واقعا پیر می‌شویم

گروه اجتماعی: طی دو تا سه نسل آینده جمعیت ایران پیر خواهد شد و با افزایش شمار سالمندان مواجه خواهیم بود، حمایت از جمعیت سالمند نیاز به ارتقا سطح حمایت های اجتماعی و اقتصادی از این قشر دارد و از سویی افزایش جمعیت باید متناسب با سطح منابع و امکانات باشد تا به عنوان یک سرمایه ارزشمند قلمداد شود.
جمعیت توده ای از مردم است که در یک واحد سرزمینی خاص و در یک واحد حکومتی مشخص زندگی می کنند و جمعیت قدمتی در اندازه تمدن بشری دارد، از زمانی که یک جانشینی شکل گرفت.
موضوع جمعیت، افزایش آن، کنترل یا تنظیم خانواده به دلیل تاثیرگذاری در اقتصاد، امنیت پیشرفت علمی، بقای نسل و نژاد در طول تاریخ هموراه مورد توجه همه جوامع بوده و اکنون نیز از موضوعات محوری و بحث برانگیز در جوامع و محافل مختلف به شمار می رود.
یکی از شاخص هایی که برای پیش بینی وضعیت جمعیتی کشور به برنامه ریزان کمک می کند آمار وقایع چهارگانه حیاتی (ولادت، وفات، ازدواج و طلاق) است که تحلیل درست آمار موجود و بررسی تغییرات آن نسبت به گذشته منجر به تحلیل درست از اتفاقات گذشته و وقایع پیش رو می شود.
ایران در سه دهه گذشته تحولات چشمگیر جمعیتی را تجربه کرده است، تحولاتی که شاید متاثر از برنامه ریزی و تصمیم گیری هایی بود که جمعیت ایران را دچار تحول کرد، تحولی که باید در بستر طولانی زمان شکل می گرفت ولی در ایران این تحولات خیلی سریع اتفاق افتاد.
تحولات جمعیت می تواند منشا چالش های فراوانی برای دولت و کشور قلمداد شود، ولی در عین حال، با برنامه ریزی صحیح و به موقع می_توان از ساختار و ویژگی های موجود جمعیت برای بهبود وضعیت آینده کشور استفاده کرد.
بعد از انقلاب اسلامی و سیاست های مبتنی بر تعالیم و تربیت دینی و همچنین احساس نیاز به جمعیت بیشتر به ویژه در شرایط متاثر از جنگ تحمیلی، موجب اتخاذ تدابیر و سیاست های تشویقی برای افزایش موالید در کشور شد و در نتیجه نرخ رشد جمعیت در این دوران افزایش یافت.
هم زمان با افزایش جمعیت و فشارهای اقتصادی ناشی از جنگ تحمیلی و تحریم های ظالمانه و همچنین گسترش شهرنشینی و عوامل دیگر موجب شد تا سیاست تنظیم خانواده و آینده فرزندان مورد توجه اقشار مختلف جامعه قرار گیرد و یک بار دیگر خواسته یا ناخواسته کشور به کنترل جمعیت روی آورد در سال ۱۳۶۷مجددا سیاست کنترل و تنظیم خانوداه و کنترل جمعیت به اجرا درآمد.
مقوله کنترل جمعیت و مانع از رشد طبیعی آن بارها از سوی مقام معظم رهبری مورد توجه قرار گرفت و مکررا در بیاناتشان به مردم و مسئولان نسبت به جبران و اصلاح آن از سال ۱۳۷۰ با این طرف توصیه هایی فرمودند.کاهش نرخ باروری افزایش سن ازدواج و سیاست های تهدید موالید باعث کاهش رشد جمعیت کشور شده و به تبع آن پیری جمعیت مانعی برای توسعه اقتصادی است کارشناسان جمعیت هشدار داده اند کاهش رشد جمعیت باعث می شود طی دو تا سه نسل سال آینده رشد جمعیت کشور کند و یا منفی شود و پیر شدن بخش مهمی از جمعیت جوان و اضافه شدن سالمندان چالش هایی را ایجاد کند.
