نگاهی به علل افزایش آسیب‌های اجتماعی میان نوجوانان
زهرا علیان
بـزهـکـاری پـدیده اجتماعی است که معمولاً برای جرایم نوجوانان زیر ۱۸سال به کار برده می‌شود. بر اساس تعاریف موجود، گرچه جوامع گــونــاگـون بـر حـسـب وضـعـیـت اقـتـصـادی و اجتماعی خود با انواع متفاوتی از آن روبه رو هستند، در همه جوامع انسانی اصطلاح بزهکار در خصوص افرادی به کار برده می‌شود که اعمال خلاف قانون یا موازین مذهبی آن جامعه انجام می‌دهند. با توجه به این که احکام در جوامع گوناگون متفاوت است فرد متخلف در یک جامعه ممکن اسـت در جـامعه دیگر از تخلف مبرا باشد. آمارهای منتشره حاکی از رشد فزاینده پدیده بـزهـکـاری در جـامـعـه اسـت کـه کـارشـنـاسان اجـتـمـاعـی عوامل مختلفی همچون تضعیف مـنـاسـبـات گروهی خانواده، ناهنجاری‌های اجتماعی، عوامل اقتصادی و سیاسی را در این رشد فزاینده دخیل می‌دانند. بر اساس اطلاعات موجود اغلب افرادی که در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۳ به زندان افتاده‌اند، در دامنه سنی نوزده تا ۲۵سال بوده و افراد زیر هجده سال حدود پنج درصد از کل افراد ورودی به زندان‌ها را تشکیل می‌دهند. بزهکاری یک پدیده بسیار پیچیده اجتماعی است که در محیط‌های اجتماعی مختلف به شکل‌های متفاوتی دیده می‌شود. تعریف بزه و رفتار بزهکارانه در هر جامعه ای از قوانین حقوقی و هنجارهای اجتماعی آن جامعه مشخص می‌شود. در تعریف رفتار بزهکارانه قرن‌هاست که رفـتـارهایی مانند دزدی، قتل نزاع، تخریب، کلاهبرداری، تجاوز، غارت وحشی گری و آتش افروزی به عنوان رفتارهای بزهکارانه پذیرفته شده است. امروزه بزه شناسی، دامنه مطالعه خود را به پدیده انحراف از هنجارهای اجتماعی گسترش داده است؛ بدین معنا که جوان منحرف ضمن این که از نظر قانونی مجرم نیست؛ اما مجری و مطیع قانون هم نیست.
پیچیدگی عوامل مؤثر در پدیده بـزهـکـاری سـبـب شـده است که هر گروه از محققان آن را از دیـدگـاهـی خـاص مـورد بررسی قرار دهند. روان‌شناسان و روان پـــزشــکـــان از دیـــدگــاه روان‌شناختی حقوق‌دانان از نظر جرم شناسی و مسائل کیفری، پزشکان و زیست‌شناسان از نظر عوامل مؤثر زیستی و جامعه‌شناسان نیز از دید آســیـب شـنــاســی اجتماعی این پدیده را بررسی می‌کـنـند.
افزایش مصادیق بـزهـکاری در جوانان از معضلات به نسبت پیچیده ای است که در جامعه فعلی ایران و به مراتب دردناک‌تر از گذشته خـــود را نــشـــان داده اسـت و پیامدهای ناگوار آن قبل از هر چـیــزی هــمــســـالان یـــک فـــرد بزهکار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در زمینه مصادیق بزهکاری بر اساس گزارش‌های موجود در جامعه فعلی ایران نخستین جرم در میان پسران نوجوان بزهکار، سرقت است.
