مریم همتی
گروه جامعه : ارتقای آگاهی و گسترش فرهنگ جامعه در جهت حفظ و حراست از هوای پاک از جمله راهکارهای مهم مبارزه با آلودگی هوا محسوب می شود که این مهم در پرتو مشارکت فعال شهروندان و نهادهای مربوطه میسر خواهد شد. به همین منظور بایستی با برنامه ریزی های صحیح و رعایت حدود استانداردها در جهت اجرای این مهم بر آمد و اینگونه پیامدهای زیانبار بحران آلودگی را کاهش داد.
آلودگی هوا از جمله پیامدهای زندگی شهرنشینی به شمار می رود که محیط زیست و سلامت موجودات زنده را با خطرهای فراوانی روبرو کرده و امروزه به یکی از بحرانی ترین چالش های جامعه بین المللی تبدیل شده است. به همین منظور کشورهای گوناگون در جهت مبارزه با این پدیده زیست محیطی بر آمده اند تا بتوانند کره زمین را از این معضل نجات دهد.
ایران نیز همچون دیگر کشورها برای رویارویی با این پدیده انسانی به ارایه برنامه های راهبردی گوناگونی پرداخته است زیرا آلودگی هوا از جمله بحران‌های اصلی کشور به شمار می رود که همکاری و تعامل سازمان‌های مرتبط و تمرکز مسوولان کشور را در حل این پدیده نیاز دارد.
افزایش مشارکت های مردمی و ایجاد هماهنگی میان دستگاه های مختلف به منظور مبارزه با آلودگی هوا سبب شد تا ۲۹ دی از طرف ستاد اجرایی کاهش آلودگی هوا در ۱۳۷۴خورشیدی «روز ملی هوای پاک» نامگذاری شود که هدف از آن ایجاد حساسیت در میان قشرهای گوناگون جامعه به شمار می رود. شعار این روز عنوان «قانون هوای پاک، قانون هوای نفس» تعیین شده است.
*طرح جامع کاهش آلودگی هوا
طرح جامع کاهش آلودگی هوا در هشت کلان شهر کشور به وسیله سازمان محیط زیست به تمام دستگاه های اجرایی ابلاغ شده است که باید نسبت به رعایت احکام این برنامه اقدام کنند. معاینه فنی خودروها، توسعه حمل و نقل عمومی، استانداردسازی سوخت و اطلاع رسانی همگانی از جمله محورهای اصلی طرح جامع کاهش آلودگی هوا به شمار می روند که تمامی شهروندان موظف به اجرای آن هستند. نسبت هزینه های سلامت به تولید ناخالص داخلی از مهمترین شاخص ها برای مقایسه هزینه های سلامتی میان کشورها محسوب می شود و نشان می دهد چه مقدار از درآمدهای هر کشوری به بخش سلامت اختصاص می یابد. حذف سرب به عنوان مهمترین آلاینده اصلی و خطرناک موجود در بنزین و سوخت های مصرفی در شهرها از بزرگترین اقدام هایی بود که در راستای استاندارد سازی سوخت صورت گرفت.
*خسارت‌ های ناشی از آلودگی هوا
معضل آلودگی هوا تاثیر مخربی بر روی محیط زیست از جمله حیوانات و گیاهان دارد. این پدیده به سلامت فیزیکی افراد خدشه وارد می کند و افسردگی و اختلال های روانی شهروندان را افزایش می دهد. بنابراین باید گفت، آلودگی هوا یکی از معضل‌هایی است که به افزایش هدررفت سرمایه ملی در کشور منجر می‌شود. بخش قابل توجهی از ناوگان حمل و نقل عمومی نیز با فرسودگی های زیادی روبرو است، این موضوع باعث ایجاد خطرهای زیست محیطی خواهد شد که با توسعه و نوسازی وسایل حمل و نقل می توان ساز وکارهایی جهت کاهش میزان آلایندگی فراهم آورد.
آلودگی هوا می تواند به اقتصاد نیز لطمه وارد سازد که این امر ارتباطی مستقیم با زندگی شهروندان دارد. کارخانه ها و صنایع نیز نقش پررنگی در آلودگی هوا دارند و سلامت نیروی کار را تهدید می کنند که می توان با بررسی دقیق علمی و ارایه راهکارهای موثر در این زمینه به کاهش این معضل کمک کرد. تعطیلی واحدهای آموزشی در مدت آلودگی هوا هزینه‌ های افزایش فعالیت در زمان‌های پیش‌بینی ‌نشده را به دنبال دارد. خستگی و مشکل های ناشی از آلودگی هوا بر روی عملکرد شاغلان و فعالان مختلف نیز تاثیر منفی می‌گذارد. تخریب بی رویه ساختمان ها به دلیل ذرات معلق در هوا و تاسیسات شهری نیز از دیگر خسارت هایی به شمار می رود که آلودگی هوا به وجود می آورد.
