نظام‌های اجتماعی باید از حقوق کودک مقابل رسانه‌ها حمایت کنند
گروه فرهنگی: محمدمهدی سیدناصر معتقد است خلا آشکاری در زمینه قوانین حمایت آمیز از حقوق کودک در برابر رسانه‌ها وجود دارد.
فرهنگ مجموعه‌ای پیچیده از علوم، دانش‌ها، هنرها، افکار، اعتقادات، قوانین و مقررات، آداب و رسوم، سنت‌ها و به‌طور خلاصه کلیه آموخته‌ها و عاداتی است که یک انسان به عنوان عضو جامعه اخذ می‌کند. در واقع فرهنگ چیزی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و از محلی به محل دیگر می‌رود. یکی از وجوه مهم فرهنگ در هر جامعه، توجه به کودکان و نوع پرورش آنان است.در سال‌های اخیر آهنگ سریع پیشرفت تکنولوژی و فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات همه جوانب زندگی بشری را تحت تأثیر قرار داده است و زندگی کودکان و حقوق آنان نیز متأثر از این پیشرفت‌ها چنان دچار دگرگونی شده و سرگرمی‌های دیجیتال نقش مهمی در آن یافته است ما اکنون در عصری زندگی می‌کنیم که فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات و کاربرد آنها در تمام ابعاد زندگی، جامعه‌ی بشری را با تغییراتی بی‌سابقه مواجه کرده است. تا جایی که فعالیت‌های روزمره، وظایف شغلی، آموزش و پرورش کودکان و… چنان دگرگون شده‌اند که بشر آن را در هیچ برهه‌ای از زمان تجربه نکرده است و این تغییرات آن‌قدر با زندگی او عجین شده‌اند که انتظار تغییر آن هم دور از ذهن می‌نماید.با ظهور ویروس کرونا و ایجاد فاصله‌های فیزیکی میان انسآنها، استفاده از تکنولوژی بیش از پیش امری اجتناب‌ناپذیر شد و دنیای مجازی در کنار دنیای حقیقی به عنوان محلی برای صرف وقت و انرژی انسآنها مورد توجه قرار گرفت؛ به صورتی که امروزه دنیای مجازی مرزها را به هم ریخته و دنیایی برای اتصال واقعیت مجازی با واقعیت فیزیکال انسان ایجاد کرده است. در واقع فضای مجازی، نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی است که با وجود عمر کم توانسته است در زندگی مردم جا باز کند. در کنار این، توجه به کودکان و نوع پرورش آنان یک اصل مهم و بنیادین در دنیای کنونی محسوب می‌شود و ارتقای شاخص‌های زیستی و فرهنگی آنان از اولولیت‌های هر جامعه به شمار می‌رود، زیرا کودکان آینده‌سازان جامعه هستند و توجه به تربیت و پرورش آنان نویدبخش فردایی بهتر است. کودکان علاوه بر توجه و مراقبت جسمانی باید در تمام ابعاد اجتماعی، عاطفی، شخصیتی، هوشی، فرهنگی و… مورد توجه قرار بگیرند. آنان در عصر حاضر به عنوان بخش مهمی از اجتماع و زندگی ما، از دایره پیشرفت تکنولوژی بیرون نبوده و نیستند امروزه سرعت پیشرفت فناوری‌های دیجیتال و نفوذ فضای مجازی در زندگی انسآنها چنان سریع است که دیگر، جوامع با هر نگاه و موقعیتی فرصت مقاومت در برخورد با پدیده‌های جدید را ندارند و در مدت کوتاهی در مسیر جریان قرار گرفته و در برابر آن پدیده تسلیم می‌شوند. در واقع این روند جهانی شدن است که فرآیندی اجتناب ناپذیر است؛ این فرآیند که از قرن نوزدهم آغاز شده و در