نوروز بایرامی و اونونلا علاقه دار مراسیم لر
آنادیلیمیز: گؤی‌وزیه‌رک: آردی ۶ اونجو صفحه دن،بوتون ایراندا ان چوخ یاییلمیش نوروز رسملریندن بیری ‹گؤی بئجرمک› دیر. نوروزا بیر هفته، اون گون قالان بیر قدر بوغدا و مرجیمک سودا ایسلادیب، پارچا داخلینده تر ساخلایارلارکی، جوجه‌ریب، یاشیل لاشسین. جوجه‌ردیکدن سونرا اونلاری چئشیدلی مئژمئیلر، و بوشقابلارا توکوب، اوستونو اؤرتر و هرگون سو وئررلرکی، یاشیل لاشیب، اوجالسین. گؤی اوجالیب، یاشیل اولدوقدا اونون دؤره‌سینه قیریمیزی پارچا توتارلار.
بوندان علاوه قولپو اولمایان، تونگو آدلانان بوغازی‌دار و قارنی یوغون و گیرده خصوصی ساخسی قابلارین ائشیک طرفینه پارچا سه‌رییر و اوستونه ایسلانمیش زیه‌رک چکر و کوزه‌نین ایچینه هر گون سو تؤکرلر. بو زه‌یه‌رکلر جوجه‌ریب، یاشیللاشار و اولدوقجا منظره‌لی و گؤزل اولار. بو یاشیل تونگولری، ایچینده بوغدا گؤیو بئجریلمیش نسبتاً بؤیوک مئژمئیلرین بوش ساخلادیقلاری اورتاسینا یئرلشدیرر و بایرام گونو اونو چرشنبه یئمیشی، شیرینی، مئیوه، قیرمیزی یومورتا و سایره ایله بزنمیش بایرام سوفره‌سینین اورتاسینا قویارلار. بو بوغدا گؤیلریندن نوروزدان نئچه گون سونرا ‹سومنی› پیشیررلر.
بایرام گونونون رسملری
نوروز بایرامی، یعنی تازا ایلین ایلک گونونده آذربایجان جاماعاتی داخلینده قدیم زامانلاردان خصوصی رسملر، قایدا ـ قانونلار و عادت‌ـ‌عنعنه‌لر اولموشدورکی، بیر چوخو حیات طرزینین ده‌ییشمه‌سیله آرادان گئتمیشدیر. هله‌ده آذربایجان کندلری و قسماً شهرلرینده داوام ائتمکده اولان عادتلردن آشاغیداکیلاری گؤسته‌ره بیله‌ریک:
۱ ـ بوگون سحر تئزدن، آخر چهارشنبه گونو آلینمیش تازا ساخسی قابلاردا: منسه، بخته‌ور، سهنگ، بستی، اوشاقلار ایسه»ده‌نگیله‌لرینده« چشمه‌دن ائوه تازا سرین سو گتیررلر و تازا ایلده بونو آیدینلیق علامتی سایارلار.
۲ ـ هامی و خصوصیله اوشاقلار اؤتن ایلین سونلاریندا تیکدیردیکلری تازا پالتار و آیاق‌قابلارینی گئیرلر.
۳ ـ عایله‌ده بوتون گنجلر و اوشاقلار ائوین آغ‌ساققالی اولان کیشی و آغ بیچگی اولان قادینین گؤروشونه گئدیب، اونونلا ال وئریب گؤروشر، بایرامینی تبریک ائدیب، اونا اوزون عؤمور دیله‌یر و اونا بیر نارینج و یا نار وئرردیلر.
۴ ـ خانواده‌نین بوتون عایله‌لری افرادی خانواده‌نین یاشجا ان بؤیوک اولان کیشی و یا آروادلارینین گؤروشونه گئتمه‌لیدیرلر. اوندان سونرا عینی خانواده‌نین مختلف عایله عضولری گؤروش اوچون بیری‌ـ‌بیرینین ائولرینه گئدرلر.
۵ ـ عینی خانواده‌دن اولان عایله‌لرین عضولری بیری‌ـ‌بیرینین گؤروشونه گئدنده او ائوین اوشاقلارینا دستمال، جوراب، قیرمیزی یومورتا و حتی پول بایراملیق وئرردیلر.
۶ ـ عایله‌وی و خانوادگی گؤروشلردن سونرا بوتون کیشیلر بیری‌ـ‌بیرینین و قادینلاردا معمولاً بیری‌ـ‌بیرینین گؤروشونه گئدردیلر.
