مهدی قلی پور
گروه اقتصادی: اگر کشاورزی صنعتی در آذربایجان غربی به طور جدی مورد توجه قرار گیرد، می‌توان از هدر رفت آب در حوزه‌های آبریز دریاچه ارومیه جلوگیری کرد که خود این موضوع می‌تواند نقشی تعیین کننده در حل مشکل بی آبی کشاورزان استان باشد.
آذربایجان غربی به دلیل برخورداری از شرایط جغرافیایی فوق‌العاده و زمین‌های مستعد از قطب‌های مهم کشاورزی کشور به حساب می‌آید. آب کافی، زمین حاصلخیز، وجود مناطق جنگلی، کوهپایه‌های سرسبز و پارک ملی دریاچه ارومیه آذربایجان غربی را به عنوان استانی سرسبز و مستعد در زمینه کشاورزی مطرح ساخته است. این استان با دارا بودن دومین منابع آبی کشور در ردیف یکی از قطب‌های مهم کشاورزی است. یک میلیون هکتار زمین قابل کشت، نزولات مناسب جوی، تولید سالانه بیش از ۵/۵ میلیون تن محصولات زراعی، باغی، دامی، طیور، تولیدات شیلاتی، عسل و توسعه صنایع غذایی بخش کشاورزی آذربایجان غربی را به موقعیتی مساعد و فراهم برای سرمایه گذاری تبدیل کرده است. این استان یکی از استان‌های سرسبز با منابع زیر زمینی فراوان و خاک حاصلخیز در شمال غرب کشور در موقعیتی بسیار استراتژیک به لحاظ کشاورزی و اقتصادی واقع است. بالا بردن ظرفیت تولید محصولات کشاورزی تا ۱۰ میلیون تن با توجه به امکانات موجود و پتانسیل‌های آبی و خاکی در آذربایجان غربی در طی یک برنامه پنج ساله نشان دهنده ظرفیت این استان در بخش کشاورزی است که سرمایه گذار خاص خودش را می‌طلبد. مجموعه این ظرفیت‌ها و توانمندی‌ها سبب شده است که آذربایجان غربی در منتهی‌الیه شمال غرب کشور سرزمین فرصت‌های طلایی برای سرمایه گذاری در بخش کشاورزی داشته باشد. در استان آذربایجان غربی ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های مساعدی اعم از توانمندی‌های آب و خاک، صنعت و معدن و کشاورزی وجود دارد.
جایگاه استان آذربایجان غربی در سطح کشت و تولید یونج? آبی، چغندرقند، گندم آبی، سیب درختی و انگور آبی در بین استان‌های کشور دارای مقام برجسته‌ای است و همچنین در استفاده از بسیاری از ماشین‌ها و ادوات مهم فرآیند تولید خصوصاً علوفه چین، خرمن‌کوب، سم‌پاش تراکتوری، کولتیواتور و تریلر در بین دیگر استان‌های کشور استان برتر محسوب می‌شود. این در حالی است که کارشناسان اقتصادی و سیاسی بر این اصل مهم اتفاق نظر دارند که برای خنثی کردن تحریم‌ها در بخش کشاورزی باید سرمایه‌گذاری شود و بهتر است بر روی بخش کشاورزی سرمایه‌گذاری شود. ایجاد پایگاه جامع اطلاعات کشاورزی و آزمایشگاه مرجع تعیین سموم و فلزات سنگین در تولیدات کشاورزی از دیگر اقدامات اساسی برای توسعه بخش کشاورزی استان محسوب می‌شود.
از سوی دیگر اگر در پی حل بحران دریاچه ارومیه و معضل بیکاری در منطقه آذربایجان غربی هستیم، بایستی به حوزه کشاورزی توجه جدی داشته باشیم. هر چند تخصیص مناسب بودجه و اعتبارات به کشاورزی آذربایجان غربی نیز بسیار راه‌گشاست و بخش کشاورزی کلیدی است که می‌تواند قفل بحران خشکی دریاچه ارومیه و نیز معضل بیکاری جوانان منطقه و مهاجرت‌های بی رویه به کلان‌شهرها را باز کند.
این در حالی است که ضرورت تبدیل کشاورزی سنتی به صنعتی در شرایط کنونی آذربایجان غربی یک اولویت است و اگر کشاورزی صنعتی به طور جدی مورد توجه قرار گیرد، می‌توان از هدر رفت آب در حوزه‌های آبریز دریاچه ارومیه جلوگیری کرد که خود این موضوع می‌تواند نقشی تعیین کننده در حل مشکل بی آبی این دریاچه باشد چرا که بخش قابل توجهی از آب مورد نیاز این دریاچه، در اراضی کشاورزی مناطق هم‌جوار مورد بهره برداری قرار می‌گیرد.
این در شرایطی است که اکثر ظرفیت اقتصادی آذربایجان غربی در حوزه کشاورزی است و ضرورت دارد که کشاورزی سنتی استان به کشاورزی صنعتی تبدیل شود.
یکی از روش‌های کشاورزی صنعتی، اصلاح مکانیزم‌های آبیاری در اراضی کشاورزی است و بایستی با اصلاح روش‌های آبیاری سنتی در اراضی هم‌جوار ارومیه، ضمن جلوگیری از هدر رفت آب‌های سطحی و زیرزمینی نسبت به افزایش بهره وری از منابع آبی موجود اقدام کرد چرا که با روش‌های آبیاری فعلی نه تنها آب‌های سطحی به درستی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند بلکه با حفر چاه‌های غیر مجاز بیش از بیش به بحران کم آبی دریاچه ارومیه و شوری اراضی هم‌جوار دامن زده می‌شود.
اهمیت تحقیقات در بخش کشاورزی که متفاوت از سایر بخش‌های اقتصادی است نیز یکی از راه‌های دیگر رسیدن به کشاورزی صنعتی است و کاملاً با بخش اجرایی آن درآمیخته است و یک موضوع کاملاً پویا و ادامه‌دار است. در بخش کشاورزی، نتایج تحقیقاتی نمی‌تواند وارداتی باشد و یک نیاز بومی است.
مرکز تحقیقات کشاورزی استان در این میان نقش بسیار تاثیرگذاری دارد و علاوه بر اینکه به صورت مستقل تحقیق می‌کند چون عضو شبکه تحقیقات سازمان است؛ باید برخی کارها را به صورت ملی انجام دهد و بخشی از تحقیقات که در سایر استان‌ها و مربوط به دیگر اقلیم‌هاست در این مرکز مورد مطالعه قرار گیرد.
اگر چه این استان به دلایل مختلف و از جمله عوامل سخت افزاری در تجهیزات کشاورزی و مکانیزاسیون در تولید خود نسبت به سطح زیر کشت موفق نبوده و همین مسئله موجب پایین بودن عملکرد محصولات مختلف در مقایسه با دیگر استان‌های کشور شده است و در چنین شرایطی جایگاه کشاورزی صنعتی بیش از پیش هویداست.
از سوی دیگر، بررسی و مطالعه علل و موانع پایین بودن راندمان تولید محصولات زراعی و باغی استان نشان می‌دهد که پراکنده بودن قطعات کشاورزی امکان استفاده از ادوات کشاورزی و مکانیزاسیون را کاهش داده و موجب بالا رفتن هزینه‌های تولید می‌شود.