وقتی ناصر الدین شاه پوشش اروپایی را به ایران آورد
گروه تاریخی:در طول گذارهای تاریخی شکل پوشش ایرانیان گاه به گاه به اقتضادی زمان دچار تغییرات جزیی می شد. درواقع می توان گفت آنچه که به عنوان رویداد غالب اجتماعی و مذهبی در جامعه حاکم بود می توانست در این زمینه تعیین کننده باشد. با این حال شاید جالب باشد اگر بدانید این چند سال اخیر دوره جدیدی برای تمایل ایرانی ها به استفاده از پوشش های رنگی نیست، چه اینکه پیشتر رنگی پوشی و استفاده از رنگ های شاد در دروان صفویان رواج داشته است. روزهایی که به ویژه رنگ را می شد در انتخاب زنان عصر صفوی مشاهده کرد. آنها سراغ پارچه های زربفت و ابریشمی می رفتند کلاه های کوچک، چارقد و شلوارهای پنبه دوزی شده، پوشش اصلی و رایج آنها بود. البته این نکته را هم نباید از قلم انداخته پوشش اندرونی خانم_ها با پوشش بیرونی آنها متفاوت بوده است.
در دوره صفوی، زنان حین خروج از خانه چادرهای سفید یا بنفش سر می انداختند طوری که کل بدنشان پوشیده می شود. با این حال نکته حائز اهمیت در این ماجرا، تمایل جماعت ایرانی به استفاده از رنگ های شاد و زنده در لباس ها بوده است که بین خانم ها بیشتر مورد استقبال قرار می گرفت.
اگر قرار باشد بنای تغییر در نوع پوشش ایرانیان در طول تاریخ البسه آنها را جست و جو کرد باید سراغ دوران قاجار رفت. اگرچه سیر اصلی تحول در پوشش در دوران پهلوی واقع شد با این حال قجری ها شروع کننده این تغییرات بودند. درست از زمانی که ناصرالدین شده گشت و گذار در فرنگستان را آغاز کرد پوشش فرنگی را هم با خود به ایران آورد.
وقتی تعاملات سیاسی و اجتماعی با اروپا بیشتر شد و جوانان ایرانی برای ادامه تحصیل به اروپا رفتند یا در دوره هایی که اروپایی ها برای مراودات سیاسی، اقتصادی یا اجتماعی سفر به ایران را در برنامه کار خود قرار دادند، آنچه اجتناب ناپذیر به نظر می رسید، تغییر در پوشش ایرانی ها بود. تغییراتی که ناصرالدین شاه از حرمسرای خودش و بنا به سلیقه شخصی اعمال و بعدها آرام آرام به خانه اعیان و اشراف هم راه پیدا کرد. پوشش زنان قجری به پوشش دوران زندیان بسیار نزدیک بود. با این حال تغییراتی هم در لباس های آنها اعمال شد. کلیت لباس های بانوان عصر قاجار پیراهن های چاک دار آستین بلند با دامن های پرچین بلند بود. لبه دامن ها با حاشیه های یراق و گلابتون زینت داده می شد و کمربندهای طلا و جوانشان هم به بخشی جدی از ظاهر آنها تبدیل شد. زنان قجری روی سرشان تور یا پارچه ای زیبا با تزیینات جذاب به شکل آزاد می انداختند که البته پوششی تنها مختص اندرونی بود و حین بیرون رفتن از خانه از چادرهای سیاه یا بنفش استفاده می کردند طوری که کاملا آنها را بپوشاند و البته روبنده که بخش لاینفک پوشش آنها برای مخفی نگه داشتن صورت شان بود.
همه اینها اما با مسافرت ناصرالدین شاه به اروپا ازجمله روسیه دستخوش تغییرات شد. دامن_های زنان قجر درست بعد از بازگشت ناصرالدین شاه از روسیه کوتاه شد. آنچه که برگرفته از لباس بالرین های روس بود. یعنی دامن های کوتاه که زیر آنها جوراب یا ساق های مشکی و سفید می_پوشیدند. ناصرالدین شاه این سلیقه را به شخصه در حرمسرای خود اعمال کرد هرچند باز هم چنین پوششی تنها مخصوص اندرونی بود و برای بیرون رفتن استفاده از چادر و روبنده برای زنان یک اصل برای پوشش محسوب می شد.
به این ترتیب اولین تغییرات برگرفته از پوشش اروپایی، راه خودش را به لباس های ایرانی باز کرد. البته این تغییر، مختص زنان نبود که مردان را هم کم کم درگیر خود کرد.
