعر آئینی امروز در ایران، مذهب را فقط به اسطوره‌های تاریخی آن می‌شناسد. شاعران آئینی به سمت زندگینامه اسطوره‌های دینی و مذهبی می‌روند و احساسات خود را به ایشان از طریق هنر والای شعر به مخاطب امروز عرضه می‌کنند.
باید این سئوال را در نظر داشت که چرا مخاطبان شعر عاشقانه، بیشتر از موضوعات دیگر خصوصأ شعر آئینی است؟
شاعر با شناخت دنیای اطراف خود حتی قبل از مذهب با عشق آشنا می‌شود. تجربه هر نوع عشقی می‌تواند موضوع را در شاعر درونی‌تر کند و زمانی که قلم می‌زند وصف معشوقه یا معشوق هدف اصلی و صرف نخواهد بود.
به این دلیل از هر زبان می‌شنوی نا‌مکرر است.
البته در شعرعاشقانه تقدیم به معشوقه و یا معشوق وجود دارد که شاعر در وصف آن قلم ‌می‌زند اما تمام ظرفیت در شعر با وصف یا تقدیم تکمیل نمی‌شود.
در شعر آئینی باید چنین ملاکی را در نظر داشت یا حداقل شبیه به آن را. باید انصاف داشت که با چند بار زیارت رفتن، سوگواری و شادی در ایام میلاد و وفات اسطوره‌ها نمی‌توانیم احساسات خام و ساده مذهبی خود را به شعر که امری بسیار گسترده است به نام شعر مذهبی نام گذاری کنیم.عملکردهای هنری امروز که از طریق سازمان‌های مربوطه برنامه¬ریزی می¬شوند خود به تنهایی شاهد این مساله است که عده‌ای نا‌خواسته سراغ نوشتن از ناخواسته‌ها می‌روند.
ایران را اگر پایتخت شعر فارسی در نظر بگیریم(به دلیل وجود تاریخ شعری و سلاطین شعر) به موضوعی ناخوشایند بر می‌خوریم که دلیل اصلی ضعف شعر آئینی در آن است.
سالانه در ایران تعداد همایش‌ها، جشنواره‌ها و کنگره‌هایی که در خصوص شعر آئینی و موضوعاتی از این قبیل صورت می‌گیرد بیش از ظرفیت نیاز است و پایمال کردن موضوعات مهم و حیاتی در کنار موضوعات آئینی که نیاز و خوراک اصلی شعر امروز باید باشد.
به اضاف? جوایزی که در هر گردهمایی‌ها می‌دهند باعث شده که شاعران جوان را به سمت خود بکشاند که برای جوایز و مقام نوشته‌ای به کسی تقدیم کنند.
اتفاق بد ماجرا اینجاست که بعضی‌ها خیلی تصنعی وسطحی با موضوع برخورد می‌کنند و مورد تشویق قرار می‌گیرند.
تازه کار‌ها هم که دنبال راهی برای مطرح شدن هستند از شعر می‌گردند، راه شاعران مصنوعی را ادامه می‌دهند و با تولید مثل این ویروس در شعرامروز، روز به روز این‌گونه شعر را به نابودی می‌کشانند..
به عبارتی برخی دغدغه‌های مالی شاعران و هنرمندان با حضور در این کنگره‌ها و جشنواره و.. رفع می‌شود (وموضوع اقتصاد هنر و سودآوری و زیان‌دهی ادبیات که موضوع مهم اما پنهان مانده‌ای است طرح می‌شود)
چرا که شاعران و هنرمندان ما به هر روی دغدغه‌های معیشتی جدی دارند و این بزرگترین آسیب فرهنگی شعر و ادبیات رسمی کشور و درکنار آن شعر و ادبیات آئینی و در نتیجه برنامه و سیاست‌های فرهنگی مربوط به آن در برگزاری جشنواره‌ها و کنگره‌های ادبیات آئینی و شعر آئینی است.