قرن بیستم سرعت گرفته و امروزه همچنان با سرعتی چشمگیر به تکامل خود ادامه می‌دهد، در زمینه‌های مختلف ظهور و بروز کرده است. تا جایی که امروز در عرصه فرهنگ و ارزش‌ها، خود را به عنوان مبنایی‌ترین پایه و ستون شکل‌گیری نظام اجتماعی نشان می‌دهد و می‌توان گفت تکنولوژی‌های مدرن از مرزهای جغرافیایی گذشته و به عمق مرزهای ارزشی، فرهنگی و نظام‌های اجتماعی نفوذ کرده و تأثیر گذاشته است و می‌توان گفت که تکنولوژی بیشتر از آن که فناورانه باشد ماهیتی فرهنگی و اخلاقی دارد.همه انسان ها برای زندگی، نیازمند امنیت جسمی، روحی، اقتصادی، اجتماعی و غیره هستند. در این میان، کودکان به لحاظ کم توان بودن در حفاظت از خود در مواجهه با مشکلات مختلف، نیازمند مراقبت و حمایت از سوی والدین و دیگر افراد جامعه هستند. با توجه به اینکه هر جامعه‌ای درک و تعریف متفاوتی از کودک دارد، قوانین مختلفی در راستای حمایت از حقوق کودکان تعیین می‌شود. چرا که کودکان هر جامعه بنابر شرایط محیطی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، زندگی متفاوتی نسبت به کودکان جوامع دیگر دارند. از زمانی که جنین تشکیل می‌شود، حقوقی انسانی برای او در نظر گرفته می‌شود. این حقوق، قوانینی انسان دوستانه به منظور حمایت، نگهداری و سهولت زندگی کودکان هستند. باید گفت اهمیت و تأثیر رسانه‌ها و سرگرمی‌های مجازی و دنیای دیجیتال در شکل‌دهی افکار و رفتار کودکان تأثیری عمیق است که می‌تواند نظام‌های اجتماعی را تحت تأثیرات مثبت و منفی خود قرار دهد.
کودک به چه کسی گفته می‌شود؟
در اصطلاح علم حقوق، »کودک یا صغیر به کسی گفته می‌شود که از نظر سن به نمو جسمانی و روانی لازم برای زندگی اجتماعی نرسیده باشد.« در ماده ۱ پیمان نامه جهانی حقوق کودک در تعریف کودک این گونه آمده است: کودک یعنی انسان زیر ۱۸سال مگر که بر طبق قانون قابل اعمال، سن قانونی کمتر تعیین شده باشد. در اعلامیه حقوق کودک آغاز و پایان دوره کودکی را مشخص نکرده است و پیمان‌نامه نیز از مداخله در قانون محلی یا قانون بین المللی قابل اجرا اجتناب می‌کند تا به تحقق حقوق کودک کمک بیشتری کرده باشد به همین دلیل سایر دولت‌های عضو در تعیین حداقل حدود سنی باید به مصالح کودک توجه داشته باشند تا حداکثر بقاء و رشد کودک تضمین شود در قوانین ایران پایان دوران کودکی مشخص نشده است یک فرد را می‌توان در یک موقعیت کودک و در یک موقعیت دیگر بالغ تلقی کرد.از جمله تهدیدات فضای مجازی برای کودکان، نقض حریم خصوصی آنهاست که می‌تواند تبعات بسیار تلخی برای کودکان به دنبال داشته باشد. با نگاهی به تعریف حریم شخصی به عنوان دیوارهایی برای حفظ اطلاعات شخصی در زندگی یک فرد و اینکه هیچ انسانی به شخصه علاقه‌مند نیست کسی در زندگی و حریم خصوصی او تجسس نماید، باید به این نکته ظریف اشاره کرد که کودکان نیز از این دایره بیرون نیستند و این معنا را باید در زندگی کودکان و در دنیای مجازی نیز با همین مفهوم دنبال کرد.