خرید و فروش مواد مخدر میان جوانان پسر دومین عمل بزهکارانه در حال رشد است که اثرات نامطلوبی بر روی همسالان داشته و روز به روز در حال افزایش و همچنین کاهش سن مجرمان است. بر اساس اطلاعات و آمار منتشره از سوی برخی منابع آگاه سن اعتیاد در میان نوجوانان کشور به شدت کاهش یافته است. بزهکاری جوانان و نوجوانان در کشور بیشتر بازتاب مواضع اجتماعی فرد بزهکار از یکسو و تأثیر الگوهای منفی مورد مطلوب و اشاعه آن از سوی دیگر است که مبادرت به آن از سوی جـوانـان در قـالب خرده فرهنگ‌های خاص بزهکارانه و حمایت مستمر دیگر همسالان از آن جنبه الزام یافته می‌یابد. یکی از کارشناسان آسیب‌های اجتماعی در این خصوص گفت: ناهنجاری‌های اجتماعی در دو سطح خرد و کلان بهتر قابل پیگیری و بررسی هستند. دیانا کریمی افزود: در سطح کلان فرض بر این است که اختلالات ساختگی جامعه ایران در نتیجه بروز فرآیند نوسازی و حرکت به سوی سرمایه_داری، واکنش‌های متفاوتی را در سطح کلان موجب شده و از این حیث باعث اختلال در کارکردهای اجتماعی جامعه شده است. وی درباره سطح خرد این آسیب‌ها گفت: در سطح خرد عملکرد کارگزاران کشور، سیاست نهادها تبدیل و انسجام داده‌های بیرونی و نحوه مقابله با بزهکاری حایز اهمیت بوده و به میزان کم و کیف و اشاعه بزهکاری بستگی دارد. کریمی افزود: برخوردهای محدودکننده و تنبیهی با جوانان اثرات مخربی به همراه دارد و به لحاظ مقطعی در گرایش به بزهکاری و مخالفت با ممنوعیت‌های اعمال شده رسمی تأثیرگذار بوده است. وی در خصوص شواهد تجربی در زمینه مقایسه شاخص‌های بزهکاری تصریح کرد: سرقت پول بیشترین بزهی است که جوانان نسبت به آن گرایش دارند. کریمی در خصوص سایر شاخص‌های بـزهـکـاری در جـوانـان اظهار داشت: برخورد خشونت آمیز و محدودکننده والدین و غیبت پدر از خانه اخراج از مدرسه و کلاس درس، آمــــوزش اعمال خلافکارانه دوستان و هم‌کلاسان بی‌بندوباری در خانواده و محله، فقدان نظارت خانوادگی، نبود مکانیزم‌های تشویقی در خانواده، عدم تفاهم اولیای مدرسه و پایین بودن سطح زندگی والدین عوامل گرایش فـــوری و تــدریـجــی بــه بــزهـکــاری و اعـمــال خلافکارانه در جوانان است. وی گفت: افزایش شمار جوانان جنایتکار و صف‌های طویلی که به طرز زجرآوری در انتظار ورود به سن هجده سالگی هستند، قابل ذکر است.
کریمی ادامه داد: قابل توجه تر از همه اظهار گرایش به از خود بیگانگی جوانان با آداب مذهبی می‌باشد که زمینه ساز ارتکاب به جرم و مبادرت به بزهکاری در اشکال متعدد است.
وی یـادآور شـد: بـزهـکاری در اشکالی ملموس‌تر بـه رفـتـارهایی چون مبادرت به تخریب، تصمیم آنی منجر به پشیمانی، رفتار ضد اجتماعی و هر گونه پرخاشگری و رسیدن به پول از راه‌های غیرقانونی اشاره دارد که پیامدهای زیانبار آن در صورت عدم مهار مؤثر از سوی کنترل کنندگان اجتماع به سرعت قابل تسری و اشاعه بوده است. کریمی خاطر نشان کرد: گسترش آسیب‌های اجتماعی میان نوجوانان بدون شک هزینه‌های فراوان سیاسی حقوقی و اجتماعی برای کشور به همراه دارد. وی گفت: افزایش رو به رشد بزهکاری، نتیجه مستقیم زندگی در جامعه ای است که فاقد ارزش‌های ثابت تعریف شده برای جوانان می‌باشد. کریمی اضافه کرد: رفتار بزهکارانه در گذر زمان به جرم تبدیل شده و مشکلات فراوانی برای نظام به وجود می‌آورد. وی گفت: آموزش و فرهنگ سازی با همکاری همه مسئولان مختلف کشور باعث می‌شود که بزهکاری میان نوجوانان و جوانان نظارت شود و از رشد روزافزون آن در جامعه پیشگیری گردد. یکی از موضوعات دیگری که جامعه و نوجوانان و جوانان امروزی ما با آن دست به گریبان هستند، موضوع فرار از خانه و خانواده اسـت. منصوره حمیدی، کارشناس مطالعات خانواده نیز در این باره گفت: خانه، مدرسه و جامعه سه عامل مهم در تربیت و فرار از خانه می‌باشند. وی ضمن تعریف فرار از خانه افزود: فرار عبارت از: میل رهایی از قید و بند خانواده. عدم اعتماد و افسردگی از خصوصیات افراد فراری است.
از جمله علل فرار از خانه نوع روابط موجود در خانواده است. خشونت در خانواده به صورت خشونت‌های روحی جسمی و جنسی عامل بـسـیـــــار مهمی در فرار برخی دختران است.
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۰۸ آبان ۱۳۹۲ ساعت ۵:۱۶ ق.ظ