بو گؤروشلر معمولاً کیچیک کندلرده تازا ایلین ایکینجی گونو و بؤیوک یئرلرده و قصبه‌لرده سیراایله محله‌ـ‌محله اولاردی. بو گؤروشلرین بؤیوک اهمیّتی اوندان عبارت‌ایدی‌کی، اؤتن ایل بویو یارانمیش کدورتلر و حتی دشمن‌چیلیکلر آرادان آپاریلاردی.
نوروز بایرامی گونو و او گونله علاقه‌دار گونلرده اولان گؤستردیگیمیز عادت‌ـ‌عنعنه‌لر، قایدا و رسملر معیّن شرایطله زامان‌ـ‌زامان قسماً ده‌ییشسه‌ده، اونلارین چوخونون کؤکو چوخ قدیم دؤرلردن قالان یادگاردیر.
بو عادت و عنعنه‌لرین بیر سیراسی اسکی زردوشت دینی و اونون روشئیملرینین یاراندیغی میلاددان نئچه ایل مین‌ایل قاباغا، بعضیلری ایسه بوتون تورک ائللری، او جمله‌دن یئرلی تورکلر، اورتا آسیا تورکلری و اورادان آذربایجان بولگه سینه گلیب یئرلشمیش تورک قبیله و سویلارینین عمومی عادت و عنعنه‌لریندن قالان رسملر اولموشلار.
دئمک، نوروزلا ایلگیلی اولان عادت و رسملرین کؤکونو یا مرکزی ماد و ماننا اراضیسینده یارانمیش زردوشت دینی، اونون حکملری، دینی تصوّرلری و رسوماتیندا، یادا اسکی تورک ائللری، قبیله و سوی بیرلشدیرمه‌لرینده، اسکی تورکلرین حیاتی و عادت‌ـ‌عنعنه‌لرینده آختارماق لازمدیر.
آذربایجاندا یایلا قیشین حرارت و طبیعت شرایطی باخیمیندان بؤیوک فرقی گؤستریرکی، یازین گلمه‌سی بو اراضیده یاشایانلاری لاپ اوّلدن دوشوندوروب سئویندیرمیشدیرو یازین ایش، حیات، فعّالیت، شنلیک، نعمت و سعادت گتیرمه‌سسی اوچون، اونون باشلاندیغی گون زردوشتیزمین دقّت مرکزینده دایانمیش و اونون اهورامزدایا عاید عنصرلریندن اولموشدور. نوروز سؤزو چوخ سونرالار یارانمیش بیر پارس کلمه‌سی اولسادا، اونون وارلیغی، بوتون رسوماتی و خلق داخلینده بیر عادت و عنعنه‌یه چئوریلمه‌سی پارسلاردان چوخ‌ـ‌چوخ اوّللر، زردوشتیزمین روشئیملرینین یاراندیغی قوتتی‌ـ‌لوللوبی خلقلری، ماد‌ـ‌ماننا ائلللریو خلقلری داخلینده م.ق.۲و۳ـ‌نجو مین ایللیکلر سوره‌سینده تدریجله یارانیب، شکله دوشموشدور.
نوروز بایرامی گونلرینده خلقین تازا پالتار گئیمه‌سی، بیری‌ـ‌بیریله گؤروشمه‌سی، بیری‌ـ‌بیرینین گؤروشونه گئدیب، قارشیلیقلی تبریک ائتمه‌لری، بیری‌ـ‌بیرینه هدیه وئرمه‌سی، ائولرده تبریکه گلنلرین شیرینی‌ایله قارشیلانماسی، کدورتلرین اونودولماسی… بوتون بو ایشلر بیر طرفدن خلقین ایش، سعادت، شنلیک، نعمت و سعادتین گلیب چاتماسینی، دیگر طرفدن زردوشتیزمین خیرو اهورامزدایا عاید نوروز عنصرونون عزیزله‌مه‌سی و حتّی مقدّس ساییلماسی‌نی گؤسته‌رن حرکت و او دینی رسوماتدان قالان عادت‌ـ‌عنعنه‌لردیر. نوروزلا علاقه‌دار مراسم‌لردن»نادارا« یعنی اود یاندیریب، اونون قارشیسیندا معیّن ایشلر گؤروب، اونون اوستونده آتلانماق و اودو عزیزله‌مک آچیق و آیدین گؤستریرکی، زردوشتیزمدن و حتی اونون لاپ ایلک روشئیملری دؤورو، اودو مقدّس بیلیب، اونا تاپینماق دؤورلرینین لاپ ایلکین مرحله‌لریندن قالان بیر خلق عادتی و رسیمدیر.
