مؤذن‌زاده‌نین اذانی، آذربایجان موغامینا عایید بیر اثردیر

فرهاد جعفراوغلو
حاج رحیم موذن بو قورآن آیه‌سینی بایاتی قاجارین مایه‌سینده اوخودوقدان سونرا ایسه »الله اکبر« دن روح‌الارواح گوشه‌سی اوستونده گزیشمگه باشلاییب، بو گزیشمه‌لری، آذربایجان موغامینا مخصوص اولان موختلیف خیردالیقلار بوغازلار و زنگوله‌لر واسیطه‌سی ایله داوام ائتمکله برابر نهایتده »حی علی الصلاه« – ین بیرینجی جومله‌سینده ان زیل پرده یه یوکسلیر. سونرا »لا اله الا الله« دان »الله اکبر«-ه دوغرو ، گئتدیکجه یاواش ملود ایله سونونجو »الله اکبر« ده روح الارواحا اَیاق وئریلیر و نهایتده آذان سونا چاتیر. بئله لیکله روح الارواح گوشه‌سی ایله الله اکبردن باشلانان آذان یئنه‌ده همین گوشه واسیطه‌سی‌ایله الله اکبرده بیتیر. بو حساب‌لا حاج رحیم موذنین آذانی آذربایجان موغام لاریندان اولان بایاتی قاجار موغامی‌نین مایه شعبه‌سی و روح الارواح گوشه سی اوزرینده قورولموشدور.
بورادا بئله بیر سوالین یئری وار کی بو آذان بایاتی قاجار موغامی اوزه‌رینده‌دیرسه بس نییه اونون بوتون شعبه‌لری و گوشه‌لری بو آذاندا ایفا اولونمور؟ و نهایتده نییه مایه‌دن بیر دفعه‌لیک روح‌الارواح شعبه‌سینه کئچرک موغام ایفاچیلغی‌نین قایدا – قانونلاری پوزولور؟ بو سوالی بئله جاوابلاندیرماق اولار کی قورآنی صوت ایله اوخوماقدا، نوحه‌خوانلیقدا، موناجات اوخوماقدا و بو کیمی مذهبی موسیقی نؤوع‌لرینین قورولوشو موغام‌لار و دستگاه‌لار اساسیندا دگیل. باشقا سؤزله دئسک بورادا موغام یا دستگاه آنلاییشی یوخدور و موغامین بوتون شعبه‌لری و گوشه‌لری بیرلیکده اوخونمور، بلکه ده بورادا شعبه‌لر و گوشه‌لر هر بیریسی تکلیکده اوخونورلار میثال اوچون ، زمین خارا ، افشاری حیجاز و … . حتی قورآن اوخوماقدا عرب موسیقیسی نین بیر نئچه موسیقی شعبه‌سی اؤنملی رول اویناییر و بوتؤولوکده تلاوت‌لر بو شعبه‌لر اساسیندا اولور »صُنَع بِسَحَر«: صبا ، نهاوند ، عجم بایات ، سئگاه ، حیجاز ، رست یا راست و گاهدان چاهارگاه. بورادا بونلارین هر بیریسی‌نین شعبه اولمالارینا باخمایاراق هر بیریسی بیر دستگاه ساییلیر و اوچ موختلیف پرده ده اوخونور : قرار جواب ، جواب جواب و بئله ده آدلاندیریلیر: قرار صبا ، جواب صبا ، جواب جواب صبا. بو بولوملرین آراسیندا بعضی کیچیک گوشه‌لر ده اوخونور. بو سیستمی آذربایجان موغامی قورولوشو ایله قیاس ائتدیکده »قرار«؛ دانیشیق تونالیته‌سی ایله اوخونان پرده لر دئمکدیر و داها دوغروسو»مایه/تمل« ایله عینی‌لشدیریلیر. »جواب« اورتا پرده لرله و »جواب جواب« ایسه زیل پرده لرله اویغون گلیر. بو آذاندا ، آذاندان اؤنجه بایاتی قاجار مایه‌سینده اوخونان قورآن آیه‌سی قورآن تلاوتینده «قرار»لا و ها بئله روح الارواح اوستونده اوخونان آذانین بوتؤولوگو »جواب جواب«لا عینی‌لشدیریلیر. بو آرادا تکجه بیر استثنا مؤوجود دور. او دا بو دور کی قورآن تلاوتینده جواب و جواب جواب مئلودی باخیمیندان قرار-ین تکرارلانماسیندان عیبارتدی. حال بو کی بورادا بایاتی قاجارین مایه‌سی ایله روح الارواح فرقلی مئلودی‌لره مالیکدیرلر.