*وارونگی دما عاملی موثر در آلودگی هوا
نشست هوای سرد در سطح زمین با شروع فصل سرما همراه است و سبب می شود تا آلاینده های موجود در نزدیکی زمین باقی بمانند و بالا نروند. شهر تهران نیز از نظر شرایط اقلیمی، افزایش تردد خودروها، فعالیت های انسانی و شرایط جغرافیایی آماده افزایش آلودگی هوا است و ذرات معلق ناسالم در هوا به دلیل نداشتن خروجی ماندگار می شوند و شرایط نامناسب جوی و تنفسی را پدید می آورند. همچنین وجود ساختمان های بلند موجود در ارتفاعات مانع ورود باد به طرف شهر می شود و مساله آلودگی را تشدید می کند.
*راهکارهای محیط زیستی بر روند کاهش آلودگی هوا
ناوگان حمل و نقل عمومی در این زمینه باید مشارکت بیشتری در زمینه رفت وآمد شهروندان داشته باشد. کاشت درختان بیشتر که علاوه بر تولید اکسیژن باعث جذب دی اکسید کربن موجود در هوا می شود، نیز از جمله این راهکارها به شمار می رود که با توجه به افزایش پاکی هوا از گرد وغبار و آلودگی هوا می کاهد و به سلامت روانی مردم نیز کمک می کند. همچنین رسیدگی به وضعیت خودروهای تولیدی و اجرای قانون در برابر شماره گذاری آنها، حل معضل ترافیک و اجرای گسترده طرح زوج و فرد در کلان شهرها دیگر راهی است که می تواند از افزایش این معضل جلوگیری کند. وظایف سازمان های متولی در ارتباط با معاینه فنی خودروها و کنترل ترافیک نیز بایستی به صورت مجزا تفکیک و در کنار این مسایل برای خودروهای جدید در دست تولید نیز استانداردهایی تعریف شود که همگی در پایش و دیده بانی آلودگی هوا نقش موثری دارند. دولتمردان می توانند با تقویت زیر ساخت ها و پشتیبانی از ناوگان حمل و نقل عمومی، تامین مالی و فرهنگسازی در این زمینه به کاهش معضل آلودگی هوا کمک شایانی کنند.
*کاهش آلودگی هوا با بهینه سازی منابع مصرفی
برای کاهش آلودگی هوا از سال های گذشته مطالعه هایی انجام شده و طرح جامع کاهش آلودگی هوا نوشته شده که در آنها به موارد مختلفی مانند سوخت، پایش، آموزش و … پرداخته شده است. به این ترتیب با توجه به این طرح ها باید راهکارها نیز عملیاتی شود. یکی از علت های آلودگی هوا خودروهای فرسوده است که باید با خودروهای جدید جایگزین شوند و دیگر اینکه در حوزه سوخت نیز باید طرح های انجام گیرد؛ یعنی استاندارد این سوخت ها بایستی هر چند سال یک بار بازبینی شود. هر چند در بحث راهکارهای کاهش آلودگی باید به شرایط آن محیط هم توجه داشت تا دریافت که آلودگی هوا بیشتر از ناحیه چه عواملی صورت می گیرد. در تهران بیشتر منابع متحرک و خودروها سبب وقوع این معضل می شوند، به همین جهت بیشتر برنامه ها برای کاهش آلودگی باید به آنها اختصاص پیدا کند؛ یعنی بایستی فناوری و کیفیت سوخت خودروها را بهبود بخشید و تجهیزات و قطعه هایی برای آنها تهیه کرد که بتواند آلودگی را از همان منبع کم کند. به این ترتیب مهمترین راهکار برای کاهش آلودگی هوا کم کردن آن از منبع اولیه به شمار می رود زیرا وقتی این آلودگی به محیط منتقل شود کاهش آن بسیار سخت و هزینه بر خواهد شد.
*ضرورت آموزش و اطلاع رسانی شهروندان برای کاهش آلودگی هوا
آموزش و اطلاع رسانی شهروندان برای کاهش آلودگی هوا در ۲ بُعد رخ می دهد، از یک طرف باید به مردم اطلاع رسانی کرد که وضعیت هوا در چه حالتی قرار دارد، برای چه گروه هایی ایجاد خطر می کند و بایستی فعالیت های خود را چگونه برنامه ریزی کنند که ارگان های مربوطه باید این کار را انجام دهند.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایرنا ، بخش دیگر آموزش و فرهنگ سازی به شمار می رود که زیربنایی و بلندمدت است و نمی توان تنها به عنوان یک شعار با آن برخورد کرد، به سبب اینکه وقتی از مردم می خواهند کاری را انجام دهند باید زیرساخت های این مهم را نیز فراهم کنند؛ یعنی وقتی به شهروندان می گویند که از خودروهای شخصی استفاده نکنند چرا که باعث ترافیک و آلودگی هوا می شود در مقابل نیز بایستی وسایل حمل و نقل عمومی مجهز و در دسترس برای آنان فراهم کرد تا بتوانند به راحتی و بدون هیچ مشکلی از آنها استفاده کنند. بنابراین فرهنگ سازی بدون تهیه زیرساخت ها کارساز نخواهد بود.
EMAIL.agazadeh1@gmail.com