مبارزه با مواد مخدر اجتماعی می‌شود

گروه خبر: در سال‌های اخیر روی موضوع استفاده از ظرفیت‌های مردمی در مبارزه با مواد مخدر زیاد صحبت شده است و اینک همه کسانی که با این معضل پیچیده و چند بعدی آشنا هستند، بر اهمیت این موضوع تاکید دارند، لیکن به نظر می‌رسد دکتر رحمانی فضلی، وزیر کشور و دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با وارد کردن موضوع »اجتماعی کردن مبارزه با مواد مخدر«، ادبیات و راهبرد جدیدی در این مسئله گشوده است.
به گزارش ایسنا حمید صرامی مدیرکل تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره اجتماعی کردن مبارزه با مواد مخدر و سابقه آن گفت: در اهداف توسعه هزاره سوم یکی از مولفه‌هایی که مورد توجه قرار گرفته است، جلب مشارکت‌های مردمی است. به نظر می‌رسد، در این نگرش، مسئله به عنوان یک عامل اجتماعی تعیین‌کننده در سلامت جامعه مورد اهتمام قرار گرفته است.
وی افزود: در واقع، داشتن یک جامعه سالم بر اساس مشارکت عامه مردم امکان‌پذیر است بنابراین، لازم است مردم به جای شگفت‌زدگی و تماشاچی بودن، خودشان را به حفظ و ارتقای سلامت جامعه مکلف کنند.
به گفته وی، تجربه نشان داده است، افرادی که دچار شکست‌های اجتماعی می‌شوند، برای واکنش به این شکست، به رفتارهای پرخطر مانند اعتیاد و سایر رفتارهای پرخطر مبادرت می‌ورزند و این یک موضوع جهانی است. بنابراین، اجتماعی شدن برخورد با این معضلات نیز یک مطالبه جهانی است و به همین منظور در اهداف توسعه هزاره سوم قرار گرفته است.
وی اجتماعی کردن را عبارت دانست از جلب مشارکت عوام و خاص جامعه در مداخله برای فعالیت‌هایی که روی سرنوشت آن‌ها موثر است.
مدیرکل تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر ضمن بیان اینکه مردم باید در همه جا اعم از خانه، مدرسه، محل کار و … با یک رویکرد اجتماعی در مسئله مبارزه با مواد مخدر مشارکت داشته باشند، اظهار کرد: مهم‌ترین تاثیری که این نوع مشارکت دارد، احساس تعلق و مالکیت مردم نسبت به جامعه و سرنوشت خودشان است. در چنین شرایطی ارتباط‌های اجتماعی تقویت خواهد شد اعضای جامعه فرد‌گرا نمی‌شوند و منافع فردی را به مصالح اجتماعی ترجیح نمی‌دهند. در چنین شرایطی کیفیت زندگی اجتماعی ارتقاء می‌یابد و نقش سازمان‌های اجتماعی تضمین می‌شود.
صرامی ادامه داد: لیکن اگر اجتماعی شدن مبارزه با مواد مخدر در جامعه رخ ندهد تصمیم‌ها همواره از بالا به پایین خواهد بود و یاس و ناامیدی، همچنین ترجیح منافع شخصی به منافع جمعی شکل خواهد گرفت که خود زمینه‌ساز اعتیاد و سایر رفتارهای پرخطر است. به بیان دیگر، در صورت اجتماعی نشدن مسائل جامعه، شاهد شهروندانی منفعل و شنوا، به جای شهروندان گویا و پویا خواهیم بود.
وی معتقد است: در سال‌های اولیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی؛ ما الگوی مدون و مشخصی برای مشارکت اجتماعی در مبارزه با اعتیاد به ویژه از جنس کاهش تقاضا نداشتیم. در آن دوره، چون یک جامعه پرانگیزه داشتیم که تحت تاثیر جنبش اجتماعی بود، بهره‌گیری از مردم توسط مسئولان بیشتر در بخش مقابله با عرضه و درخواست اطلاعات درباره قاچاقچیان بود. یک بخش هم مبرای درمان اعتیاد مردم مشارکت داشتند که نمونه آن بیمارستان کمیل بود که توسط پزشکان نیکوکار اداره می‌شد.
مدیرکل تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر افزود: دوره دوره از سال ۱۳۶۰ تا پایان جنگ تحمیلی است. در آن دوره نیز کماکان یک دوره برای مشارکت مردمی وجود نداشت و فقط چند سازمان مردمی متشکل از پزشکان وجود داشت که راجع به سیاست‌ها حرف می‌زدند، ولی مداخله راهبری دیده نمی‌شد. در این دوره نیز از مردم خواسته می‌شد در معرفی معتادان و قاچاقچیان کمک کنند.
مدیرکل تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر با بیان اینکه به طور کلی، مشارکت مردم در این دوره‌ها بیشتر در مقابله با عرضه بود، عنوان کرد: گرچه برخی سازمان‌های مردمی خواستار به رسمیت شناخته شدن بودند، ولی به رسمیت شناخته نمی‌شدند؛ یک نقطه ضعف آشکار دیگر در این دوره این است که ساختاری برای جلب مشارکت‌های مردمی وجود نداشت و فعالیت‌ها پراکنده بود.
