مدارس تاریخی ارومیه در گردونه فراموشی
علی رزم آرای
گروه فرهنگی: نویسنده(گردآورنده) این نوشتار پیش از این نیز در چهارچوب سلسله مطالب نوشتار گونه خود پیرامون موضوع تاریخ و موضوعات تاریخ محور، به گوشه های مختلف تاریخ معاصر و کهن ارومیه و استان اشارتی برده است.از ان جمله عرصه آموزش پرورش و تولید علم و دانش»آموزش و پرورش ارومیه در گردونه تاریخ«، »تاریخچه مطبوعات ارومیه« و …
به شکل محض نیز مطالبی در موضوع تاریخ فرهنگ و تمدن و نیز هنر و ادبیات ارومیه و استان از سوی نویسنده (گردآورنده) این نوشتار به قلم سپرده شده است.اما موضوع مدارس تاریخی ارومیه شاید از زوایایی مختلفی در عرصه رسانه و مطبوعات ارومیه انعکاس داشته ودارد. میراث فرهگی وگردشگری، بافت فرسوده !؟! شهری ارومیه، تاریه معاصر، گورستان هان و مدارس ارومیه( اشاره به سر بر آوردن محوطه تاریخی یا گورستانی تاریخی در اعماق زمین محل بنای مدرسه ۱۵ خرداد بعد از تخریب و …) و دیگر زوایا!اما نوشتار حاضر از منظری تحقیقی و تاریخی به موضوع مدارس تاریخی ارومیه می_پردازد. شاید برای مسئولین محترم سازمان میراث فرهنگی و غیره و نیز دیگر سازمان ها و ارگان دخیل در امر میراث، گردشگری و غیره جلب توجه داشته باشد و اقدامات لازم جهت ورود این ابنیه تاریخی به مدار گردشگری ارومیه و استان انجام شود.¬مدرسه قدیمی هدایت: این بنا در بافت متراکم و مسکونی و در ضلع غربی خیابان امام، در کوچه مهر یا همان امیرنظمی سابق احداث شده است. با توجه به نوع مصالح، فرم معماری و تاریخ، احداث آن به سال ۱۳۰۳ و قدمت آن به اواخر دوره قاجار می‌رسد. این بنا در واقع توسط شهریاران احداث شده است و در جنگ جهانی اول هم مدتی فرانسوی‌ها از بنای هدایت استفاده کرده‌اند. با توجه به اتصال دیوار جنوبی مسجد مناره به صحن مدرسه معلوم می‌شود که این مسجد بعد از مدرسه هدایت ساخته شده است. مهم‌ترین و با ارزش‌ترین بخش مدرسه هدایت را ساختمان ضلع جنوبی صحن که رو به شمال و در میان حیاط‌های بیرونی و درونی قرار گرفته است تشکیل می‌دهد. حیاط‌های مدرسه به فرم چهارگوش با دیوار کشی آجری و پایه‌های سنگی و آجری با طاق‌نماهایی از آجر لعابدار فیروزه‌ای آرایش یافته است. در دو ضلع جنوبی و غربی حیاط ساختمان‌هایی با زیرزمین وجود دارد که از سطح حیاط چند پله پایین‌تر است، مصالح به کار رفته در زیرزمین تا ارتفاع یک متر با سنگ‌های خاکستری تراش و در طبقه همکف از آجر استفاده شده است. بنای انصاری ارومیه یکی دیگر از خانه‌های قدیمی متعلق به بابک جعفری است که بعد از مرگ او به دخترش، همسر سیف‌الله‌خان انصاری می‌رسد و به همین نام نیز شهرت دارد، این خانه در قسمت مرکزی شهر و در امتداد خیابان مدنی دو و میدان گل‌اوستی یا سرگل در کوچه بن‌بست انصاری واقع شده است. با توجه به فرم بنا و کتیبه‌های موجود در کاشی‌های تزئینی، این خانه بین سال‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۳۴ احداث شده است که قدمت آن مربوط به اواخر دوره قاجاریه می‌رسد. ورودی بنا از سمت شمالی به حیاطی چهارگوش است. در سمت جنوبی خانه، حیاط دیگری است که باغ انگوری است که با دیوار خشتی و پایه‌های آجری محصور شده است. ساختمان در وسط حیاط و باغ و روبه شمال قرار دارد، ورودی‌های آن از سمت شمال شرقی و شمال غربی با راه‌پله‌های دو طرفه سنگی و طاق‌های هلالی آجری است که به طبقه همکف، طبقه اول، اتاق‌هایی در ضلع شرقی و غربی، حیاط ، باغ و واحد مسکونی دیگری که در ضلع غربی این مجموعه است می‌توان راه یافت. طبقه همکف به صورت زیرزمین تا ارتفاع دو متری از سنگ‌های تراش‌دار و طبقه اول تا آخر ساخته شده است و بناهای دو ضلع شرقی و غربی بعداً به هسته اولیه اضافه شده‌اند. مصالح به کار رفته در این مجموعه از سنگ و آجر، خشت و چینه، سقف پوشش چوبی و اندود گچ و تخته‌پوش هستند، پشت‌بام‌ها با اندود کاه و گل عایق‌کاری شده‌اند.