کرباس یا ابریشم؟ اینکه مردان دوران قجر کدامیک را برای پیراهن انتخاب می کردند بستگی به شرایط مالی شان داشت. اعیان و اشراف، ابریشم سفید را ترجیح می دادند و طبقه متوسط و پایین جامعه کرباس به تن می کردند. البته پوشش مردان دوران قاجار مفصل تر از این_ها بود که شاید در این بین شاخص ترین قسمت ماجرا به کلاه باز می گشت. مردان ایرانی در آن دوران حساسیت ویژه ای به کلاه داشتند و تحت هیچ شرایطی کلاه از سر بر نمی داشتند. بقیه ماجرا از کفش های ساغری و اروسی (کفش های روسی) بی چفت و بست یا بی سگک و بند نعلین (مخصوص روحانیون) و کمی بعد کفش های دستک دارد شروع می شد (که از فرنگ به ایران آمد) و تا شلوار و شال و کمربند، ارخالق قبا و کمرچین که به ترتیب از زیر پوشیده و یکی یکی به عنوان پوشش های رویی ادامه پیدا می_کرد، جلو می آمد. تغییر پوشش از دوران قاجار آغاز شده بود. از اندرونی ها و هنوز کار به بیرون از خانه نکشیده بود. حداقل برای خانم ها. حتی تا دوره مشروطیت و مدتی پس از آن هم زنان با چادر، چاقچور و روبنده در خیابان ها رفت و آمد می کردند اما در دوران رضاشاه که مصادف با شروع عصر پهلوی بود، همه چیز تغییر کرد.
قانون کشف حجاب اجباری اگرچه خیلی از زنان را خانه نشین کرد اما آن عده ای هم که معتقد به حجاب بودند کلاه به سر از خانه بیرون می آمدند. همزمان این دوران مترادف شد با ورود اجناس اروپایی به ایران.به ویژه خیاط ها و طراحان فرانسوی که حضورشان در ایران تغییرات اساسی در پوشش زنان ایرانی به وجود آورد. از طرف دیگر، این تغییرات خواسته یا ناخواسته فقط شامل حال زنان نشد. چه بسا بعد از کشف حجاب اجباری و کشیدن چادر از سر زنان که ناخودآگاه تغییراتی را در پوشش در پی داشت و کت و دامن و کلاه های فرانسوی را مد بازار ایران کرد، این بار مردان ملزم به استفاده از کلاه پهلوی شدند. پیش از آن اما تعدد سفرهای اروپایی سبب شد برخی به خودی خود کت و شلوار، کراوات و پاپیون را به عنوان پوشش خود انتخاب کنند.
در نهایت حکم حکومتی در استفاده اجباری مردان از کلاه پهلوی در تاریخ ۴ مهر ۱۳۰۷دوران گذار، پوششی اجباری را برای ایرانیان به همراه داشت. به این ترتیب دیگر خبری از لباس های سنتی که شامل ارخالق، قبا، شال ها و لباده ها می_شد نبود. در عروض کت پوشش رسمی مردان ایران شد و جای کلاه های خز و بیضوی شکل را کلاه پهلوی گرفت. به این ترتیب تمام کارمندان دولت و دانش آموزان ملزم به استفاده از چنین پوششی به سبک غربی شدند که البته در این بین روحانیون، استادان مدارس و طلاب دینی از این ماجرا مستثنی نبودند. به این ترتیب غربی پوشی طبق حکم کابینه وقت به یک الزام تبدیل شد.
رضاشاه با داعیه مدرنیزه کردن ایران، مجذوب برنامه های آتاتورک در ترکیه شده بود. از همین رو بعد از سفری به ترکیه از همان جا به نخست وزیر وقت دستور داد از این به بعد همه کارگران ایرانی باید مانند اروپایی ها کلاه های لبه دار بر سر بگذارند. اگرچه توجیه او برای این دستور جلوگیری از آفتاب سوختگی صورت کارگران بود. به همین ترتیب کلاه های لبه دار در این مورد جایگزین کلاه پهلوی شدند. هرچند در پی کشف حجاب و حتی جایگزین کلاه پهلوی به جای لباس معمول مخالفت ها و مبارزات بسیاری شکل گرفت.
پس از تبعید رضاشاه و به سلطنت رسیدن محمدرضا پهلوی، بگیر و ببندها درباره نوع پوشش از بین رفت اگرچه دیگر تقریبا شکل پوشش غربی رواج یافته بود و به نوعی بین مردم به پوششی عادی تبدیل شد اما در نهایت در دوران محمدرضا شاه پهلوی باز هم فرهنگ پوششی ایران تحت تاثیر مدهای اروپایی جلو رفت. شلوارهای دمپاگشاد یکی از مدهای اروپایی آن زمان بود که سریع به ایران رسید.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۲۵ دی ۱۳۹۵ ساعت ۹:۱۲ ق.ظ
