مروج و پایه گذار اندیشه های نوین در فلسفه و عرفان

مروج و پایه گذار اندیشه های نوین در فلسفه و عرفان

مهسا شریفی
گروه فرهنگی:فرهیختگان بی شماری رسالت هدایت جامعه را به سمت آگاهی و شناخت بیشتر برعهده دارند؛ علامه محمدتقی جعفری از جمله این عالمان بنام است که با آشنایی نسبت به میراث علمی گذشتگان در زمینه های مختلف، بنیانگذار دیدگاه ها و اندیشه ها نوینی در فقه، اصول، کلام منطق، فلسفه و عرفان شد. علامه محمدتقی جعفری در مرداد ۱۳۰۴ خورشیدی در خانواده_ای باتقوا در تبریز دیده به جهان گشود.
او قرآن و مقدمه برخی درس ها را از مادرش فراگرفت و دوره ابتدایی را در مدرسه اعتماد زادگاهش به پایان رساند و یادگیری علوم دینی را در مدرسه طالبیه این شهر ادامه داد. این اندیشمند بزرگ در ۱۵ سالگی به همراه برادرش به تهران رفت و از محضر استادان برجسته ای چون آیت الله محمدرضا تنکابنی و آقا میرزا مهدی آشتیانی متن رسائل و مکاسب را فرا گرفت و سپس در ۱۳۲۲ خورشیدی رهسپار قم شد و در مدرسه دارالشفا به ادامه تحصیل ادامه پرداخت. او برای کسب دانش و معرفت بیشتر، وطن را به مقصد نجف اشرف ترک کرد و با اهتمام در فراگیری و مطالعه فراوان در ۲۳ سالگی به درجه اجتهاد نایل آمد. این عالم برجسته در زمان تحصیل از درس و بحث استادان برجسته ای همچون آیت الله سید ابوالقاسم خویی، میرزا حسن موسوی بجنوردی سید عبدالهادی شیرازی، سید جمال الدین گلپایگانی، شیخ کاظم شیرازی، سید محمد هادی میلانی و سید محسن حکیم بهره برد. این فیلسوف فرهیخته پس از مدتی به ایران بازگشت و بعد از اقامت در مشهد راهی تهران شد و در مدرسه مروی به تعلیم و آموزش پرداخت. این عالم فرهیخته ۵۰ سال از عمر خویش را به تعلیم و تربیت دانش پژوهان و پژوهشگران حوزه و دانشگاه این مرزوبوم همت گماشت و دانشجویان بسیاری از علم و اندیشه های او بهره بردند.
آثار و نوشته های فراوانی از علامه جعفری به یادگار مانده است که چاپ بیش از ۸۰ اثر ارزشمند وی از آن جمله است. از دیگر نوشته_های این فیلسوف می توان به وجدان اخلاق‌ و مذهب‌، جبر و اختیار، سخنی‌ کوتاه‌ در علم‌ امام‌، رسائل‌ فقهی‌، آفرینش‌ و انسان‌، انسان‌ در افق‌ قرآن‌ از نظر فردی‌ و اجتماعی‌، تحقیقی‌ در فلسفه‌ علم‌، فلسفه دین‌، فلسفه زیبایی‌ و هنر از دیدگاه‌ اسلام‌، رابطه علم‌ و حقیقت‌، علم‌ از دیدگاه‌ اسلام‌ و تفسیر و نقد و تحلیل‌ مثنوی اشاره کرد. سرانجام علامه محمد تقی جعفری پس از سال ها تدریس و تالیف آثاری ارزنده در ۲۵ آبان ۱۳۷۷ هجری خورشیدی در ۷۵ سالگی دیده از جهان فروبست و دنیای علم و دانش را ترک کرد. ویژگی های اخلاقی و شخصیتی علامه محمدتقی جعفری را چگونه ارزیابی می کنید؟
آیت الله غرویان از شاگردان علامه جعفری استاد حوزه علمیه قم و عضو هیات علمی جامعه‌ المصطفی‌ العالمیه ، علامه جعفری را واجد سه خصلت اصلی دانست و در تشریح آنها گفت: او تمام همت خود را برای فراگیری دانش به کار می_بست و برای آنکه نسبت به حقایق عالم اشراف لازم را کسب کند کتاب های گوناگون مکتب ها و شخصیت های مختلف جهان را مطالعه می کرد. اشتیاق و شوق بسیار برای کسب علم از خصوصیت های بارز او بود. ویژگی دیگر وی وابستگی و تعلق به دنیا، ظواهر و مظاهر دنیوی و مادی آن نداشت.
اندیشه و تفکر نوگرایانه از دیگر خصلت های علامه محسوب می شد و این اندیشمند بزرگ تلاش می کرد تا به دور از تعصب ها و برپایه عقل و عقلانیت درباره مسایل جهان بینی و فلسفی بیاندیشد، پس تمام مکتب ها و اندیشه ها را بررسی می کرد و تعصبی نسبت به هیچ کدام از فلسفه ها و مکتب ها نداشت و همواره در تلاش بود تا از میان اندیشه های مختلف، آن را که صحیح تر است و مطابقت و هم خوانی بیشتری با جهان هستی دارد، انتخاب کند.
علامه محمدتقی جعفری از اندیشه ها و آثار کدام یک از اندیشمندان پیش از خود الهام گرفته است؟