به گفته صرامی، دوره سوم از سال ۱۳۷۲ به بعد شکل گرفت. در این دوره سیستم مبارزه با مواد مخدر آرام آرام متوجه اهمیت جلب مشارکت‌های مردمی شد. اولین تشکل NA بود که در سال ۱۳۷۳ تاسیس شد. در این دوره مسئولان پذیرفتند که در بخش کاهش تقاضا نیز باید مشارکت‌های مردمی به کار گرفته شود. ضعف‌های این دوره، همکاری سازمان نیافته مردمی، تقلیل مشارکت مردمی و نبود برنامه‌ریزی کافی برای مشارکت‌ها بود. دوره چهارم از سال ۱۳۷۶ تا سال ۱۳۸۰ است که در اسناد می‌بینیم از مردم خواسته می‌شود در بخش کاهش تقاضا مشارکت کنند. لیکن مداخله بیش از حد کنترل بخش غیردولتی و سازمان نیافته بودن مداخله‌ها، همچنین نفوذ و حضور برخی مقام‌های دولتی در تشکل‌های غیردولتی بود.
وی ادامه داد: از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۸۵ که سیاست‌های کلی مبارزه با مواد مخدر به تصویب رسید، استفاده از مردم در مقابله با عرضه به طور کامل کنار گذاشته می‌شود و توجه به مشارکت مردم در کاهش تقاضاست.
صرامی عدم ارائه آموزش تخصصی به سازمان‌های مردم نهاد و اجرای ضعیف از مشکلات این دوره خواند و گفت: از سال ۱۳۸۵ با ابلاغ سیاست‌های کلی، مدیریت مبارزه با مواد مخدر لاجرم موظف به استفاده از سازمان‌های مردم نهاد شد. در این دوره مبارزه با مواد مخدر می‌پذیرد که بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی باید از مردم استفاده کند. سازمان اجتماع محور به ویژه در سازمان بهزیستی در این دوره گسترش یافت، اما متأسفانه با گذشت هفت سال از ابلاغ سیاست‌های کلی، هنوز مشکلات زیادی در این زمینه وجود دارد.
وی با انتقاد از اینکه هنوز برخی از سازمان‌های دولتی با بی‌مهری نسبت به سازمان‌های مردم نهاد برخورد می‌کنند تصریح کرد: دولت باید بپذیرد که به تنهایی قادر به حل مشکلات اجتماعی نیست. دولت باید بپذیرد که سیستم هوشمند، فعال، پویا و دینامیک اعتیاد از جنس مردم است. درست است افرادی که گرفتار این حوزه می‌شوند در خدمت سازمان‌های مافیایی قرار می‌گیرند، ولی از جنس مردم هستند و دولت باید بپذیرد اگر اصل ۴۴ را در این زمینه اجرا کند و از ظرفیت‌های مردمی استفاده کند موفقیت‌ها بیشتر خواهد شد.
به گفته مدیرکل تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر، گرچه گفته می‌شود بیش از ۵۰۰۰ تشکل غیردولتی در این حوزه وجود دارد، ولی باید با دقت بیشتری به این آمارها توجه کنیم. نباید با ارائه آمارهای تبلیغاتی به دنبال پر کردن خلاء‌های مبارزه با مواد مخدر باشیم، چون بسیار خطرناک است.
صرامی با این گفته که باید به چند ویژگی در این زمینه توجه داشته باشیم، تاکید کرد: اول اینکه گروه‌های مرجع، مانند روحانیون، اساتید ورزشکاران، هنرمندان، بسیج، نخبگان و … در تشکل‌های مردم نهاد بیشتر حضور داشته باشند، البته اگر جایی فعالیت تشکل‌های مردم نهاد امنیت عمومی را خدشه‌دار کند، دولت باید بی‌تعارف مداخله کند.
وی افزود: همچنین تقویت کرسی‌های گفتمان اجتماعی نکته دوم است و انتقادها به صراحت گفته شود. سوم، پاتوق‌های جوانان باید بیشتر برگزار شوند. این پاتوق‌ها باید در خوابگاه‌های دانشجویی، در مدارس، در محیط کاری، در انجمن اولیاء و مربیان با شیوه‌های مناسب و مرتبط برگزار شوند. متاسفانه در یک نمونه آماری می‌بینیم که ۴۷ درصد دانشجویان اطلاعاتی راجع به عوارض اعتیاد ندارند و این یک معضل خطرناک است. پاتوق‌های اجتماعی باید این خلاء را پر کند. در مجموع اگر بخواهیم موج اجتماعی ایجاد کنیم معماران اجتماعی، گروه‌های مرجع هستند. حوزه اعتیاد نباید سیاسی شود و به حوزه اجتماعی تعلق دارد.
وی در پایان با بیان اینکه گفتمان اجتماعی در حوزه اعتیاد شکل گرفته است، گفت: ۹۲ درصد مردم در یک تحقیق، اعتیاد را یک تهدید دانسته‌اند، اما این گفتمان به اهتمام اجتماعی تبدیل نشده است.