بئله لیکه بو نتیجه‌نی چیخارماق اولار کی حاج رحیم موذنین وئردیگی آذانین موسیقیسی بایاتی قاجار موغامی اوزه‌رینده اولدوغونا باخمایاراق اونون ایفاچیلیق طرزی و قورولوشو چوخلو قورآن کریمین تلاوتی سیستمینه بنزه‌ییر. اونا گوره بو اثردن بونو اومماق اولماز کی بایاتی قاجارین بوتون شعبه‌لر و گوشه‌لری بو آذاندا گوستریلسین. او دور کی بو آذاندا یالنیز بایاتی قاجار مایه‌سی و روح الارواح گوشه‌سی اوخونور.
حاج رحیم موذن دن اؤنجه‌ده ایراندا بیر نئچه فارس مغنیسی فارس موسیقی دستگاهلاری اوزه‌رینده آذان‌لارینی سینامیشلار. بونلارین چوخو بایاتی تورک آوازی (فارس موسیقی‌سینده بو دستگاها آواز دئییلیر) اساسیندا اولموشدور. او جومله‌دن تاج اصفهانی، ابوالحسن دماوندی و جواد ذبیحی‌نی آد اپارماق اولار. حتی جهانبخش کوردی‌زاده آدلی بیر شخص شور دستگاهیندا و عطاالله امیدوار فارس موسیقی سینده دؤنه دؤنه موراجیعت اولونان همایون دستگاهی اساسیندا آذان وئرمیشلر. آنجاق بونلارین بیر نئچه‌سی فارس موسیقیسی‌نین بایاتی تورک آوازینا بنزه‌سه‌لرده، آنجاق هئچ بیری مئلودی باخیمیندان رحیم موذنین وئردیگی آذانا بنزمیر. بیرینجی – بونا گوره کی فارس موسیقیسینه عایید اولان بایاتی تورک آوازی آذربایجان موغام‌لاریندان ساییلان بایاتی تورک یا بایاتی قاجار موغامی ایله تام فرقلیدی. ایکینجی – بو آذاندا (رحیم موذنین آذانیندا) اولان موسیقی پارچاسی( بایاتی قاجارین مایه‌سی /تملی) فارس موسیقیسی‌نین بایاتی تورک دستگاهیندا مؤوجود دگیل. باشقا سؤزله دئسک »توکلت علی الحی« جومله‌سینده عکس اولونان بایاتی قاجار مایه‌سی‌نین موسیقی مئلودیسی تکجه آذربایجان موغامینا عاییددیر. اوچونجو – اوسته سادالادیغیمیز فارس موسیقیسی اساسیندا وئریلن آذان‌لارین هئچ بیری روح الارواح گوشه‌سی اوستونده اولمامیش, حتی بو گوشه‌دن آذاندا هئچ بیر کیچیک موسیقی پارچاسی کیمی ده ایشلدیلمه‌میشدیر.فارس بایاتی تورکونون شعبه و گوشه‌لری بونلاردان عیبارتدیر:
درآمد اول، دوگاه، فرود، درآمد دوم , درآمد سوم ، حاجی حسنی ، بسته‌نگار، زنگوله خسروانی، نغمه، فِیلی، مهربانی، جامه‌دران مهدی ضرّابی، روح‌الارواح.