استاد حوزه علمیه قم؛ ملاصدرا، مولوی، حافظ و محی الدین ابن عربی را به عنوان اندیشمندانی نام برد که علامه جعفری، بیشترین تاثیرپذیری را از آنها داشته است و اظهار داشت: علامه محمدتقی جعفری در اندیشه های فلسفی، پیرو اندیشه های صدرایی و ملاصدرا بود و در عرفان از مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، لسان الغیب حافظ شیرازی و محی الدین ابن عربی تاثیر می_پذیرفت. آثاری که این فیلسوف بزرگ در شرح مثنوی و نهج البلاغه نگاشته است نشانی از اثرپذیری او از این عالمان دارد و به دلیل آن که وی در حوزه نجف تحصیل کرده بود و با فقه کلام و فلسفه اسلامی آشنایی داشت و هدفش آن بود تا این اندیشه ها را با هم ترکیب کند که حاصل این اقدام، آرا و نظریه های علامه جعفری را تشکیل می دهد.علامه جعفری بیش از ۱۰۰ هزار بیت شعر را از حفظ داشت و در میان شاعران بیشتر از مولوی تاثیر می پذیرفت و به مثنوی مولانا علاقه ویژه ای داشت و شعرهای آن را تفسیر می کرد و معتقد بود که بسیاری از سروده_های مولوی تفسیر آیه های قرآن است و به پیوند میان عرفان و قرآن را در سروده های مولوی معتقد بود و بسیار هم از آنها بهره می برد. علامه محمدتقی جعفری در چه حوزه هایی، صاحب رای و اندیشه بود؟
عضو هیات علمی جامعه‌ المصطفی‌ العالمیه علامه جعفری را فقیه، فیلسوف، مفسر و عارف دانست و بیان داشت: وی در تمام زمینه های هستی و انسان شناختی، فلسفه، اخلاق و مبانی سیاست صاحب نظر بود و ضمن آشنایی با مکاتب روز، مطالعات عمیق و گسترده ای در این عرصه داشت و با نامه نگاری با برتراند راسل و آلفرد نوث وایت‌هد(از فیلسوفان بزرگ غرب) به تبادل نظر با آنها می پرداخت و در مجموع به دلیل برخورداری از جامعیتی ویژه به عنوان یک اسلام شناس جامع و یک فیلسوف بزرگ معروف شد.
در ارتباط با آثاری که از این اندیشمند بزرگ به یادگار مانده است توضیح دهید و برجسته ترین نوشته علامه جعفری کدام است؟
استاد حوزه علمیه قم، آثار علامه محمدتقی جعفری را بسیار گسترده و متنوع توصیف کرد که تمام آنها نشانگر تنوع فکری و توسعه اندیشه او است و افزود: مهمترین اثر این فیلسوف، شرح نهج البلاغه و شرح مثنوی محسوب می شود که در آن، اندیشه های نوینی را در عرصه های مختلف فکری و فلسفی، مطرح می کند و کتاب وجدان یکی دیگر از شاهکارهای این اندیشمند بنام به شمار می رود و علامه جعفری در بحث جبر و اختیار به عنوان یکی از مباحث پیچیده کلام، مطالب مفیدی را بیان کرده است.
محوری ترین اندیشه های علامه محمدتقی جعفری کدام هستند؟
آیت الله غرویان با اشاره به سه اندیشه محوری این اندیشمند بزرگ گفت: حقیقت محوری یکی از اعتقادهای راسخ علامه به شمار می رفت و او همواره در پی کسب و یافتن حقیقت بود. عدالت خواهی وجه دیگری از اندیشه های علامه را تشکیل می داد و وی به شدت از شخصیت حضرت علی(ع) تاثیر می پذیرفت و در آثارش نیز این مساله به وضوح قابل مشاهده است. انسان شناسی محور سوم افکار علامه محسوب می شود و او در کتاب وجدان و در دیگر نوشته هایش نشان می دهد که طالب یافتن حقیقت انسان کامل و بیدار است.
چه ویژگی هایی سبب شد تا این اندیشمند فرهیخته را علامه بنامند و علت جامعیت علامه جعفری را بیان کنید؟ عضو هیات علمی جامعه‌ المصطفی‌ العالمیه با اشاره به این که وی را به لحاظ گستره معلومات و مطالعاتش علامه نامیده_اند، اظهار داشت: او در تمام حوزه های اسلامی و علوم انسانی صاحب نظر بود و با توجه به تسلط و اشراف کاملی که به مبانی تفکر اسلامی، فلسفه الهی، جامعه شناسی، روان شناسی، حقوق، سیاست و تعلیم و تربیت داشت از منظر یک فیلسوف متکلم و فقیه اسلامی آنها را نقد و بررسی می کرد. وی در پایان جوانان را به تلاش برای الگوبرداری از شخصیت علامه فراخواند و بیان کرد: امیدواریم که نسل جوان بیشتر از آثار و اندیشه های این عالم بزرگ استفاده کنند و استادان رشته های معارف، فلسفه و کلام دانشجویان خود را به آرا، اندیشه ها و آثار علامه جعفری ارجاع دهند و دانشجویان را تشویق کنند تا پایان نامه هایی با محوریت اندیشه_های علامه جعفری و تطبیق و مقایسه آن با دیگر فیلسوفان و اندیشمندان جهانی بنویسند.

نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۲۶ آبان ۱۳۹۵ ساعت ۶:۰۲ ق.ظ

دیدگاه


9 + = پانزده