شهرام حسام بختیاری
گروه اجتماعی: نقش خانواده در پیشگیری از اعتیاد به عنوان اولین مکان برای رشد شخصیتی کودک بسیار مهم و حیاتی محسوب می شود. این نقش مهم با آموزش می تواند مؤثرترین روش برای پیشگیری از اعتیاد در جوانان و نوجوانان به حساب بیاید. نقش والدین در اعتیاد فرزندان مانند اعتیاد یکی از اعضای خانواده به خصوص پدر است در این موارد فرزندان سعی در الگو برداری از والدین را دارند. پیشگیری از اعتیاد در خانواده
خانواده در عین حال که کوچکترین واحد اجتماعی است، مبنا و پایه هر اجتماع بزرگ است و وجود همه نظام‌ های دیگر اجتماعی به مشارکت در نظام خانوادگی بستگی دارد. رفتار ناشی از نقشی که در خانواده آموخته می‌شود، نمونه و سرمشق در سایر قسمت های جامعه قرار خواهد گرفت. از سویی، محیط خانواده جزو اصلی ترین مراکز کنترل رفتار فردی است و اساس سازگاری فرد در جامعه در خانواده پی ریزی می شود. لذا با توجه به کارکرد خانواده در رشد و پرورش ابعاد وجودی انسان، امروزه بیش از پیش به تقویت و تحکیم نهاد خانواده نیاز وجود دارد و هر نوع پرورش اخلاقی، سنن دینی و تربیت اجتماعی را باید از خانواده آغاز کرد. در جامعه متحول امروز، حفظ موازین، رعایت شئون اسلامی، تحکیم مودت و ایجاد روحیه مقاومت در برابر معضلات اجتماعی به استحکام و بقای کانون گرم و صمیمی خانواده نیازمند است چرا که شخصیت نخستین فرد در خانواده شکل می‌گیرد.
نقش خانواده در دوران کودکی فرد بر اساس نتایج تحقیقی که در شورای عالی جوانان صورت گرفته است. در میان پاسخ های ارائه شده مؤثرترین افراد در تکوین شخصیت نوجوانان و جوانان به ترتیب از مادر ۶۲ درصد، پدر ۵۶٫۵ درصد و دوستان و همکلاسی ها ۹٫۲۲ درصد نقش داشته اند. آمار فوق نشان می دهد خانواده نقش فعال و مؤثری در تربیت افراد دارد. بنابراین بایستی به تقویت و گسترش آگاهی های افراد خانواده توجه بیشتری داشت. همچنین در این زمینه می‌توان به یکی از یافته های مهم نظریه شخصیت فروید اشاره کرد که تأکید بر نقش حساس حوادث دوران کودکی و زندگی خانوادگی در شخصیت افراد دارد. طبق این نظریه، شخصیت کودک عمدتاً در چند سال اول زندگی شکل می گیرد و روابط حاکم بر خانواده همچون میزان محبت، میزان استقلال کودک در تصمیم‌گیری‌ها، سازگاری و یا ناسازگاری والدین و … عواملی هستند که کودک را برای روابط اجتماعی آماده می‌کنند. به این ترتیب سال‌ های اولیه زندگی سال های تکوینی و تأثیرگذاری است. اگر در خانواده هیجانات و طغیان های مکرر عاطفی روی دهد، رشد عاطفی کودک دچار اختلال شده و باعث می‌شود که از روند رو به رشد عاطفی، هیجانی و اجتماعی بازماند.
نقش خانواده در دوران نوجوانی و بلوغ
دوران نوجوانی و بلوغ که از حساس ترین دوران زندگی است با شروع سال های نخستین دهه دوم زندگی آغاز می شود که دارای جنبه های گوناگون جسمی، روانی و اجتماعی است. برای این که نوجوان بتواند این مرحله را به دور از فراز و نشیب های بحرانی و حاد طی کند، نقش خانواده حائز اهمیت بوده و لازم است آموزش‌ های کافی در خصوص ویژگی های عاطفی، روانی و اجتماعی نوجوانان به خانواده ها داده شود. بدون شک، نحوه برخورد والدین با نوجوانان امری ضروری بوده و می‌تواند به عنوان یک عامل پیشگیری کننده از ابتلاء به انحرافات اجتماعی همچون اعتیاد به مواد مخدر نقش بسزایی ایفا کند.
اهمیت آموزش خانواده در پیشگیری از اعتیاد
در ارتباط با آموزش خانواده در پیشگیری از اعتیاد به الکل، مواد مخدر و دخانیات، نکات مهمی وجود دارد که آموزش و رعایت آن از سوی والدین می تواند زمینه مساعدی را برای رشد و پرورش فرزندان فراهم نموده و مانع مستحکمی در گرایش فرزندان به انحرافات اجتماعی باشد. روابط حاکم در بین اعضاء خانواده به خصوص والدین یکی از اساسی ترین مسائلی است که می توان منشأ بسیاری از مشکلات در خانواده باشد. پرهیز والدین از مشاجرات و بحث های بیهوده در منزل، زمینه نامناسبی را برای پرورش کودکان به وجود می آورد. اگر خانواده کانون و محیط مناسبی برای زندگی نباشد کودک یا نوجوان سعی می کند بیشترین وقت خود را خارج از خانواده سپری کند و هر قدر ستیزه های خانوادگی بیشتر باشد، احتمال گرایش به سمت سوء مصرف مواد مخدر و دیگر انحرافات اجتماعی بیشتر است.
اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان آذربایجان غربی