موسوی اردبیلی عالمی برجسته و سیاستمداری وارسته
محمدستاری
گروه فرهنگی:آیت الله موسوی اردبیلی، ۸ بهمن ۱۳۰۴ خورشیدی که مصادف با سیزدهم رجب ۱۳۴۴ هجری قمری سالروز ولادت حضرت علی(ع) بود، در شهر اردبیل و خانواده ای روحانی و اهل علم دیده به جهان گشود. او تحصیل خود را از شش سالگی با ورود به مکتبخانه آغاز کرد و قرآن کریم را فرا گرفت. سپس کتاب هایی چون »رساله عملیه«، »گلستان« »تنبیه الغافلین«، »نصاب الصبیان«، »گلزار بهار« »ابواب الجنان«، »مجالس المتقین«، »تاریخ معجم«، »دره نادری«، »تاریخ وصاف«، »حساب فارسی« و برخی آثار دیگر را نزد معلمان خود آموخت.
آیت الله موسوی اردبیلی در سال ۱۳۲۲ به قم مهاجرت کرد تا تحصیلات عالیه را در آن شهر مقدس ادامه دهد. مدت اقامت وی در قم بیش از سه سال به طول انجامید که در این مدت »لمعتین«، »رسائل«، »مکاسب«، »کفایتین« مباحثی از درس خارج اصول و بحث هایی از تفسیر قرآن و فلسفه را فراگرفت و همزمان به تدریس »معالم«، لمعتین و … پرداخت. آیت الله موسوی اردبیلی در ۱۶ آبان ۱۳۲۴ از قم به نجف اشرف رفت و در مدت اقامت در این شهر، از محضر بزرگانی همچون آیت الله العظمی »خوئی«، آیت الله العظمی »حکیم«، آیت الله العظمی »سید عبدالهادی شیرازی«، آیت الله العظمی »میلانی«، آیت الله العظمی شیخ »محمد کاظم شیرازی«، آیت الله العظمی شیخ »محمد کاظم آلیاسین« و »صدرای بادکوبی« بهره جست.
با آن که او کمتر از سه سال در نجف بود اما در همین مدت کوتاه به دلیل این که استادان آن روزگار حوزه نجف از اعاظم فقه و اصولِ سده_های اخیر شیعه بودند، از نظر علمی برای او بسیار پرثمر و ارزشمند بود و دقت ها و موشکافی_های آن بزرگان در حوزه های فقه اصول و فلسفه، تاثیرات شگرفی در شخصیت علمی وی گذاشت.
آیت الله موسوی اردبیلی پس از بازگشت از عراق، در سال ۱۳۲۷ وارد قم شد در مدرسه فیضیه اقامت گزید. وی علاوه بر حضور مستمر در دروس استادان بزرگوار آن روزگار حوزه یعنی آیات عظام »بروجردی«، »سید محمد داماد« و »علامه طباطبایی«، در درس اخلاق امام خمینی (ره) و دروس فقه خصوصی مرحوم آیت الله العظمی »گلپایگانی« و مرحوم آیت الله حاج »شیخ مرتضی حائری« و مرحوم آیت الله العظمی »سید احمد خوانساری« شرکت کرد.در مدت حضور وی در قم، عده ای از فضلا و روحانیان حوزه علمیه، برای نخستین بار مجله ای به نام مکتب اسلام را در این شهر منتشر کردند که با استقبال کم نظیری روبرو شد. آیت الله موسوی اردبیلی از بانیان این مجله بود و مقالاتی در آن به رشته تحریر در آورد که از آن جمله می توان به سلسله بحث های »دین از نظر قرآن« و مقالاتی مانند »قرآن یا آفتابی که غروب ندارد« و »طوفان نوح« اشاره کرد. »جمال ابهی«، »فقه القضا«، » فقه الحدود و التعزیرات«، »فقه الشرکـه«، »فقه الدیات«، »فقه القصاص« و » فقه المضاربـه« نیز از جمله آثار آیت الله موسوی اردبیلی است.