نقض حریم خصوصی کودکان در دنیای دیجیتال را می‌توان در دو بخش مورد توجه قرار داد. بخش اول که ناشی از تعامل و ارتباط کودکان و نوجوانان با سایر کاربران است و نگرانی‌ها درباره امنیت کودکان و نوجوانان را در این فضا افزایش می‌دهد. در واقع کودکان و نوجوانان به واسطه ناآگاهی و ضعف اطلاعات بخش قابل توجهی از اطلاعات شخصی خود را در اینترنت و در محیط‌هایی چون اتاق‌های گفت‌وگو در شبکه‌های اجتماعی، سایت‌های بازی آنلاین، نظرسنجی‌های اینترنتی و موارد مشابه افشا می‌کنند که جمع‌آوری غیرقانونی آنها تهدیدی جدی برای حریم خصوصی آنها به شمار می‌آید و می‌تواند زمینه‌ساز سرقت اطلاعات و پیامدهای منفی آن باشد. چرا که به دلیل پنهان بودن هویت کاربران در این فضا هرگز مشخص نیست این اطلاعات در اختیار چه کسانی قرار می‌گیرد و چه استفاده‌هایی از آن می‌شود.به طور کلی در هر حوزه ایجاد تعادل مهم‌ترین شرط موفقیت است. بنابراین نه ترک تکنولوژی امکان دارد و نه وابستگی به آن امری عقلانی است. اهمیت و تاثیر رسانه ها در دنیای امروز موضوعی ناشناخته نیست. با این حال بررسی وضع کودک و حقوق او در برابر این فناوری شگفت و پر قدرت هنوز هم از جذاب‌ترین مباحث علمی و اجتماعی و فرهنگی است. علاقه مفرط کودکان به رسانه‌ها، خصوصاً تلویزیون، با توجه به تاثیر پذیری سریع و عمیق‌تر آنان و نیز اهتمام متقابل مالکان و مدیران بنگاه‌های عظیم رسانه‌ای برای سرمایه گذاری در تولیدات مربوط به سنین کودکی و نوجوانی، موجب بروز نگرانی‌هایی برای والدین و دیگر علاقه‌مندان به سرنوشت بشر شده است.انزواگزینی و خیال پردازی، افت تحصیلی، آسیب فرهنگی و شخصیتی، پرخاشگری و تنش زایی، کاهش کاهش میزان مطالعه و بالاخره خمودی و زیان‌های جسمی از مهم‌ترین نگرانی‌های موجود است که در حوزه‌هایی مثل علوم اجتماعی و تربیتی، ارتباطات و حقوق، مورد مطالعه قرار می‌گیرند. برای رفع این نگرانی‌ها »نیاز به تدوین برنامه جامع حمایتی« قطعی است و بدون تردید در این برنامه، تدوین قوانین و مقررات حقوقی در کنار تنظیم راهنمای عملی و نیز نظام‌نامه‌های اخلاق حرفه‌ای از اولویت فراوانی برخوردار است. برای این منظور در حوزه حقوق بین الملل گام‌هایی برداشته شده است. افزون بر اختصاص موادی از »اعلامیه جهانی حقوق بشر« و »میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی« به این موضوع، »اعلامیه حقوق کودک« و مهم‌تر از آن »کنوانسیون حقوق کودک« نیز توجه خاصی به تبیین اصول حقوق کودک در برابر رسانه‌ها نشان داده‌اند. هم‌چنین اعلامیه‌ها، قطعنامه‌ها و مصوبات دیگری در سطح کشورها یا مناطق جغرافیایی در این باره وجود دارد.به گزارش آراز آذربایجان به نقل از مهر، با این همه، به رغم مبانی و فـرهنگ غنی دینی و ملی ما در کشور عزیزمان ایران که دربردارنده متعالی‌ترین نگاه‌ها به کودک و پاسداشت منزلت و حقوق اوست، خلا آشکاری در زمینه قوانین حمایت آمیز از حقوق کودک در برابر رسانه‌ها وجود دارد.
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۲۵ فروردین ۱۴۰۱ ساعت ۸:۴۰ ق.ظ