نوروز بایرامی‌ایله علاقه‌دار مراسم‌لرین قدیم تورک ائللری‌نین عادت‌ـ‌عنعنه‌لریله باغلی اولانلاریندان آخر چهارشنبه‌نین سحر چاغی تورا‌ـ‌ووردان قیز و قادینلارین چشمه باشینا گئدیب، اورادا بیر سیرا ایشلر گؤردوکدن سونرا »آتیل‌ـ‌باتیل« ائتمه‌سی، هابئله گنجلرین»جیدیر«مراسم‌لرینی گؤسترمک اولارکی، بیرینجیسی قادین و قیزلاری ائودارلیقلا علاقه‌دار ایشلر و آرزولارا یؤنلدن ایکینجیسی ایسه‌گنجلری ایگیتلیک و قهرمانلیغا تشویق ائدیب یؤنلدن بیر رسم و عادتدیر. بو ایستک و رسملر نه تکجه قدیم تورک ائللری، بلکه بوتون ابتدایی اینسانلاردا، آنجاق رائلده اؤزلرینه خاص بیر شکیلده اولموشدور.
نوروز بایرامی»بئله فیکیرده واردیرکی،(نوروز بایرامی) اصطلاحی اصلینده اوغوز بایرامی اولموش و سونرالار بو شکله دوشموشدور«و اونونلا علاقه‌دار چوخ قدیم دؤولردن یارانمیش یوخاریدا گؤستردیگیمیز عادت‌ـ‌عنعنه‌لرله یاناشی، آذربایجاندا تورکلرله علاقه‌دار بیر سیرا قدیم اینام، تصوّر، عادت و عنعنه‌لرده اولموشدورکی، اولدوقجا قدیم دؤورلرین یادگاریدیر.
بورادا نمونه اولاراق، اونلاردان ایکیسینه اشاره ائتمکله کفایتله‌نیریک.
اولدوقجا اسکی دؤورانلارین یادگاری اولان بو چئشیدلی قایدا‌ـ‌قانونلار و رسملر بیر طرفدن ابتدایی اینسانلارین ذاتی، غریزی شنلیک، شادلیق، راحت حیات آختارماسیله، دیگر طرفدنسه اونلارین طبیعت و طبیعت قوّهلریندن خبرسیزلیگی، معلومات‌سیزلیغی، اونلارین مقابلینده عاجزلیگی نتیجه‌سینده اونلاردا خارق‌العاده قوّه‌لر تصوّر ائتمه‌سی‌ایله علاقه‌داردیر. طبیعتین هم لطفکار و مرحمتلی، گؤزل و نعمت وئرن، همده سئل، زلزله، شاختا، قوراقلیق و سایره کیمی سرت، رحمسیز و غدار خصوصیّتلری واردیرکی، ایلک اینسانلاری دوشوندورموش و اونلاری بو حادثه‌لرین علّت و سببلرینی تاپماغا سوروکله‌میشدیر. بو حادثه‌لرین اصیل علّتلرینی تاپماقدان عاجز اولان ایلک اینسانلار خیال عالمینده بو حادثه‌لرین جوربجور یارادانلارینا اینانمیش و بئله‌لیکله‌ده چئشیدلی آللاهلار، سعد و نحس، خیر و شر قوّه‌لره معتقد اولموش، همین دوشونجه‌لر و حیاتی تجربه‌لری و مادی حیاتیله علاقه‌دار بعضی حیوانلار و بیتگیلرین مقدّس اولماسینا ایناناراق، اونلارا مقدّس گؤزله باخمیش، بعضیلرینه ایسه پیس نظرله باخاراق، منفی مناسبت بسله‌میشدیر.
بونون‌دا نتیجه‌سینده مختلف میللتلرده مختلف حیوانلار توتئم اولموش، مقدّس ساییلمیش، بعضیلری ایسه عکسینه قارقینمیش، پیسلنمیشدیر. چئشیدلی بیتگیلره مناسبتده‌ده تقریباً بو وضعیّته یاخین فیکیرلر اولموشدور.
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۲۵ اسفند ۱۴۰۰ ساعت ۱:۱۱ ب.ظ