نخستین مدرسه طب ایران: در خیابان خیام‌جنوبی ارومیه، جنب دبیرستان دخترانه لعیا قرار گرفته است که دارای قدمتی ۱۲۳ ساله بوده و اخیراً مورد مرمت از سوی اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان‌غربی قرار گرفته است. میسیونرهای خارجی در حدود ۱۵۰ سال پیش برای تحکیم نفوذ خود، مدارس مختلفی را تأسیس کردند که نخستین مدرسه به سبک جدید در ارومیه از سوی مبلغان پروتستان آمریکایی در سال ۱۸۳۵ میلادی برابر با ۱۲۵۱ هجری قمری ۱۳ سال قبل از تأسیس دارالفنون تهران و ۳۸ سال قبل از تأسیس مدرسه به سبک جدید که دارای قسمت شبانه روزی نیز بود، گشایش یافت. این مدرسه منحصر به فرد بوده و از سوی فردی به نام دکتر جاستن کینز با موافقت و اجازه رسمی دولت ایران تأسیس شده بود و در حقیقت نخستین مرکز تربیت معلم ایران نیز می¬تواند باشد. این مدرسه که پس از دارالفنون نخستین دانشکده طب ایران به شمار می رود، از سوی فردی به نام جوزف کاکران یکی از آشوریان ارومیه در سال ۱۸۸۲ میلادی در داخل باغ ۱۵ هکتاری که به منظور تأسیس بیمارستانی خریداری شده بود، گسترش یافت.مباحثی که در مدرسه طب عالی ارومیه تدریس می شد شامل فیزیولوژی شیمی، آناتومی امراض داخلی، جراحی، مامایی، شکسته بندی و تشخیص امراض بود. مدت تحصیلات هر دوره دانشکده ۵ سال طول می کشیده است که پس از ۵ سال دانشجویان فارغ التحصیل می شدند، آن افراد پس از پایان تحصیلات خود در شهرهای آذربایجان حکیم خانه باز کرده و طبابت می_کردند. بر اساس مدارک موجود تحصیل و عملیات طبی و جراحی این دانشجویان به قدری جلب توجه کرد که مظفرالدین میرزا (ولیعهد) در سال ۱۸۹۸ میلادی خود شخصاً گواهینامه های فارغ التحصیلان را که از سوی دکتر کاکران اهدا شده بود، گواهی و امضا کرد، حتی گفته می شود یکی از مهم ترین عمل های جراحی دکتر کاکران که او را در تمام ایران مشهور کرد، مداوای سعدالسلطنه بود که سرطان داشت.دکتر کاکران مدت ۲۷ سال در شهر ارومیه بیماران را مداوا و معالجه کرد و سرانجام در سن ۵۰ سالگی در این شهر بر اثر بیماری تیفوس درگذشت و دانشکده طب را از خود به یادگار گذاشت.مدرسه ۲۲ بهمن ارومیه:مدرسه ۲۲ بهمن ارومیه متعلق به دوره اوایل پهلوی بوده، مدارسی که میسیونرهای امریکائی قبل از جنگ جهانی اول ساخته بودند در جنگ جهانی اول منحل شد که ساختمان ۲۲ بهمن نیز از آن جمله بود.
در سال ۱۳۰۳ در محل این مدرسه دبیرستان ۳کلاسه تاسیس و تا سال ۱۳۱۲ دایر بود در همین سال رضا شاه همه این مدارس را خریداری و این مدرسه هم جز آن تعداد بود که دبیرستان رضا شاه کبیر نامیده شد بعد از انقلاب بنام سلیم امینی تغییر یافته و در حال حاضر به نام دبستان ۲۲ بهمن شناخته می_شود.مدرسه چمران:مدرسه چمران مربوط به دوره پهلوی است و در ارومیه، خیابان دانش روبروی خیابان طرزی واقع شده و این اثر در تاریخ ۱ مرداد ۱۳۶۸ با شماره? ثبت ۱۹۳۲۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.در این میان مدارسی نیز هست بدون تاریخچه مدون نظیر: مدرسه لعیا و یا مدرسه ۱۵ خرداد ارومیه با گورستانی تاریخی زیرپایش و…..دریابید این فضاهای تاریخی از جنس علم و دانش را….
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۲۱ دی ۱۳۹۴ ساعت ۷:۳۳ ق.ظ