سالمندی، همان انباشتگی و افزایش مستمر و مداوم جمعیت در سنین ۶۰ و ۶۵ سال به بالا است و این اتفاق چرا می افتد؟ به سه دلیل. دلیل اول بحث افزایش امید به زندگی است. هر چه امید به زندگی و طول عمر افراد بیشتر افزایش پیدا کند ماندگاریشان در سن سالمندی هم افزایش پیدا می_کند و وقتی ماندگاری بیشتر می شود، تعداد افزایش پیدا می کند و درصد افزایش هم پیدا می_کند.
عامل دوم این است که در واقع باروری کاهش مستمر در رسیدن به زیر حد جانشینی است. یعنی هر چه باروری در کشوری با سرعتی بیشتر کاهش پیدا کند و به سنین پایین تر برسد سرعت ورود آن کشور به دوره سالمندی بیشتر می شود.
عامل سومی که در سالمندی جمعیت تاثیر دارد در واقع انباشتگی سنی هست که در کشور ما رخ داد. یک افزایش ناگهانی در جمعیت داشتیم که الان انباشتگی آنها در سنین جوانی است و یک دهه و دو دهه دیگر در سنین میانسالی است و بعد این انباشتگی جمعیتی به دوره سالمندی ورود پیدا می کند. بنابراین کشورهایی که یک انفجار موالید در برهه ای از گذار جمعیتی شان داشتند سالمندی جمعیت را با شدت و حدت بیشتری تجربه خواهند کرد از جمله کشورمان.
یعنی همین انفجار جمعیتی که در دهه ۵۵، ۶۵ و ۷۰ داشتیم الان در سنین میانی بین ۳۰ تا ۴۵ سال هستند و وقتی این افراد سنشان افزایش پیدا می_کند و بالاتر می رود حجم ورودی به سن سالمندی افزایش پیدا می کند و این حجم ورودی وقتی افزایش پیدا می کند، نیازهای سالمندی را شدت و حدت می بخشد.
رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران گفته بود: وسائل ارتباط جمعی، مجلس شورای اسلامی دولت، وزارت بهداشت، دانشگاه ها و انجمن جمعیت شناسی ایران موضوع جمعیت را به عنوان یکی از مسائل استراتژیک نظام مورد بحث و بررسی قرار می دهند.
محمد جلال عباسی شوازی افزود: در سطح میانی، باید به وجود خرده نظام ها و سیستم های مطالعاتی و اجرائی برای اجرای سیاست ها و نیز انجام مطالعات علمی و تخصصی در مورد جمعیت توجه کرد و در سطح خرد نیز باید از یک طرف، ایده ها و آمال و آرزوهای زوجین و خانواده ها و زنان و مردان در معرض ازدواج و فرزندآوری را بررسی و از دیگر سو، زمینه های تحقق آمال و آرزوهای آنان را برآورده کرد.
وی گفت: رشد بالای جمعیت در دهه ۶۰ و قبل از آن به افزایش تعداد جمعیت در آن سال ها منجر شده که امروزه آثار آن در ساختار جمعیت مشهود است و درصد بالای جمعیت جوان همراه با پیامدهای اقتصادی، اجتماعی از جمله اشتغال و بیکاری و مسکن نتیجه افزایش موالید دهه ۶۰ خورشیدی است.
رئیس موسسه مطالعات جمعیتی کشور تاکید کرد: این جمعیت به مرور زمان به سنین میانی و سپس سالخوردگی انتقال می یابد و مسائل و پیامدهای خاص خود را به دنبال دارد.
رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران گفت: باید توجه داشت که جمعیت جوان امروز و به اصطلاح دهه شصتی ها، از تحصیلات بالائی برخوردارند و از سرمایه انسانی کشور محسوب می شوند، تحصیلات زنان این نسل نیز بالاتر از نسل های قبلی است و بنابر این، کیفیت نسل حاضر را باید برای بهره گیری از فرصت ها در نظر گرفت.
عباسی شوازی افزود: مهمتر از آن، آینده کار در ایران نیز متفاوت از شرایط جدید است، چه بسا اگر نسل جوان حاضر با شرایط کار آینده آشنا نباشد و از مهارت های لازم برخوردار نباشد، در آینده با چالش های بیشتری روبر خواهد بود. وظیفه نهادهای آموزشی، اعم از دولتی و خصوصی، آماده سازی نیروی انسانی با شرایط کار در آینده است.
وی گفت: موضوع جمعیت نیاز به برنامه هماهنگ، همه جانبه، و مستمر دارد. اولا، رشد جمعیت مستلزم رشد اقتصادی است، هر یک درصد رشد جمعیت باید با سه درصد رشد اقتصادی همراه باشد تا پاسخگوی نیازهای جمعیت و سرمایه گذاری لازم باشد.
رئیس موسسه مطالعات جمعیتی کشور افزود: اگر چنین رشدی وجود نداشته باشد، ممکن است کاستی هایی در شاخص ها به وجود بیاید.
حتی در صورتی که اقتصاد مسیر مثبتی داشته باشد و اشتغال هم ایجاد شود، نمی تواند جمعیتی که با رشد بالا افزایش یافته است را جذب کند.
امان‌الله قرایی مقدم جامعه شناس نیز گفت: در حال حاضر امید به زندگی و بقای عمر به دلیل افزایش سطح بهداشت افزایش یافته و از ۵۵ سال برای مردان به ۷۵ و برای زنان به ۷۸ سال رسیده بنابر این می توان گفت که جمعیت به پیری رسیده است.
وی ادامه داد: هر چند افزایش سطح بهداشت یک موفقیت قلمداد می شود، اما با پیر شدن جمعیت نیاز است که امکانات و تمهیدات خاص برای نگهداری از سالمندان نیز در نظر گرفته شود اما درست فکر نکردن در این زمینه و نداشتن برنامه مناسب موجب خواهد شد که برای نگهداری از سالمندان در آینده با مشکل مواجه شویم.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: از طرف دیگر وقتی باروری پایین می آید و جمعیت هم رو به سالمندی پیش می رود، جامعه نمی تواند نیروی انسانی مورد نظر را تامین کند.
قرایی مقدم خاطرنشان کرد: با افزایش جمعیت باید به فکر تامین نیازها نیز بود، این در حالیست که اکنون حدود هفت میلیون بیکار داریم که حدود ۳۰ درصد از آنها فارغ التحصیلان بیکار هستند، جوانی که کار ندارد و در عین حال فکرش نیز تغییر کرده و با وجود فشارهای اقتصادی و گرانی ها موجود، آیا تن به فرزند آوری می هد؟
قرایی مقدم گفت: جمعیت کشور از ۳۵ میلیون در سال ۱۳۵۵ به بیش ۸۳ میلیون نفر رسیده و این جمعیت امکانات می خواهد، با توسعه جمعیت به شرطی موافق هستیم که رشد جمعیت متناسب با رشد امکانات باشد.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایرنا،این جامعه شناس تاکید کرد: به هر حال در آینده شاهد پیری جمعیت خواهیم بود و باید از اکنون به فکر تامین نیازهای جمعیت سالمند باشیم و با آینده نگری امکاناتی مانند آسایشگاه و بیمارستان را تهیه کنیم زیرا با تغییر روش زندگی خانواده ها گرایش آنها به زندگی آپارتمان نشینی، دیگر خانواده ها کمتر توان نگهداری سالمندان در خانه را دارند.
.Arazazarbaijan.ejtemai@gmail.com