از سنت های دیرپای حوزه های علمیه که تاثیری ماندگار و شگرف در پرورش روح علمی و تربیتی طلاب دارد، اشتغال به تدریس در کنار تحصیل است. آیت الله موسوی اردبیلی در مدت اقامت در قم به تدریس رسائل، مکاسب، کفایه و منظومه پرداخت که اغلب این جلسات به صورت عمومی برگزار می شد. یکی دیگر از فعالیت های آیت الله موسوی اردبیلی در مدت اقامت در قم پیگیری مباحث قرآنی و بحث تفسیر قرآن بود که ۲ روز در هفته با حضور برخی از فضلای حوزه برگزار می شد. این جلسه در تمام مدت اقامت ایشان در قم به طور منظم و مستمر ادامه داشت. نگرش و دیدگاه سیاسی آیت الله موسوی اردبیلی در صحبت ها، سخنرانی ها و تبلیغ ها خود را نشان می داد که از جمله آن ها می توان به هفت سال سخنرانی های پرشور تبلیغی در شهرستان ارومیه اشاره کرد. از تاریخ ۱۳۳۹ که در اردبیل ساکن شد، مبارزات سیاسی جزء جدایی ناپذیر فعالیت هایش بود و به همین سبب از جانب حکومت پهلوی تحت تعقیب قرار گرفت. برای نمونه آیت الله موسوی اردبیلی در جریان تصویب کاپیتولاسیون، به آگاه سازی مردم پرداخت و در نتیجه مردم به نشانه اعتراض تصمیم به تعطیلی بازار اردبیل گرفتند اما عوامل رژیم دست به کار شده و با تهدید، مانع از تعطیلی بازار شدند و وی را تحت تعقیب قرار دادند. آیت الله موسوی اردبیلی در تابستان ۱۳۴۷ وارد تهران شد. وی از هنگام مهاجرت به تهران تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، در کنار تلاش های علمی خود، با تاسیس و اداره مراکزی چون موسسه مکتب امیرالمومنین(ع)، کانون توحید و مدارس مفید، به تربیت جوانان و دانشجویان مسلمان پرداخت. آیت الله موسوی اردبیلی ضمن آشنا کردن آنان با مبانی اسلامی، در کنار سایر همرزمانش از جمله آیت الله شهید »مرتضی مطهری« و آیت الله شهید »بهشتی«، بذر انقلاب را در دل جوانان مسلمان کاشت و کادرهای اجرایی آینده انقلاب را تربیت کرد. بسیاری از آن جوانان پس از پیروزی انقلاب اسلامی عهده دار مسوولیت های مهمی از جمله وزارت، نمایندگی مجلس، استانداری یا سفارت شدند و نقش چشمگیری در اداره کشور ایفا کردند.
با اوج گیری انقلاب اسلامی و مهاجرت امام خمینی به پاریس در سال ۱۳۵۷، شورای انقلاب اسلامی تشکیل شد و پنج نفر از مهمترین شخصیت های انقلابی، از جمله آیت الله موسوی اردبیلی، از طرف امام به عضویت این شورا منصوب شد. این شورا پس از انقلاب اداره کشور را تا استقرار نهادهای برخاسته از قانون اساسی به عهده گرفت. امام خمینی نخست آیت الله موسوی اردبیلی را به دادستانی کل و پس از شهادت آیت الله بهشتی، به ریاست دیوان عالی کشور منصوب کردند. به این ترتیب این چهره انقلابی تا چند ماه پس از وفات امام خمینی در سال ۱۳۶۸ ریاست قوه قضاییه ایران را بر عهده داشت. از مهمترین اقدامات آیت الله موسوی اردبیلی در این مدت تجدیدنظر و بازنویسی قوانین قضایی ایران و تطبیق آن با فقه شیعه بود. از جمله سایر سمت_های او در این سال ها، می توان به عضویت در نهادهای مهمی چون مجلس خبرگان قانون اساسی، شورای بازنگری قانون اساسی، مجلس خبرگان رهبری، شورای عالی انقلاب فرهنگی و هیات امنای فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد. رفع یکی از نیازهای جدی حوزه علمیه قم و تحقق خواست دیرینه این شخصیت انقلابی انگیزه ای شد تا دانشگاهی در شهر قم به همت آیت الله موسوی اردبیلی در اواخر دهه ۶۰ پا بگیرد. وی اقدام به تاسیس موسسه ای به نام دانشگاه علوم انسانی (دارالعلم) مفید کرد. هدف از تاسیس این دانشگاه این است که علوم مورد نظر اسلام، یعنی علوم انسانی در آنجا تدریس شود و نظرات اسلام نیز در ردیف نظرات سایر مکاتب مورد بحث و بررسی قرار گیرد. در حال حاضر رشته های مختلف علوم انسانی در این دانشگاه آموزش داده می شود. همچنین دانشجویان ورودی ملزمند که پس از ورود به این دانشگاه علاوه بر تحصیل دانشگاهی، تحصیل دروس حوزوی را نیز ادامه دهند.به دنبال رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی، موسوی اردبیلی به شهر قم مهاجرت کرد و از آن زمان در کنار تدریس خارج فقه و اصول، تالیف و همچنین انجام امور مرجعیت دینی، هدایت دانشگاه مفید قم را بر عهده گرفت.به باور بسیاری از صاحبنظران، آیت الله موسوی اردبیلی چهره ای دارای مشی اعتدالی بود و سعی کرد در اوج تنش_ها از افراط و تفریط دوری گزیند.
آیت الله موسوی اردبیلی روز جمعه ۱۴ تیر ۱۳۷۰ در دانشگاه تهران در سخنانی توجه به فرهنگ اعتدال را ستود و گفت: مبادا پس از افراطهایی که در گذشته صورت گرفت، امروز بخواهیم در دام تفریط بلغزیم. در گذشته آمدیم از روی افراط حتی نام مغازه های کله پاچه فروشی را هم تغییر دادیم و مثلاً به کله پاچه فروشیِ بوعلی سینا تبدیل کردیم! امروز آمده ایم با تفریط و کوتاهی باز هم همان نام های اروپایی را با حروف لاتین بر روی مغازه هایمان می نویسیم. آن افراط ها غلط بود. اما مگر خداوند راه معتدلی را خلق نکرده است که امروز باز داریم مرتکب تفریط می شویم؟! مگر انسان نمی تواند با اعتدال فکر کند و عمل نماید و با موازین عقلی و خرد گرایی به فرهنگ خودش و اسلام عمل کند، که همواره یا مشغول افراط است و یا تفریط؟!
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۰۶ آذر ۱۳۹۵ ساعت ۱۲:۲۹ ب.ظ