بو قلم صاحابی بو دستگاهین بیر نئچه موختلیف اینسترومنتال (تکجه موسیقی آلت‌لرینین موشاییعتی ایله اولونان ایفا) ایفالارینی او جومله‌دن اوستاد غلامحسین بیگجه‌خانی(فارس تاری) و اوستاد حاج محمود فرنامین (قاوال) بیرگه ائتدیگی ایفا، اوستادجلیل شهنازین(فارس تاری) اینسترومنتال ایفاسی و بیر نئچه باشقا اینسترومنتال ایفالاری و ها بئله بیر پارا ووکال (خواننده و موسیقی آلت‌لرینین موشاییعت ایله اولونان ایفا) ایفانی او جومله دن آذربایجانین اؤلمز مغنیسی ابوالحسن خان اقبال آذرین ایفاسی جناب ابوالحسن دماوندی، محمود کریمی، سید جواد ذبیحی، اوستاد محمد رضا شجریان کیمی فارس مغنی‌لری‌نین ووکال ایفاسینی دفعه‌لرله دینله‌دیکده روح‌الارواح گوشه‌سینه راست گلمه‌دی و یا اوسته‌لیک حاج رحیم موذنین آذانینداکی روح الارواح ایله اولان اویغون بیر روح الارواحا هله‌لیک راستلاشماییبدیر.
بئله‌لیکله فارس موسیقیسی‌نین روح الارواح گوشه‌سی آذربایجان موغامی‌نین روح‌الارواحی و ها بئله بونون اساسیندا حاج رحیم موذنین وئردیگی آذانداکی روح الارواح دان فرقله‌نیر. گویا فارس و آذربایجان روح الارواح لاری تکجه آددا بیر – بیرینه بنزه‌ییرلر, یوخسا مئلودی باخیمیندان تام فرقلی موسیقی پارچالاری‌دیلار. فارس موسیقی‌سینده روح الارواح گوشه‌سی نادیر حال‌لاردا بایاتی تورک آوازی و یا شور دستگاهی ترکیبینده اوخونار. حال بو کی روح الارواح آذرباجان موغام‌لاریندان اولان بایاتی تورکده دوگاه شعبه‌سی ایله ماورالنهر گوشه‌سی آراسیندا و ها بئله دوگاه موغامیندا بایاتی قاجار و زمین خاره گوشه‌لری آراسیندا ایفا اولونار. گؤره‌سن نییه فارس موسیقی‌سینده روح الارواح خاطیرلردن چیخمیش ایمیش، ایندی ایسه حاج رحیم موذنین آذانیندان بری ایندی روح‌الارواح خاطیرلارا دوشور؟! بو موسیقی پارچاسی اونلارین موسیقی‌سینده‌ده واریمیشسا بس نییه فارس موسیقیسی‌نین موختلیف ووکال و اینسترومنتال ایفالاریندا یوخدور ؟! ، گؤره سن نه واخت اونو صاندیقدان چیخاردیب ایفا ائدجکلر؟!
بئله لیکله حاج رحیم موذنین وئردیگی آذان ایکی موغام شعبه و گوشه‌سی: بایاتی قاجارین مایه‌سی و روح الارواح اوستونده اولموش و تام آذربایجان موغامینا عایید اولان بیر اثر دیر. بو آذانین هر بیر موسیقی جومله‌سی، کیچیک موسیقی تکنیک‌لری او جومله‌دن خیردالیق‌لار بوغاز لار، زنگوله ‌لر و … هامیسی آذربایجان موسیقیسی و موغام اساسیندادیر و اوندا هئچ بیر یاد نفس و یا اؤزگه موسیقیسی‌نین ایزی گؤرونمور. بو آذانی آذربایجان موغامی‌نین بیر دانیلماز اثری کیمی دونیادا تانیتدیرماق و بو عونوانلا یونسکودا قئید ائتدیرمک لازیمدیر.
سون

نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۰۶ آبان ۱۳۹۲ ساعت ۱۲:۲۸ ب.ظ

دیدگاه


+ 6 = چهارده